مهندسان و پزشکان، به عنوان متخصصان آموزش‌دیده، ستون فقرات مهاجرت اقتصادی به کشورهای پیشرفته (مانند کانادا، آلمان، و استرالیا) هستند. با این حال، پس از ورود، این افراد با چالش‌های بزرگ بوروکراتیک و حرفه‌ای در مسیر کسب مجوز کار و معادل‌سازی مدارک خود مواجه می‌شوند که اغلب به سال‌ها تأخیر، هزینه‌های سنگین و حتی از دست رفتن شغل منجر می‌شود.
۱. موانع بوروکراتیک و پروسه طولانی معادل‌سازی
دولت‌ها و نهادهای نظارتی برای حفظ استانداردهای محلی، فرآیندهای پیچیده‌ای را برای تأیید صلاحیت‌های خارجی تعیین می‌کنند.
الف) تأیید مدارک تحصیلی پایه
- لزوم ارزیابی توسط نهادهای واسط: در کشورهایی مانند کانادا، سازمان‌هایی مانند WES (World Education Services) وظیفه ارزیابی اولیه مدارک را دارند. این فرآیند مستلزم جمع‌آوری مدارک رسمی از دانشگاه‌های مبدأ است که خود ممکن است به دلیل بروکراسی داخلی یا مشکلات انتقال سوابق، ماه‌ها طول بکشد.
- عدم تطابق برنامه‌های درسی: در بسیاری از موارد، حتی پس از تأیید اعتبار دانشگاه، محتوای برنامه درسی (کوریکولوم) رشته در کشور مبدأ به طور کامل با استانداردهای محلی مطابقت ندارد. این عدم تطابق، نیازمند گذراندن دوره‌های تکمیلی (Bridging Courses) اضافی است.
ب) الزامات زبان تخصصی
- فراتر از زبان عمومی: برای حرفه‌های نظارتی مانند پزشکی، نمره زبان مورد نیاز معمولاً بسیار بالاتر از سطح مورد نیاز برای مهاجرت عمومی است (مثلاً نمره 7.5 یا 8 در هر بخش IELTS برای پزشکان). علاوه بر این، ممکن است آزمون‌های زبان تخصصی (مانند زبان آلمانی در سطح C1 برای پزشکان در آلمان) نیز مورد نیاز باشد.
۲. چالش‌های تخصصی برای پزشکان
مسیر معادل‌سازی برای پزشکان یکی از سخت‌ترین و طولانی‌ترین مسیرها در میان تمام مشاغل است.
الف) آزمون‌های چند مرحله‌ای و زمان‌بر
- آزمون‌های دانش (Knowledge Exams): پزشکان اغلب باید یک سری آزمون‌های جامع دانش پزشکی را پشت سر بگذارند (مانند MCCQE در کانادا یا AMC در استرالیا) که شامل دانش پایه، بالینی و عملی است. این آزمون‌ها زمان‌بر، پرهزینه و دارای نرخ قبولی پایین هستند.
- کمبود فرصت‌های رزیدنتی: حتی پس از قبولی در آزمون‌های دانش، پزشکان خارجی برای ورود به دوره تخصص (رزیدنتی) باید با فارغ‌التحصیلان داخلی رقابت کنند. به دلیل تعداد محدود صندلی‌های رزیدنتی و اولویت‌بندی فارغ‌التحصیلان داخلی، بسیاری از پزشکان مهاجر نمی‌توانند در رشته اصلی خود ادامه تحصیل دهند.
ب) نیاز به سابقه کار تحت نظارت
- سال کار بالینی تحت نظارت: در آلمان، برای دریافت پروانه دائم، پزشک باید مدتی را تحت نظارت یک پزشک محلی کار کند. این مرحله می‌تواند به دلیل موانع زبانی یا عدم آشنایی با سیستم درمانی محلی، اضطراب‌آور باشد.
- فرسودگی روانی: این فرآیند چندساله (که گاهی تا 7 سال طول می‌کشد) فشار روانی و مالی زیادی بر پزشک و خانواده او وارد می‌کند و منجر به "افت شغلی" (De-skilling) موقت می‌شود.
۳. چالش‌های تخصصی برای مهندسان
اگرچه مسیر مهندسان اندکی انعطاف‌پذیرتر از پزشکان است، اما موانع نظارتی مهمی وجود دارد.
الف) کسب مجوز مهندسی حرفه‌ای (P.Eng یا معادل آن)
- تجربه کاری محلی: بسیاری از سازمان‌های مهندسی (مانند PEO در انتاریوی کانادا) برای صدور مجوز نهایی مهندس حرفه‌ای، نیازمند اثبات "تجربه کاری در محیط کانادایی" هستند. این شرط، دسترسی مهندسان خارجی را به پروژه‌های کلان محدود می‌کند.
- آزمون‌های اخلاق و قانون: مهندسان باید در آزمون‌های تخصصی در مورد قوانین محلی، اخلاق حرفه‌ای و مسئولیت‌های قانونی مهندسی قبول شوند.
ب) پذیرش سابقه کار خارجی
- تأیید سوابق پروژه: اثبات کیفیت و حجم سابقه کاری خارجی به دلیل عدم وجود استانداردهای یکسان در نگهداری سوابق کاری، دشوار است. مهندسان باید بتوانند پروژه‌های پیچیده خارجی خود را برای مهندسان ناظر محلی به درستی ترجمه و توجیه کنند.
ج) "افت شغلی" در بازار کار
به دلیل طولانی بودن پروسه معادل‌سازی، بسیاری از مهندسان برای تأمین مالی زندگی مجبور به پذیرش مشاغل غیرتخصصی (مانند رانندگی یا کار در رستوران) می‌شوند. این امر نه تنها باعث تأخیر بیشتر در کسب تجربه محلی می‌شود، بلکه یک هدر رفت اقتصادی بزرگ برای کشور میزبان است.
۴. نتیجه‌گیری و راهکارها
چالش‌های بوروکراتیک برای مهندسان و پزشکان مهاجر نه تنها برای فرد مهاجر، بلکه برای کشور میزبان که نیاز مبرمی به متخصصان دارد، هزینه‌بر است.
- تغییر از ارزیابی مدارک به ارزیابی توانمندی: کشورهای مهاجرپذیر باید سیستم‌های معادل‌سازی خود را به سمت ارزیابی توانایی‌های عملی و مهارت‌های بالفعل (به جای تمرکز صرف بر محتوای کوریکولوم) هدایت کنند.
- برنامه‌های دوره‌های تکمیلی حمایتی: ایجاد و تسهیل برنامه‌های کوتاه‌مدت و متمرکز برای کمک به متخصصان در پر کردن شکاف‌های دانش محلی و زبان.
- اصلاح قانون کار: ارائه تسهیلات به متخصصان مهاجر برای ورود سریع‌تر به بازار کار (حتی در نقش‌های پایین‌تر) تا بتوانند تجربه کار محلی لازم برای مجوز نهایی را کسب کنند و از هدر رفت تخصص جلوگیری شود.
