در سیستمهای آبیاری قطرهای و بارانی، کیفیت آب ورودی عامل تعیینکنندهای در طول عمر تجهیزات و کارایی سیستم است. ذرات معلق، رسوبات، جلبکها و ماسه میتوانند باعث گرفتگی دریپرها و میکروجتها شوند. تجهیزات فیلتراسیون خط مقدم دفاع در برابر این مشکلات هستند. در ادامه، مقالات جامع و راهنمای کار با فیلتر شنی تحت فشار، فیلتر دیسکی، فیلتر توری و هیدروسیکلون ارائه شده است.
۱. هیدروسیکلون (ماسه گیر)
هیدروسیکلون اولین و مهمترین مرحله فیلتراسیون در منابع آبی با آلودگی ماسه و ذرات با چگالی بالاست.
الف) عملکرد و کاربرد
- اصل کار: این دستگاه بر اساس نیروی گریز از مرکز عمل میکند. آب با فشار وارد محفظه استوانهای مخروطی میشود و به دلیل حرکت چرخشی بسیار سریع، ذرات سنگینتر مانند ماسه و لجنهای سخت به دیوارهها کوبیده شده و به سمت پایین (ظرف تخلیه یا Underflow) هدایت میشوند. آب تمیزتر از بالا خارج میشود.
- کاربرد اصلی: حذف ذرات با چگالی بالا (ماسه) در آبهای استخراج شده از چاههای عمیق یا منابع سطحی ماسهدار.
ب) برندهای معتبر
- پلیاتیلنهای استاندارد: برندهای معتبر داخلی که محصولات پلیاتیلنی مقاوم تولید میکنند.
- ناوان (Navaan): تولیدکننده تجهیزات فیلتراسیون.
- برندهای بینالمللی: در ابعاد بزرگتر، برندهای تخصصی مانند نتافیم (Netafim) نیز در این حوزه فعالیت دارند.
ج) راهنمای گام به گام انجام کار (راهاندازی و نگهداری)
- نصب در ابتدای خط: هیدروسیکلون باید قبل از فیلترهای دیگر (مانند شنی یا توری) در سیستم نصب شود.
- تنظیم جریان: مطمئن شوید که دبی ورودی آب متناسب با ظرفیت هیدروسیکلون باشد تا نیروی گریز از مرکز لازم ایجاد شود.
- تخلیه دورهای: زیر دستگاه، شیری برای تخلیه ماسههای جمعآوری شده وجود دارد. تخلیه باید به صورت دورهای و قبل از پر شدن کامل مخزن انجام شود. (این فرآیند در برخی مدلها ممکن است خودکار باشد.)
- بررسی افت فشار: در صورت عدم تخلیه مناسب و گرفتگی داخلی، افت فشار در خروجی رخ میدهد که نشاندهنده نیاز به شستشو است.
۲. فیلتر شنی تحت فشار (Sand Media Filter)
فیلتر شنی، برای حذف ذرات ریز و مواد آلی که توسط هیدروسیکلون حذف نشدهاند، به کار میرود.
الف) عملکرد و کاربرد
- اصل کار: آب از بالای مخزن حاوی سیلیس یا شنهای دانهبندی شده با اندازههای مختلف عبور میکند. ذرات معلق، جلبکها و لجنها بین دانههای شن به دام میافتند.
- کاربرد اصلی: حذف ذرات آلی، جلبکها، لجن و ذرات ریز معدنی؛ بسیار مؤثر برای تصفیه آبهای سطحی (استخرها، کانالها، رودخانهها).
- شستشوی معکوس (Backwash): ویژگی کلیدی این فیلتر، قابلیت شستشوی معکوس است؛ یعنی جریان آب به صورت برعکس از پایین به بالا وارد میشود تا شنها شسته شده و کثیفیها از شیر تخلیه خارج شوند.
ب) برندهای معتبر
- آبکو (ABCO): یکی از شناختهشدهترین تولیدکنندگان مخازن فیلتر شنی در ابعاد مختلف.
- لوله و اتصالات استاندارد (مانند پلیرود): که مخازن کامپوزیتی یا فلزی با پوشش ضدزنگ عرضه میکنند.
ج) راهنمای گام به گام انجام کار (شستشوی معکوس)
- شناسایی نیاز به شستشو: معمولاً زمانی که اختلاف فشار بین ورودی و خروجی فیلتر به 0.5 تا 1 بار برسد، زمان شستشو فرا رسیده است.
- تغییر وضعیت شیر چندراهه: شیر چندراهه (Multiport Valve) را از حالت "فیلتر" به حالت "شستشوی معکوس (Backwash)" تغییر دهید.
