واحدهای کنترل الکترونیکی موتور (ECU) قلب سیستم مدیریت موتور در خودروهای مدرن، به ویژه مدل‌های داخلی، هستند. به دلیل بومی‌سازی و اعمال تغییرات نرم‌افزاری بر روی نسخه‌های خارجی (مانند Bosch) یا توسعه واحدهای داخلی (مانند EZU)، تعمیر و کالیبراسیون آن‌ها نیازمند دانش تخصصی الکترونیک و برنامه‌نویسی است.
۱. عیب‌یابی و تعمیر سخت‌افزاری ECU
خرابی سخت‌افزاری اغلب به دلیل نوسانات شدید برق، اتصال معکوس باتری، یا نفوذ رطوبت رخ می‌دهد.
الف) تشخیص خرابی‌های رایج
- سوختن درایورهای انژکتور/کوئل: این بخش‌ها به دلیل جریان‌کشی بالا و اتصال کوتاه در سیم‌پیچ‌ها، مستعد خرابی هستند. سوختن درایور باعث عدم پالس‌دهی به یک یا چند انژکتور/کوئل و در نتیجه کارکرد ناقص موتور می‌شود.
- عیب‌یابی: تست اتصال کوتاه و مقاومت در پایه‌های درایور مربوطه در برد.
- خرابی ICهای تغذیه (Power Supply): نوسانات ولتاژ می‌تواند به ICهای رگولاتور ولتاژ آسیب برساند. این خرابی باعث خاموشی کامل ECU و عدم ارتباط با دستگاه دیاگ می‌شود.
- خرابی EEPROM یا Flash Memory: به دلیل ریمپ‌های نادرست یا نوسان برق حین برنامه‌ریزی. این خرابی باعث از دست رفتن یا فساد فایل برنامه و عدم استارت خوردن خودرو می‌شود.
ب) تکنیک‌های تعمیر و تعویض قطعات
- تعویض درایورها: درایورهای موتور پله‌ای، انژکتورها و کوئل‌ها (معمولاً ترانزیستورهای MOSFET) باید با قطعاتی با پارامترهای جریان و ولتاژ دقیقاً مشابه جایگزین شوند.
- لحیم‌کاری BGA و SMD: تعمیر ECUهای مدرن نیاز به تجهیزات تخصصی لحیم‌کاری SMD (قطعات نصب سطحی) و گاهی اوقات BGA (Ball Grid Array) برای تعویض میکروکنترلر اصلی دارد.
۲. کالیبراسیون و برنامه‌ریزی نرم‌افزاری (Remapping)
کالیبراسیون شامل بهینه‌سازی پارامترهای موتور در حافظه Flash یا EEPROM است.
الف) ریمپ تخصصی و بومی‌سازی
هدف ریمپ:
- بهینه‌سازی مصرف سوخت: تنظیم زمان پاشش و زاویه آوانس جرقه برای شرایط سوخت داخلی (اکتان پایین).
- افزایش توان و گشتاور: تغییر جداول مربوط به AFR (نسبت سوخت به هوا) و Ignition Timing.
- رفع محدودیت‌های نرم‌افزاری: حذف محدودیت سرعت یا دور موتور، یا غیرفعال کردن سنسورهای خاص (DTC Delete) مانند سنسور اکسیژن دوم پس از حذف کاتالیست.
ب) ابزارهای مورد نیاز
- پروگرامرها (Programmers): دستگاه‌های مخصوص برای خواندن، نوشتن و بازنویسی حافظه Flash و EEPROM. متداول‌ترین‌ها شامل KTAG، KESS و TNM هستند.
- دیاگ تخصصی: برای تنظیم پارامترها و کالیبراسیون سیستم‌های خاص خودرو (مانند تعریف سوئیچ یا پیکربندی IMMO).
ج) نکات حیاتی در برنامه‌ریزی
- پشتیبان‌گیری (Backup): قبل از هرگونه تغییر، گرفتن نسخه پشتیبان کامل از فایل اصلی ECU (به ویژه Flash و EEPROM) ضروری است.
- ولتاژ پایدار: برنامه‌ریزی باید با ولتاژ پایدار (حدود 12.5V تا 14V) انجام شود. نوسان برق حین رایت فایل می‌تواند باعث سوختن حافظه و از کار افتادن ECU شود.
۳. معرفی ECUهای پرکاربرد در خودروهای داخلی
مدل ECU | کاربرد اصلی | نوع پردازشگر | مشخصات کلیدی |
Bosch ME17 | سمند EF7، دنا، پژو 206 (TU5 جدید) | Microcontroller (MPC) | بسیار پرکاربرد، سرعت بالا، استفاده از شبکه CAN، ریمپ متداول. |
EZU | محصولات سایپا (ساینا، کوئیک، تیبا) | داخلی (بومی‌سازی شده) | کنترل سیستم Drive By Wire (DBW) در مدل‌های جدید، حساس به نوسانات برق. |
Siemens / Continental (سری CIM / CI4 / L90) | خودروهای نسل قدیم‌تر (پراید، پژو 405) | Microcontroller | استفاده از EEPROM خارجی (قابلیت تعویض آسان‌تر)، پشتیبانی از Immobilizer (ایموبیلایزر). |
Sagem S2000 | پژو 206 تیپ 2/3 و 405 قدیم | Microcontroller | ساده‌تر از Bosch، برنامه‌ریزی از طریق پورت OBD، حساس به ولتاژ. |
۴. عیب‌یابی ارتباطی و محافظتی
الف) خطای ایموبیلایزر (IMMO)
- علائم: عدم استارت، نمایش چراغ قفل یا اخطار در داشبورد.
- عیب‌یابی: بررسی ارتباط بین ECU و آنتن IMMO (دور سوئیچ) و واحد کنترل مرکزی بدنه (BCM یا FCM). خرابی فایل EEPROM یا قطع شدن سیم‌های ارتباطی CAN/K-Line می‌تواند این خطا را ایجاد کند.
ب) مشکلات شبکه CAN (Controller Area Network)
ECUهای ME17 و EZU کاملاً به شبکه CAN وابسته هستند.
- علائم: عدم کارکرد همزمان تجهیزات (مانند فن‌ها، ABS، یا پشت آمپر)، یا قطع شدن ناگهانی ارتباط دیاگ.
- عیب‌یابی تخصصی: استفاده از اسیلوسکوپ برای بررسی سیگنال‌های CAN-H و CAN-L. سیگنال‌ها باید یک موج مربعی تمیز با سطح ولتاژ صحیح (حدود 2.5V تا 3.5V) داشته باشند. نویز یا افت ولتاژ در این خطوط، ارتباط را مختل می‌کند.
