کلاچ‌های مخروطی (Cone Clutch) و تنظیم لقی محوری میل لنگ (Crankshaft End Play) از ویژگی‌های رایج در موتورهای دیزلی و سیستم‌های انتقال قدرت در تیلرهای قدیمی هستند. کلاچ مخروطی به دلیل سادگی و قدرت درگیری بالا استفاده می‌شود، اما مستعد فرسودگی و لغزش است. لقی محوری میل لنگ نیز برای جلوگیری از آسیب به یاتاقان‌های اصلی و کنترل حرکت دنده‌های تایمینگ، باید به دقت تنظیم شود.
۱. عیب‌یابی و تعمیر کلاچ‌های مخروطی (Cone Clutch)
کلاچ‌های مخروطی با اصطکاک سطوح مخروطی برای انتقال نیرو کار می‌کنند و معمولاً در تیلرهای قدیمی به عنوان کلاچ اصلی یا کلاچ فرمان به کار می‌روند.
الف) علائم خرابی و لغزش
| علامت خرابی | علت احتمالی | تشخیص |
| لغزش کلاچ زیر بار | فرسودگی ماده اصطکاک (Lining) روی سطح مخروطی، یا ضعیف شدن فنر فشار کلاچ. | موتور دور می‌گیرد اما دستگاه حرکت نمی‌کند یا هنگام شخم‌زنی متوقف می‌شود. |
| درگیری سخت/دائمی | شل شدن بیش از حد آزادراه (Free Play) اهرم کلاچ، یا گیر کردن کلاچ در وضعیت درگیر به دلیل زنگ‌زدگی. | اهرم کلاچ را می‌کشید، اما دستگاه همچنان حرکت می‌کند. |
| صدای غیرعادی | سایش یا خرابی بلبرینگ‌های رهاسازی (Release Bearing) یا اتصالات مکانیکی کلاچ. | صدای ناله یا جیرجیر هنگام درگیر شدن یا رها شدن کلاچ. |
ب) مراحل تعمیر و بازسازی
جداسازی و تمیزکاری: ابتدا گیربکس را باز کنید تا به کلاچ مخروطی دسترسی پیدا کنید. تمامی سطوح را از گریس یا روغن تمیز کنید. وجود روغن روی سطوح خشک باعث لغزش می‌شود.
تعویض ماده اصطکاک: ماده اصطکاک (لنت) فرسوده روی سطح مخروطی را جدا کرده و با یک لنت جدید مطابق با اندازه و ضخامت استاندارد تعویض کنید.
بررسی و تقویت فنر: فنر فشار کلاچ را برای شکستگی یا خستگی بررسی کنید. اگر فنر ضعیف شده است، یا آن را تعویض کنید و یا با استفاده از واشرهای تنظیم (Shims) در زیر فنر، تنش آن را افزایش دهید تا نیروی فشار مورد نیاز بازیابی شود.
روانکاری: بلبرینگ‌های رهاسازی و سایر اهرم‌های مکانیکی را با گریس نسوز روانکاری کنید تا حرکت نرمی داشته باشند.
ج) تنظیم آزادراه (Free Play)
هدف: باید مطمئن شد که در حالت رهاسازی، کلاچ به طور کامل جدا می‌شود و در حالت درگیر، فنر فشار کافی را وارد می‌کند.
روش: آزادراه اهرم کلاچ (فاصله حرکت اهرم قبل از شروع فشار) را طبق مشخصات سازنده تنظیم کنید. تنظیم معمولاً توسط مهره‌های قفل‌کننده در انتهای کابل یا اهرم فشار انجام می‌شود. آزادراه کم منجر به سایش سریع و آزادراه زیاد منجر به عدم درگیری کامل می‌شود.
۲. تنظیم لقی محوری میل لنگ (Crankshaft End Play)
لقی محوری (فاصله حرکت طولی میل لنگ) باید کنترل شود تا از آسیب به دنده‌های تایمینگ، پمپ روغن و یاتاقان‌های اصلی جلوگیری شود. در تیلرهای قدیمی، این لقی معمولاً توسط یقه یا رینگ فشار (Thrust Collar/Ring) یا واشرهای انتهایی (Thrust Washers) کنترل می‌شود.
الف) عیب‌یابی لقی بیش از حد
صدای تق‌تق در استارت: شنیدن صدای فلزی "تق" یا "کوبیدن" هنگام استارت زدن یا خاموش کردن موتور (وقتی میل لنگ به عقب و جلو حرکت می‌کند).
سایش دنده‌های تایمینگ: بازرسی پوشش دنده‌ها نشان می‌دهد که دنده‌های میل لنگ و میل سوپاپ به شدت روی لبه‌ها ساییده شده‌اند.
نشت روغن: لقی زیاد می‌تواند باعث لرزش و آسیب به کاسه‌نمدهای میل لنگ (به خصوص کاسه‌نمد عقب) شود و نشت روغن را در پی داشته باشد.
ب) مراحل تنظیم و تعویض قطعات Thrust
اندازه‌گیری لقی محوری:
یک ساعت اندازه‌گیری (Dial Indicator) را روی فلایویل یا انتهای میل لنگ تنظیم کنید.
با یک پیچ‌گوشتی یا اهرم، میل لنگ را به جلو و سپس به عقب فشار دهید. مقدار حرکت ثبت شده، لقی محوری است. این مقدار باید در محدوده مشخص شده توسط سازنده باشد (معمولاً 0.1mm تا 0.4mm).
تعویض واشرهای انتهایی (Thrust Washers):
در مدل‌هایی که از واشرهای انتهایی استفاده می‌کنند، اگر لقی بیش از حد باشد، واشرهای فرسوده باید با واشرهای استاندارد یا واشرهای زیر سایز (Oversize) تعویض شوند تا لقی صحیح بازیابی شود.
تنظیم رینگ/یقه فشار:
در برخی موتورهای دیزلی، یک رینگ فشار فلزی در انتهای میل لنگ (نزدیک فلایویل) لقی محوری را کنترل می‌کند. اگر رینگ فرسوده شده باشد، باید تعویض شود.
در صورت استفاده از پیچ‌های تنظیم محوری در موتورهای قدیمی‌تر، تنظیم باید با احتیاط و دقت بالا انجام شود تا میل لنگ کاملاً آزادانه بچرخد.
نکته مهم: تنظیم دقیق لقی محوری باید به صورت تکراری انجام شود؛ با تعویض قطعات جدید، مجدداً لقی را اندازه‌گیری کرده و تنظیمات را تا رسیدن به محدوده مجاز تکرار کنید
