صادرات محصولات کشاورزی و باغی فرآیندی پیچیده است که نیاز به برنامه‌ریزی دقیق، آشنایی با قوانین و رعایت استانداردهای بین‌المللی دارد. در ادامه، راهنمای کاملی از مراحل و الزامات این فرآیند ارائه می‌شود.
۱. الزامات و مجوزهای صادراتی
برای شروع صادرات، ابتدا باید الزامات قانونی و مجوزهای لازم را از سازمان‌های مربوطه در ایران تهیه کنید. مهم‌ترین موارد عبارتند از:
کارت بازرگانی: این کارت اصلی‌ترین مجوز برای هر گونه فعالیت صادرات و واردات است که از اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران صادر می‌شود.
گواهی بهداشت نباتی (Phytosanitary Certificate): این گواهی توسط سازمان حفظ نباتات ایران صادر می‌شود و تأیید می‌کند که محصول از آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز عاری است. این گواهی مهم‌ترین سند برای صادرات محصولات کشاورزی به شمار می‌رود.
گواهی استاندارد: برای برخی محصولات، دریافت گواهی استاندارد اجباری است. این گواهی توسط سازمان ملی استاندارد ایران صادر می‌شود و مطابقت محصول با استانداردهای داخلی و بین‌المللی را تأیید می‌کند.
گواهی مبدأ (Certificate of Origin): این گواهی توسط اتاق بازرگانی صادر می‌شود و نشان می‌دهد که کالا در ایران تولید شده است.
۲. تمهیدات و استانداردهای کیفی
پس از تهیه مجوزهای اولیه، کیفیت و بسته‌بندی محصول مهم‌ترین فاکتورها برای موفقیت در بازارهای خارجی هستند.
استانداردهای بین‌المللی: هر کشور واردکننده استانداردهای خاص خود را در خصوص باقیمانده سموم (MRL)، آلاینده‌ها و کیفیت ظاهری محصول دارد. پیش از صادرات، باید از این استانداردها مطلع شوید تا از مرجوع شدن بار جلوگیری شود.
بسته‌بندی مناسب: بسته‌بندی باید محکم و استاندارد باشد تا محصول در طول حمل و نقل آسیب نبیند. از مواد جاذب رطوبت و تهویه مناسب در بسته‌بندی استفاده کنید. بسته‌بندی باید اطلاعات کامل محصول (تاریخ تولید، انقضا و مشخصات) را به زبان انگلیسی یا زبان کشور مقصد داشته باشد.
بازرسی و کنترل کیفیت: کیفیت محصول باید به صورت مداوم، از مزرعه تا پایانه صادراتی، کنترل شود تا از مطابقت آن با سفارش مشتری و استانداردهای بین‌المللی اطمینان حاصل شود.
۳. کشورهای هدف
شناخت بازارهای هدف، گامی کلیدی در تعیین استراتژی صادرات است. کشورهای همسایه به دلیل نزدیکی جغرافیایی و روابط تجاری، بهترین مقاصد برای صادرات محصولات کشاورزی ایران هستند.
عراق: بزرگترین بازار هدف محصولات کشاورزی ایران است. میوه‌ها، سبزیجات و صیفی‌جات بیشترین اقلام صادراتی به این کشور هستند.
روسیه: یک بازار بزرگ و در حال رشد است که به محصولات تازه و خشکبار ایران مانند پسته، کشمش و سبزیجات نیاز دارد.
امارات متحده عربی: به دلیل موقعیت تجاری و لجستیکی، نقش مهمی در صادرات مجدد محصولات ایرانی به سایر کشورها ایفا می‌کند.
افغانستان و پاکستان: این کشورها به دلیل نزدیکی و نیاز به محصولات کشاورزی، مقاصد مهمی محسوب می‌شوند.
کشورهای حاشیه خلیج فارس و هند: نیز از دیگر بازارهای مهم و سنتی ایران هستند.
۴. شیوه حمل و نقل
انتخاب شیوه حمل و نقل، با توجه به فسادپذیری محصولات کشاورزی، بسیار حساس و حیاتی است.
حمل و نقل جاده‌ای: برای صادرات به کشورهای همسایه مانند عراق، ترکیه و پاکستان، استفاده از کامیون‌های یخچال‌دار (یخچالی) بهترین گزینه است.
حمل و نقل دریایی: برای ارسال محموله‌های بزرگ به کشورهایی مانند هند و چین، از کانتینرهای یخچال‌دار استفاده می‌شود. این روش مقرون به صرفه‌تر است، اما زمان حمل طولانی‌تری دارد.
حمل و نقل هوایی: این روش سریع‌ترین راه برای ارسال محصولات تازه و گران‌قیمت (مانند زعفران یا میوه‌های خاص) به مقاصد دوردست مانند اروپا است، اما هزینه بسیار بالایی دارد.
نکته مهم در تمامی روش‌ها، حفظ زنجیره سرما (Cold Chain) است تا دمای محصول از زمان بسته‌بندی تا رسیدن به مقصد ثابت بماند.
نکات مهم دیگر
بازاریابی و شبکه‌سازی: حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی، ایجاد ارتباط با واردکنندگان و استفاده از پلتفرم‌های B2B می‌تواند به شما در یافتن مشتریان جدید کمک کند.
تعهد ارزی: یکی از چالش‌های اصلی برای صادرکنندگان، قوانین بازگشت ارز حاصل از صادرات به کشور است. آگاهی از این قوانین و راهکارهای مربوطه، برای جلوگیری از مشکلات احتمالی ضروری است.
بیمه کالا: بیمه کردن بار در برابر حوادث و خسارات احتمالی در طول حمل و نقل، یک اقدام احتیاطی مهم است.
