تعمیر موتور برق گازسوز (اعم از گاز طبیعی یا گاز مایع LPG) تفاوت‌های اساسی با موتورهای بنزینی و دیزلی در سیستم سوخت‌رسانی دارد، اما بسیاری از اصول عیب‌یابی و تعمیر در بخش‌های موتور (احتراق، هوا، اگزوز و...) مشابه هستند. در اینجا به تفکیک مراحل گام به گام برای عیب‌یابی و تعمیر موتور برق گازسوز می‌پردازیم:

نکات ایمنی حیاتی قبل از شروع:

• خاموش کردن کامل: همیشه قبل از شروع کار، موتور برق را کاملاً خاموش کنید و مطمئن شوید که سرد شده است.

• جدا کردن منبع گاز: فورا شیر اصلی گاز (چه سیلندر LPG و چه خط گاز شهری) را ببندید تا جریان گاز کاملاً قطع شود. این مهمترین اقدام ایمنی است.

• تهویه مناسب: با توجه به خطر تجمع گاز، در فضایی با تهویه بسیار خوب کار کنید.

• جدا کردن باتری: ترمینال منفی باتری را جدا کنید تا از روشن شدن ناخواسته و هرگونه خطر الکتریکی جلوگیری شود.

• عدم استفاده از شعله باز: هرگز در نزدیکی موتور گازسوز از شعله باز، سیگار یا هر منبع جرقه‌ای استفاده نکنید.

• دفترچه راهنما: حتماً به دفترچه راهنمای مخصوص مدل موتور برق گازسوز خود مراجعه کنید. اطلاعات حیاتی و تنظیمات خاص در آنجا ذکر شده است.

• ابزار مناسب: از ابزارهای مناسب و با کیفیت استفاده کنید.

گام ۱: عیب‌یابی اولیه و بررسی‌های حیاتی (وقتی موتور روشن نمی‌شود یا بد کار می‌کند)

1. بررسی منبع سوخت (گاز):

   • کافی بودن گاز: مطمئن شوید که سیلندر LPG پر است یا خط گاز شهری فعال و با فشار کافی است.

   • باز بودن شیر گاز: مطمئن شوید شیر اصلی روی سیلندر یا خط گاز کاملاً باز است.

   • نشت گاز: با استفاده از آب و صابون (یا اسپری تشخیص نشتی گاز)، اتصالات و شیلنگ‌های گاز را از نظر نشتی بررسی کنید. هرگونه حباب نشان‌دهنده نشت است. در صورت استشمام بوی گاز، فوراً منطقه را تخلیه کرده و با امداد تماس بگیرید.

   • رگلاتور گاز: موتورهای گازسوز دارای یک یا چند رگلاتور فشار گاز (Gas Pressure Regulator) هستند که فشار گاز را از منبع (سیلندر یا خط شهری) به فشار مناسب برای کاربراتور/میکسر کاهش می‌دهند.

     • مطمئن شوید رگلاتورها یخ نزده‌اند (مخصوصاً در هوای سرد با LPG).

     • بررسی کنید که رگلاتورها درست کار می‌کنند و گاز به سیستم می‌رسد. رگلاتورهای معیوب می‌توانند باعث عدم جریان گاز یا فشار نامناسب شوند.

2. بررسی روغن موتور:

   • سطح و کیفیت روغن: سطح روغن را با گیج بررسی کنید و مطمئن شوید در محدوده مجاز است. روغن را از نظر تیرگی شدید یا رقیق شدن بررسی کنید. کمبود یا کیفیت پایین روغن می‌تواند باعث آسیب جدی یا روشن نشدن (در صورت وجود سنسور فشار روغن) شود.

3. بررسی فیلتر هوا:

   • تمیزی فیلتر: فیلتر هوا را باز کنید و از نظر گرفتگی با گرد و غبار بررسی کنید. فیلتر هوای مسدود شده می‌تواند باعث کاهش قدرت، مصرف سوخت بالا و روشن نشدن یا بد کار کردن موتور شود.

   • تمیز کردن/تعویض: فیلتر کثیف را تمیز یا تعویض کنید.

4. بررسی سیستم جرقه زنی:

   • شمع:

     • باز کردن شمع: با استفاده از آچار شمع، شمع را باز کنید.

     • بررسی وضعیت شمع: شمع را از نظر کثیفی، دوده، یا آسیب دیدگی الکترودها بررسی کنید. یک شمع کثیف یا فرسوده باید تمیز یا تعویض شود.

