روش‌های رفع تعهد ارزی برای صادرکنندگان، مکانیزم‌هایی هستند که از سوی بانک مرکزی ایران تعیین شده‌اند تا ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور بازگردد. در واقع، هر صادرکننده‌ای موظف است پس از صادرات کالا، ارز حاصل از آن را به شیوه‌های مورد تأیید بانک مرکزی به داخل کشور برگرداند.

روش‌های اصلی رفع تعهد ارزی

بانک مرکزی برای بازگشت ارز حاصل از صادرات، چهار روش اصلی را تعیین کرده است:

۱. فروش ارز در سامانه نیما (NIMA):

* شرح روش: صادرکننده می‌تواند ارز حاصل از صادرات خود را به قیمت توافقی و مطابق با نرخ سامانه نیما، به واردکنندگان یا بانک‌ها بفروشد. این روش رایج‌ترین و شفاف‌ترین راه برای رفع تعهد ارزی است.

* مثال: یک شرکت تولیدکننده فرش، پس از صادرات محموله‌ای به ارزش ۱۰۰,۰۰۰ یورو، این مقدار یورو را در سامانه نیما به یک واردکننده مواد اولیه پتروشیمی می‌فروشد و معادل ریالی آن را دریافت می‌کند. با ثبت این معامله در سامانه، تعهد ارزی شرکت رفع می‌شود.

۲. واردات در مقابل صادرات:

* شرح روش: صادرکننده می‌تواند به جای فروش ارز خود، از آن برای واردات کالا و مواد اولیه مورد نیاز خود یا دیگر واردکنندگان استفاده کند. این روش به ویژه برای شرکت‌هایی که همزمان فعالیت صادرات و واردات دارند، بسیار کاربردی است.

* مثال: یک شرکت صادرکننده زعفران، ارزی را که از صادرات به دست آورده، صرف واردات ماشین‌آلات بسته‌بندی از آلمان می‌کند. با ثبت اسناد وارداتی در سامانه، تعهد ارزی او برطرف می‌گردد.

۳. انتقال ارز به حساب بانکی در داخل کشور:

* شرح روش: صادرکننده می‌تواند ارز خود را به صورت حواله یا از طریق صرافی‌های مجاز، به حساب بانکی خود در داخل کشور منتقل کرده و با ارائه اسناد مربوطه، تعهد خود را ایفا کند.

* مثال: یک شرکت صادرکننده محصولات پتروشیمی، مبلغ حاصل از صادرات را به حساب ارزی خود در بانک مرکزی یا یکی از بانک‌های تجاری در ایران منتقل می‌کند. با تأیید بانک، تعهد ارزی رفع می‌شود.

۴. تهاتر (Pledge) در مقابل صادرات:

* شرح روش: در برخی موارد، امکان تهاتر کالا با کالا وجود دارد. این روش بیشتر برای روابط تجاری با کشورهای خاص و تحت توافقات دوجانبه استفاده می‌شود. در این حالت، صادرکننده کالای خود را به کشور مقصد صادر کرده و در ازای آن، کالایی دیگر را از همان کشور وارد می‌کند.

* مثال: یک شرکت ایرانی محصولات لبنی را به روسیه صادر می‌کند و در مقابل، گندم یا سایر کالاهای اساسی را از آن کشور وارد می‌کند. این مبادله کالا به کالا می‌تواند بخشی از تعهدات ارزی را پوشش دهد.

راهنمای کامل فرآیند رفع تعهد

برای انجام صحیح فرآیند رفع تعهد ارزی، مراحل زیر باید به دقت طی شوند:

1. ثبت اطلاعات در سامانه جامع تجارت: صادرکننده باید اطلاعات پروانه‌های صادراتی خود را در سامانه جامع تجارت ثبت کند.

2. دریافت کد یکتا: پس از ثبت اطلاعات، برای هر پروانه صادراتی یک کد رهگیری یکتا صادر می‌شود.

3. انتخاب روش رفع تعهد: صادرکننده باید با توجه به شرایط و نیازهای خود، یکی از چهار روش فوق را انتخاب کرده و از طریق سامانه سنا یا نیما اقدام نماید.

4. ارائه مستندات: برای اثبات رفع تعهد ارزی، صادرکننده باید مستندات مربوط به فروش ارز، واردات یا حواله بانکی را در سامانه‌های مربوطه بارگذاری کند.

5. تأیید نهایی: پس از بررسی و تأیید اسناد توسط بانک مرکزی یا بانک‌های عامل، تعهد ارزی صادرکننده به صورت رسمی رفع می‌شود.

نکات کلیدی برای صادرکنندگان

• زمانبندی: برای ایفای تعهد ارزی، صادرکنندگان معمولاً یک دوره زمانی مشخص (مثلاً چهار ماه پس از صدور پروانه صادراتی) دارند. عدم رعایت این زمانبندی می‌تواند منجر به جریمه و محدودیت در فعالیت‌های آینده شود.

• مشاوره تخصصی: به دلیل پیچیدگی قوانین، توصیه می‌شود صادرکنندگان از مشاوره شرکت‌های متخصص در امور بازرگانی و ارزی استفاده کنند.

• آگاهی از بخشنامه‌ها: قوانین ارزی به صورت مداوم تغییر می‌کنند، بنابراین آگاهی از آخرین بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های بانک مرکزی از اهمیت بالایی برخوردار است.