در سال‌های اخیر، موجی از رمزارزهای مبتنی بر پلتفرم تلگرام (مانند نات کوین (Notcoin) و همستر کامبت (Hamster Kombat)) توجه کاربران ایرانی و جهانی را به خود جلب کرده‌اند. این مدل‌ها که معمولاً با ایده "بازی برای کسب درآمد" (Play-to-Earn) و "استخراج از طریق کلیک" (Tap-to-Earn) معرفی می‌شوند، وعده کسب درآمد بدون سرمایه‌گذاری اولیه را می‌دهند.
تحلیل این پروژه‌ها نیازمند بررسی دقیق مکانیسم عملکرد، ریسک‌های مالی و تفاوت آن‌ها با مدل‌های پایدار رمزارزی است.
۱. مکانیسم عملکرد رمزارزهای تلگرامی
این پروژه‌ها اغلب از طریق مینی‌اپلیکیشن‌های درون تلگرام (Telegram Mini Apps) و با استفاده از بلاکچین‌های مرتبط با تلگرام (مانند TON - The Open Network) اجرا می‌شوند.
الف) مدل Tap-to-Earn و جذب کاربر
- استخراج مجازی: کاربران با انجام اقدامات ساده (مانند کلیک کردن روی صفحه، انجام وظایف جزئی یا دعوت دوستان) امتیازات درون برنامه‌ای کسب می‌کنند که بعداً وعده داده می‌شود به توکن‌های واقعی تبدیل شوند.
- جذب انبوه (Mass Adoption): بزرگترین مزیت این روش، آستانه ورود بسیار پایین است. کاربر نیازی به دانش فنی، سرمایه‌گذاری یا خرید سخت‌افزار ندارد، که منجر به جذب سریع ده‌ها میلیون کاربر در مدت کوتاه می‌شود.
- مکانیسم ویروسی: سیستم پاداش‌دهی برای معرفی دوستان (Referral System) عامل اصلی رشد تصاعدی و موفقیت ویروسی این پروژه‌ها است.
ب) نقد مکانیسم توزیع
- عرضه اولیه: این مدل‌ها فاقد فرآیند سنتی عرضه اولیه سکه (ICO) یا عرضه اولیه صرافی (IEO) هستند. در عوض، عرضه توکن‌ها از طریق "ایردراپ" (Airdrop) بزرگ پس از راه‌اندازی رسمی توکن بر بستر بلاکچین انجام می‌شود.
- ارزش‌گذاری اولیه: ارزش این امتیازات تا پیش از لیست شدن در صرافی‌ها صفر است. قیمت‌گذاری توکن پس از لیست شدن، کاملاً تابع عرضه زیاد توکن‌های انباشته شده توسط کاربران و هیجان (Hype) اولیه بازار است.
۲. ریسک‌ها و چالش‌های پایداری درآمد
آیا این مدل‌ها می‌توانند منبع درآمد پایدار باشند؟ پاسخ به این سؤال به دلیل ماهیت این پروژه‌ها، به احتمال زیاد خیر است.
الف) تمرکز شدید ریسک (The Greater Fool Theory)
- تورم ذاتی: از آنجایی که توکن‌ها برای میلیون‌ها کاربر به صورت "رایگان" توزیع می‌شوند، حجم عرضه اولیه در بازار بسیار زیاد است. هدف اصلی این پروژه‌ها افزایش تعداد کاربران است، نه محدود کردن توکن برای حفظ ارزش.
- فروش سریع (Dump): اکثریت کاربران پس از لیست شدن توکن، به دنبال نقد کردن سریع دارایی خود هستند. این فشار فروش سنگین (Dump) باعث سقوط سریع و شدید قیمت توکن پس از چند روز یا هفته می‌شود (مانند آنچه برای Notcoin رخ داد).