     • فاصله الکترود (گپ شمع): فاصله بین الکترودهای شمع را با فیلر اندازه بگیرید. این فاصله باید مطابق با دفترچه راهنمای موتور برق باشد. در صورت لزوم آن را تنظیم کنید.

     • تست جرقه: شمع را به وایر آن وصل کرده و قسمت رزوه شده آن را به بدنه موتور (فلز لخت) بچسبانید. در حالی که سوئیچ روشن است، طناب هندل را بکشید یا استارت بزنید. اگر جرقه آبی رنگ و قوی مشاهده نشد، مشکل از سیستم جرقه زنی است (ممکن است شمع خراب، وایر شمع معیوب، یا کوئل مشکل داشته باشد).

   • وایر شمع و چپقی: وایر شمع را از نظر ترک خوردگی یا قطعی و چپقی شمع را از نظر آسیب دیدگی بررسی کنید. در صورت مشاهده مشکل، تعویض کنید.

   • کوئل (کویل): اگر شمع و وایر سالم بودند ولی جرقه وجود نداشت، احتمال خرابی کوئل (سیم‌پیچ احتراق) وجود دارد. تست کوئل نیاز به دانش فنی و مولتی‌متر دارد و در صورت لزوم باید توسط متخصص انجام شود.

5. بررسی باتری و سیستم استارت:

   • شارژ باتری: مطمئن شوید باتری شارژ کافی دارد.

   • اتصالات باتری: اتصالات کابل‌های باتری را بررسی کنید. باید تمیز و محکم باشند.

   • دینام و استارتر: اگر باتری سالم است اما موتور نمی‌چرخد یا به کندی می‌چرخد، ممکن است مشکل از استارتر (Starter Motor) یا دینام (Alternator) باشد.

گام ۲: تعمیرات مربوط به سیستم سوخت‌رسانی گاز (مهم‌ترین بخش در موتورهای گازسوز)

اگر با بررسی‌های اولیه مشکل حل نشد، احتمالاً مشکل از سیستم سوخت‌رسانی گاز است:

1. بررسی رگلاتورهای گاز (Gas Regulators/Vaporizers):

   • عملکرد: رگلاتورها فشار گاز را از منبع به فشار مناسب برای میکسر کاهش می‌دهند. هرگونه نقص در آن‌ها (یخ‌زدگی، دیافراگم پاره، فنرهای ضعیف) می‌تواند جریان گاز را مختل کند.

   • یخ‌زدگی: در هوای سرد، رگلاتورهای LPG ممکن است به دلیل انبساط سریع گاز، یخ بزنند و مانع جریان گاز شوند. بررسی کنید که رگلاتورها گرم هستند و یخ نزده‌اند. برخی سیستم‌ها دارای سیستم گرمایش رگلاتور هستند که باید بررسی شود.

   • تنظیمات: برخی رگلاتورها دارای پیچ‌های تنظیم هستند. تنظیم نادرست می‌تواند باعث مشکل در روشن شدن یا کارکرد موتور شود. این تنظیمات باید مطابق با دفترچه راهنما و توسط فرد متخصص انجام شود.

2. بررسی شیرهای برقی گاز (Gas Solenoid Valves):

   • معمولاً قبل از رگلاتور یا میکسر، شیرهای برقی وجود دارند که جریان گاز را کنترل می‌کنند.

   • تست عملکرد: با روشن کردن موتور (و در برخی مدل‌ها با فعال کردن ساسات)، باید صدای کلیک این شیرها را بشنوید که نشان‌دهنده باز شدن آن‌هاست.

   • تست برق: با یک مولتی‌متر، ولتاژ ورودی به این شیرها را بررسی کنید. اگر برق می‌رسد اما شیر باز نمی‌شود، شیر معیوب است. اگر برق نمی‌رسد، مشکل از سیم‌کشی یا سیستم کنترل موتور است.

   • تمیز کردن/تعویض: این شیرها ممکن است با رسوبات مسدود شوند یا سیم‌پیچ داخلی آن‌ها بسوزد و نیاز به تمیز کردن یا تعویض داشته باشند.

3. بررسی میکسر هوا و گاز (Gas-Air Mixer/Carburetor):

   • در موتورهای گازسوز، کاربراتور سنتی با یک میکسر هوا و گاز جایگزین می‌شود. این قطعه هوا و گاز را با نسبت صحیح ترکیب می‌کند.