- شروع شستشو: پمپ را روشن کنید. آب با فشار زیاد از پایین وارد مخزن شده و شنها را شستشو میدهد و آب آلوده از طریق خط تخلیه خارج میشود.
- توقف شستشو: شستشو تا زمانی ادامه مییابد که آب تخلیه شده شفاف شود (حدود 3 تا 5 دقیقه).
- آبکشی اولیه (Rinse): شیر را به حالت "آبکشی اولیه" تغییر دهید (حدود 30 ثانیه) تا شنها در جای خود تثبیت شوند.
- بازگشت به حالت فیلتر: شیر را به حالت "فیلتر" بازگردانید و سیستم آماده کار است.
۳. فیلتر دیسکی (Disc Filter)
فیلتر دیسکی یک فیلتر پیشرفته و پرکاربرد است که راندمان بالایی در تصفیه آب دارد.
الف) عملکرد و کاربرد
- اصل کار: این فیلتر شامل مجموعهای از دیسکهای پلاستیکی شیاردار است که روی هم فشرده شدهاند. شیارها دارای اندازه مشخصی (مش) هستند. آب از فضای بسیار باریک بین شیارها عبور میکند و ذرات بزرگتر از اندازه مش روی سطح دیسکها به دام میافتند.
- کاربرد اصلی: جایگزین فیلتر شنی در بسیاری از مزارع، به ویژه در مناطقی با آلودگی آلی متوسط. دیسکها مقاومت بالایی در برابر مواد شیمیایی دارند.
ب) برندهای معتبر
- امیاد (Amiad) و آزود (AZUD): از برندهای پیشرو و تخصصی در فیلترهای دیسکی.
- ورسک و پلیرود: تولیدکنندگان معتبر داخلی.
ج) راهنمای گام به گام انجام کار (نظافت)
- ایزوله کردن: با بستن شیرهای ورودی و خروجی، فیلتر را از خط اصلی جدا کنید.
- جداسازی محفظه: محفظه فیلتر را باز کنید.
- آزاد کردن دیسکها: دیسکهای فشرده شده را با باز کردن مهره یا فنر داخلی آزاد کنید تا از هم جدا شوند.
- شستشو: دیسکها را زیر جریان شدید آب قرار دهید. میتوان از یک برس نرم برای حذف ذرات و جلبکهای گیر افتاده در شیارها استفاده کرد.
- مونتاژ: پس از شستشوی کامل، دیسکها را به ترتیب صحیح دوباره روی هم قرار داده و با فشار فشرده کنید و فیلتر را مجدداً مونتاژ نمایید.
۴. فیلتر توری (Screen Filter)
فیلتر توری سادهترین و ارزانترین نوع فیلتر است که معمولاً به عنوان مرحله نهایی تصفیه یا برای باغچههای کوچک استفاده میشود.
الف) عملکرد و کاربرد
- اصل کار: آب از یک توری پلیمری، سیمی یا استیل با بافت متراکم عبور میکند. ذرات بزرگتر از منافذ توری روی آن باقی میمانند. اندازه توری با واحد "مش (Mesh)" مشخص میشود (هرچه عدد مش بالاتر باشد، فیلتراسیون ریزتر است. برای قطرهای 120 تا 150 مش رایج است).
- کاربرد اصلی: حذف ذرات درشت و ریز جامد. اغلب به عنوان فیلتر پشتیبان یا مرحله نهایی پس از فیلتر شنی استفاده میشود.
ب) برندهای معتبر
- برندهای عمومی بازار: به دلیل سادگی ساخت، انواع مختلفی در بازار وجود دارد که کیفیت آنها به جنس توری و مقاومت بدنه بستگی دارد.
- شرکتهای تولیدکننده اتصالات: این شرکتها معمولاً فیلترهای توری را به صورت یکپارچه با سیستمهای لولهکشی عرضه میکنند.
ج) راهنمای گام به گام انجام کار (نظافت)
- ایزوله کردن: فیلتر را از خط لوله جدا کنید.
- باز کردن محفظه: پوشش انتهایی فیلتر را باز کنید.
- خارج کردن توری: توری (کاتریج) را به آرامی خارج کنید.
- شستشو: توری را زیر فشار آب شستشو دهید. در صورت گرفتگی شدید، از برس نرم یا هوای فشرده استفاده کنید.
- بازگشت به کار: توری را در جای خود قرار داده، محفظه را ببندید و فیلتر را مجدداً در خط نصب نمایید.
