سیستم خنک‌کاری در تیلرهای دیزلی آب خنک، که اغلب تحت بارهای سنگین و در محیط‌های گرم کار می‌کنند، برای جلوگیری از داغ شدن بیش از حد موتور و آسیب‌های جدی به سرسیلندر و واشر سرسیلندر، حیاتی است. نگهداری صحیح رادیاتور، فن و ترموستات، کلید حفظ دمای عملیاتی بهینه موتور است.
۱. عیب‌یابی گرم شدن بیش از حد موتور (Overheating)
گرم شدن بیش از حد، شایع‌ترین مشکل در سیستم خنک‌کاری است و دلایل مختلفی دارد:
| علت احتمالی | شرح مشکل و عیب‌یابی |
| انسداد رادیاتور | گرفتگی پره‌های خارجی رادیاتور با گل، خاک، یا بقایای گیاهی. این مانع از عبور جریان هوا و تبادل حرارتی می‌شود. |
| کمبود مایع خنک‌کننده | نشتی از شلنگ‌ها، واشرها یا درپوش رادیاتور. کاهش سطح مایع، کارایی سیستم را به شدت پایین می‌آورد. |
| خرابی ترموستات | ترموستات در وضعیت بسته گیر کرده و مانع از گردش مایع خنک‌کننده داغ به داخل رادیاتور می‌شود. |
| خرابی پمپ آب | فرسودگی پره‌های پمپ آب (Impeller) یا نشت از یاتاقان پمپ. پمپ نمی‌تواند مایع را به طور مؤثر به گردش درآورد. |
| شل شدن تسمه فن | تسمه فن (که معمولاً پمپ آب را نیز به حرکت درمی‌آورد) شل شده و می‌لغزد. |
۲. تعمیر و نگهداری رادیاتور
رادیاتور مسئول دفع گرمای جذب شده توسط مایع خنک‌کننده است.
الف) تمیزکاری و رفع انسداد
تمیزکاری خارجی: پره‌های رادیاتور را با استفاده از هوای فشرده یا آب کم فشار از جهت مخالف جریان هوا تمیز کنید. از فشار آب بالا استفاده نکنید، زیرا پره‌های آلومینیومی نازک خم شده و خود باعث انسداد می‌شوند.
شستشوی داخلی (Flushing): اگر مایع خنک‌کننده کثیف، زنگ‌زده یا دارای رسوبات است، سیستم را با محلول شستشوی رادیاتور (Flush Solution) و آب مقطر شستشو دهید. هرگز از آب لوله‌کشی معمولی برای پر کردن سیستم استفاده نکنید، زیرا باعث تجمع رسوبات آهکی و زنگ‌زدگی می‌شود.
ب) عیب‌یابی درپوش رادیاتور (Radiator Cap)
نقش: درپوش رادیاتور، فشار داخل سیستم را تنظیم می‌کند تا نقطه جوش مایع خنک‌کننده بالا برود (معمولاً تا ۱۲۱ درجه سانتیگراد).
خرابی: اگر واشرها یا فنر درپوش فرسوده باشند، سیستم تحت فشار قرار نمی‌گیرد و مایع در دمای پایین‌تری می‌جوشد و سرریز می‌کند. درپوش را با تستر فشار تست کرده و در صورت نیاز تعویض کنید.
۳. بررسی و تعمیر فن و تسمه
فن، هوای مورد نیاز برای خنک کردن رادیاتور را تأمین می‌کند.
الف) تسمه فن و پمپ آب
کشش تسمه: کشش تسمه را بررسی کنید. شل بودن تسمه باعث لغزش و گرمای بیش از حد می‌شود. تنظیم کشش معمولاً با جابجایی دینام (Alternator) یا یک هرزگرد (Idler Pulley) انجام می‌شود.
تعویض تسمه: تسمه ترک‌خورده، ساییده شده یا خشک شده را تعویض کنید. تسمه معیوب می‌تواند ناگهان بشکند و باعث از کار افتادن پمپ آب و داغ شدن فوری موتور شود.
ب) فن خنک‌کاری
آسیب تیغه فن: تیغه‌های فن (معمولاً فلزی یا پلاستیکی) را از نظر خم شدگی یا شکستگی بررسی کنید. یک تیغه شکسته می‌تواند باعث عدم بالانس لرزشی شدید در پمپ آب و موتور شود، که خطر آسیب به یاتاقان‌ها و شفت پمپ آب را به همراه دارد. فن آسیب‌دیده باید فوراً تعویض شود.
جهت چرخش: مطمئن شوید که فن در جهت صحیح می‌چرخد و هوا را از طریق رادیاتور به سمت موتور می‌کشد (یا هل می‌دهد، بسته به طراحی موتور).
۴. نگهداری مایع خنک‌کننده و ترموستات
الف) استفاده از مایع خنک‌کننده (Coolant)
ضد یخ و ضد جوش: همیشه از ترکیب صحیح مایع ضد یخ (ضد جوش) و آب مقطر استفاده کنید (معمولاً ۵۰/۵۰). ضد یخ علاوه بر بالا بردن نقطه جوش، حاوی مواد افزودنی ضد زنگ و ضد خوردگی است که از آسیب داخلی به رادیاتور و بلوک موتور جلوگیری می‌کند.
بررسی دوره‌ای: مایع خنک‌کننده باید هر دو تا سه سال یکبار تعویض شود تا خواص ضد زنگ و ضد خوردگی آن حفظ گردد.
ب) ترموستات (Thermostat)
نقش: ترموستات یک شیر تنظیم‌کننده دما است که جریان مایع را تا زمانی که موتور به دمای کاری بهینه برسد، محدود می‌کند.
عیب‌یابی: اگر ترموستات در وضعیت باز گیر کند، موتور همیشه سرد کار می‌کند و توان آن کاهش می‌یابد. اگر در وضعیت بسته گیر کند، موتور داغ می‌شود.
تعویض: ترموستات یک قطعه ارزان قیمت است و در صورت مشکوک بودن، تعویض آن توصیه می‌شود. از ترموستاتی با درجه حرارت باز شدن (Opening Temperature) دقیقاً مطابق با مشخصات سازنده استفاده کنید.
