استفاده از فاضلاب تصفیه‌شده به عنوان کود و منبع آبیاری، یک راهکار مؤثر در اقتصاد دورانی (Circular Economy) است که پسماند را به یک منبع ارزشمند تبدیل می‌کند. با این حال، این فرآیند نیازمند مدیریت دقیق و رعایت کامل استانداردهای بهداشتی است تا از خطرات احتمالی برای سلامت انسان و محیط زیست جلوگیری شود.

مدیریت و پالایش فاضلاب

فاضلاب شهری قبل از اینکه برای کشاورزی استفاده شود، باید در چند مرحله تصفیه شود تا مواد مضر آن حذف گردند. این فرآیند معمولاً در تصفیه‌خانه‌های فاضلاب انجام می‌شود:

1. پالایش اولیه: در این مرحله، مواد جامد بزرگ مانند زباله‌ها، شن و ماسه از طریق غربال‌ها و حوضچه‌های ته‌نشینی جدا می‌شوند.

2. پالایش ثانویه: این مرحله شامل فرآیندهای بیولوژیکی است که در آن، باکتری‌ها و سایر میکروارگانیسم‌های مفید، مواد آلی را تجزیه و حذف می‌کنند. این مرحله بخش عمده باکتری‌های بیماری‌زا را از بین می‌برد.

3. پالایش پیشرفته : این مرحله حیاتی‌ترین بخش برای استفاده مجدد است. در اینجا، با استفاده از فیلتراسیون‌های پیشرفته (مانند فیلتر شنی) و ضدعفونی‌کننده‌ها (مانند کلرزنی یا اشعه فرابنفش)، باقی‌مانده پاتوژن‌ها و مواد معلق از بین می‌روند.

نکته مهم: تنها فاضلاب کاملاً تصفیه‌شده و ضدعفونی‌شده قابل استفاده برای کشاورزی است.

میزان مجاز آبیاری و توصیه‌های بهداشتی

میزان و نوع استفاده از فاضلاب تصفیه‌شده به نوع محصول بستگی دارد:

• محصولات مجاز: آبیاری با فاضلاب تصفیه‌شده برای محصولاتی که به صورت خام مصرف نمی‌شوند و پوست ضخیمی دارند، مجاز است. این شامل غلات، دانه‌های روغنی، محصولات صنعتی (مانند پنبه)، و درختان میوه (با آبیاری قطره‌ای و بدون تماس با میوه) است.

• محصولات با احتیاط: محصولات ریشه‌ای مانند سیب‌زمینی و چغندر باید با احتیاط آبیاری شوند و پس از برداشت کاملاً شسته و پخته شوند.

• محصولات ممنوع: آبیاری سبزیجات برگی (مانند کاهو و اسفناج) و سایر محصولاتی که به صورت خام مصرف می‌شوند (مانند خیار و گوجه‌فرنگی)، حتی با فاضلاب تصفیه‌شده نیز ممنوع است، زیرا خطر انتقال بیماری‌زاها به انسان بسیار بالا است.

توصیه‌های بهداشتی:

• کشاورزان باید از تجهیزات محافظتی مانند دستکش و چکمه استفاده کنند.

• آبیاری باید به صورت قطره‌ای یا زیرسطحی انجام شود تا از پاشیدن آب بر روی برگ‌ها و میوه‌ها جلوگیری شود.

• محصولاتی که با این روش آبیاری شده‌اند، باید قبل از مصرف به طور کامل شسته و در صورت نیاز پخته شوند.

مواد خطرناک احتمالی در فاضلاب

حتی پس از تصفیه، فاضلاب ممکن است حاوی مقادیر کمی از مواد خطرناک باشد که باید به آن‌ها توجه کرد:

• پاتوژن‌ها: باکتری‌ها (مانند ای.کولای)، ویروس‌ها و انگل‌ها مهم‌ترین خطرات بیولوژیکی هستند که در صورت تصفیه ناکافی، به خاک و محصول منتقل می‌شوند.

• فلزات سنگین: سرب، کادمیوم، جیوه و کروم می‌توانند در فاضلاب صنعتی وجود داشته باشند و در خاک و گیاهان تجمع یابند، که در طولانی‌مدت برای سلامت انسان خطرناک است.

• ترکیبات شیمیایی: باقی‌مانده داروها، هورمون‌ها، مواد شوینده و سایر مواد شیمیایی صنعتی ممکن است در فاضلاب وجود داشته باشند و از سیستم‌های تصفیه معمولی عبور کنند. این مواد نیز می‌توانند در خاک و آب‌های زیرزمینی انباشته شوند.

در نتیجه، استفاده از فاضلاب تصفیه‌شده یک راهکار پایدار و ارزشمند است، اما تنها با نظارت دقیق، پالایش کامل و پیروی از دستورالعمل‌های بهداشتی می‌توان از ایمنی آن اطمینان حاصل کرد.