   • گرفتگی/تمیزی: مانند کاربراتور بنزینی، میکسر نیز می‌تواند با ذرات خارجی یا رسوبات مسدود شود. آن را باز کرده و با اسپری تمیز کننده و هوای فشرده به دقت تمیز کنید.

   • دیافراگم‌ها و واشرها: میکسرها دارای دیافراگم‌ها و واشرهایی هستند که ممکن است فرسوده یا پاره شوند و منجر به نشت گاز یا نسبت سوخت/هوای نادرست شوند. این قطعات باید بررسی و در صورت لزوم تعویض شوند.

   • تنظیمات: میکسرها معمولاً دارای پیچ‌های تنظیم برای دور آرام و مخلوط هوا/گاز هستند. تنظیم نادرست می‌تواند باعث نوسان دور موتور، خاموش شدن یا عدم تولید قدرت شود. این تنظیمات نیاز به دقت و تجربه دارند.

گام ۳: سیستم احتراق و سایر اجزای موتور

1. رگلاتور ولتاژ (AVR - Automatic Voltage Regulator):

   • نشانه‌ها: نوسانات ولتاژ، عدم تولید برق، یا ولتاژ خروجی بسیار کم یا زیاد می‌تواند نشان‌دهنده خرابی AVR باشد.

   • بررسی و تعویض: بررسی بصری برای دیدن سوختگی یا آسیب‌دیدگی قطعات. در صورت خرابی، معمولاً AVR قابل تعمیر نیست و باید تعویض شود. (توجه: تعویض AVR نیاز به دانش فنی برق دارد.)

2. سیستم اگزوز و صداخفه کن:

   • گرفتگی اگزوز: گاهی اوقات گرفتگی اگزوز (مانند دوده زیاد یا ذرات کربن) می‌تواند باعث کاهش قدرت موتور و ریپ زدن شود. اگزوز را باز کرده و در صورت لزوم تمیز کنید.

3. گریپاژ موتور یا مشکلات داخلی:

   • علائم: اگر موتور به هیچ وجه نمی‌چرخد یا به سختی می‌چرخد، ممکن است دچار گریپاژ (گیرپاژ) شده باشد. این مشکل معمولاً ناشی از کمبود روغن یا مشکلات جدی داخلی موتور است.

   • راه حل: در این صورت، موتور نیاز به باز شدن کامل و بررسی قطعات داخلی مانند پیستون، سیلندر، میل لنگ و یاتاقان‌ها دارد که یک کار تخصصی است و باید توسط مکانیک انجام شود.

گام ۴: پس از تعمیر و نگهداری پیشگیرانه

1. تست نشتی گاز: پس از هرگونه کار بر روی سیستم گاز، حتماً تمام اتصالات را با آب و صابون (یا اسپری تشخیص نشتی) از نظر نشتی گاز دوباره بررسی کنید. این مرحله حیاتی است.

2. روشن کردن و تست: پس از انجام تعمیرات، موتور را با دقت روشن کنید و اجازه دهید مدتی کار کند. عملکرد آن را از نظر صدا، لرزش، تولید دود و پایداری دور موتور بررسی کنید.

3. بررسی ولتاژ خروجی: اگر مشکل مربوط به تولید برق بود، ولتاژ خروجی را با مولتی‌متر بررسی کنید تا از پایداری آن اطمینان حاصل کنید.

4. نگهداری منظم:

   • تعویض منظم روغن و فیلتر روغن: طبق دفترچه راهنما، روغن موتور را به موقع تعویض کنید.

   • تمیز کردن فیلتر هوا: فیلتر هوا را به طور منظم بررسی و تمیز کنید.

   • بررسی شمع: شمع را به طور دوره‌ای بررسی و در صورت نیاز تعویض کنید.

   • بررسی اتصالات گاز: به طور دوره‌ای تمام اتصالات و شیلنگ‌های گاز را از نظر فرسودگی، ترک‌خوردگی یا نشتی بررسی کنید.

   • سرویس رگلاتورها: در صورت نیاز، رگلاتورهای گاز را سرویس یا تعویض کنید.

جدول خلاصه عیب‌یابی موتور برق گازسوز:

تعمیر موتورهای گازسوز به دلیل ماهیت گاز و خطرات احتمالی نشت یا انفجار، نیاز به دقت و احتیاط فراوان دارد. اگر با سیستم‌های گاز آشنایی کافی ندارید یا مشکل پیچیده به نظر می‌رسد، اکیداً توصیه می‌شود از یک تعمیرکار متخصص در زمینه موتورهای گازسوز کمک بگیرید. ایمنی همیشه حرف اول را می‌زند.