- ماهیت سفته‌بازی: ارزش توکن اغلب بر اساس کاربرد واقعی آن نیست، بلکه بر اساس انتظار سود کوتاه‌مدت است. هنگامی که موج هیجان فروکش کند، قیمت به دلیل نبود تقاضای واقعی، به شدت کاهش می‌یابد.
ب) نبود مدل تجاری و کاربرد واقعی (Utility)
- کاربرد صفر: برخلاف پروژه‌های DeFi که خدمات مالی ارائه می‌دهند یا پروژه‌های NFT که مالکیت دیجیتال ایجاد می‌کنند، توکن‌های Tap-to-Earn در ابتدا هیچ کاربرد معناداری در اکوسیستم واقعی ندارند.
- تغییر پلتفرم: این پروژه‌ها به شدت به پلتفرم تلگرام وابسته هستند. هرگونه تغییر در سیاست‌های تلگرام یا بلاکچین TON می‌تواند موجودیت آن‌ها را به خطر اندازد.
ج) ریسک‌های امنیتی و حریم خصوصی
- فیشینگ: سودای کسب درآمد رایگان، کاربران را در معرض خطر سایت‌های فیشینگ و ربات‌های تقلبی که اطلاعات یا کیف پول‌ها را سرقت می‌کنند، قرار می‌دهد.
- ارتباط با کیف پول: اتصال اپلیکیشن‌های ناشناس به کیف پول‌های اصلی که دارایی‌های دیگر را نگهداری می‌کنند، یک ریسک امنیتی بزرگ است.
۳. مقایسه با مدل‌های پایدار در رمزارز
ویژگی | رمزارزهای تلگرامی (Tap-to-Earn) | مدل‌های DeFi یا Web3 پایدار |
هدف اصلی | جذب کاربر انبوه، ایجاد هیجان کوتاه‌مدت | حل مشکلات واقعی، ارائه خدمات (مالی، ذخیره‌سازی، محاسبات) |
منبع درآمد | سفته‌بازی و فروش توکن در زمان لیست شدن | سود ناشی از کارمزد تراکنش، استیکینگ، وام‌دهی یا خدمات شبکه |
پایداری | بسیار پایین (سقوط قیمت پس از لیست شدن) | متوسط تا بالا (رشد مرتبط با توسعه محصول و پذیرش بازار) |
نیاز به سرمایه | صفر (فقط زمان) | نیاز به سرمایه اولیه برای خرید توکن یا استیکینگ |
۴. نتیجه‌گیری: کسب درآمد اولیه در مقابل پایداری
رمزارزهای تلگرامی مانند نات کوین یا همستر کامبت می‌توانند یک فرصت برای کسب سود مقطعی و یک‌باره باشند، به شرطی که کاربر بتواند توکن خود را در موج اولیه قیمت (اوایل لیست شدن) به فروش برساند.
با این حال، این مدل‌ها به دلایل زیر راهی برای کسب درآمد پایدار نیستند:
- عدم وجود کاربرد: ارزش آن‌ها بر پایه‌ی کاربرد واقعی نیست و صرفاً به عرضه و تقاضای سفته‌بازانه متکی است.
- فشار فروش: عرضه انبوه توکن به میلیون‌ها کاربر، تضمین‌کننده سقوط قیمت در میان‌مدت است.
- زمان ارزشمند: زمان و انرژی صرف شده برای کلیک کردن، اغلب بازدهی بسیار پایینی نسبت به سرمایه‌گذاری‌های فعال‌تر در بازار رمزارز (مانند DeFi یا Trading) دارد.
توصیه نهایی: به این پروژه‌ها به چشم یک سرگرمی یا شانس اولیه نگاه کنید، نه یک استراتژی مالی بلندمدت یا منبع جایگزین درآمد.
آیا مایلید در مورد نحوه استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی جایگزین در ایران که دغدغه پر جستجوی دیگر ایرانیان بود، مقاله جامع دیگری ارائه دهم؟
