مهاجرت، گرچه دریچه‌ای رو به فرصت‌های جدید است، اما یک واقعه‌ی بزرگ زندگی است که با استرس‌های قابل توجهی همراه است. مهاجران جوان به دلیل قرار گرفتن در مرحله‌ی حساس شکل‌گیری هویت و ورود به بازار کار، در برابر چالش‌های روانی ناشی از فشارهای مالی، انزوای اجتماعی و عدم قطعیت آینده، بسیار آسیب‌پذیر هستند. این عوامل به طور مستقیم با افزایش نرخ افسردگی، اضطراب و سندروم بیگانگی (Alienation) در این گروه مرتبط هستند.
۱. فشارهای مالی و استرس بقا
مهاجرت برای جوانان اغلب با فشار سنگین مالی آغاز می‌شود که ریشه‌ی اصلی بسیاری از مشکلات روانی است.
الف) بار بدهی و تمکن مالی
- بدهی مهاجرت: بسیاری از جوانان هزینه‌های گزافی را برای فرآیند ویزا، بلیط و هزینه‌های اولیه تمکن مالی متحمل می‌شوند که غالباً از طریق وام یا فروش دارایی‌ها تأمین می‌شود. این فشار بازپرداخت بدهی، به طور مداوم سطح استرس را بالا نگه می‌دارد.
- هزینه زندگی بالا: تطبیق با هزینه‌های بالای زندگی در شهرهای بزرگ کشورهای مقصد (به‌ویژه مسکن و حمل‌ونقل) در حالی که هنوز درآمد ثابتی وجود ندارد، باعث اضطراب شدید مالی می‌شود.
ب) "افت شغلی" و بیکاری پنهان
- عدم معادل‌سازی مدارک: به دلیل چالش‌های بوروکراتیک معادل‌سازی مدارک و عدم تجربه کار محلی، بسیاری از مهاجران جوان مجبور به پذیرش مشاغل کم‌مهارت و موقت می‌شوند.
- احساس هدر رفت: این پدیده به افسردگی شدید ناشی از احساس هدر رفتن تحصیلات و تخصص منجر می‌شود، زیرا فرد در می‌یابد که سال‌ها تلاش آکادمیک در عمل ارزشی در بازار کار جدید ندارد.
۲. انزوای اجتماعی و از دست دادن شبکه حمایتی
انزوای اجتماعی یکی از مهم‌ترین دلایل آسیب‌های روانی در مهاجران جوان است.
الف) گسست از شبکه‌های اجتماعی
- از دست دادن تکیه‌گاه: مهاجرت به معنای ترک ناگهانی خانواده، دوستان، و شبکه‌های حمایتی است. در هنگام مواجهه با مشکلات (مالی، کاری یا روانی)، فرد فاقد سیستم پشتیبانی عاطفی فوری است.
- چالش‌های زبان و فرهنگ: حتی در صورت تسلط نسبی به زبان، تفاوت‌های فرهنگی ظریف و موانع زبانی می‌توانند ایجاد دوستی‌های عمیق و معنادار با افراد محلی را دشوار سازند. این امر منجر به احساس تنهایی مزمن می‌شود.
ب) سندروم بیگانگی (Alienation)
سندروم بیگانگی، احساس جدایی و عدم تعلق به محیط جدید است. این حالت در جوانان با علائم زیر تشدید می‌شود:
- عدم تعلق به جامعه میزبان: احساس می‌کنند که علی‌رغم حضور فیزیکی، به طور کامل توسط جامعه جدید پذیرفته نشده‌اند یا نمی‌توانند ارزش‌های خود را در آن منعکس کنند.
- بحران هویت: نوجوانان و جوانان در حال شکل دادن هویت خود هستند. مهاجرت این فرآیند را مختل می‌کند و باعث می‌شود فرد در میانه هویت مبدأ و هویت مقصد دچار سردرگمی شود.
۳. عدم قطعیت آینده و فشار انتظار
ترس از آینده نامشخص و فشار انتظارات خانواده یکی دیگر از عوامل محرک اختلالات روانی است.
الف) وضعیت اقامتی ناپایدار
- وابستگی به ویزا: مهاجران جوان که از طریق ویزاهای موقت (مانند دانشجویی یا کاری موقت) وارد شده‌اند، تحت فشار دائمی برای تجدید ویزا یا یافتن راهی برای اقامت دائم هستند. عدم قطعیت در وضعیت قانونی، اضطراب دائمی را به همراه دارد.
- تغییر قوانین: ترس از تغییر ناگهانی قوانین مهاجرتی که می‌تواند تمام سرمایه‌گذاری و تلاش آن‌ها را به خطر اندازد.
ب) فشار انتظارات و کمال‌گرایی
- سرمایه‌گذاری خانواده: بسیاری از مهاجران جوان خود را تحت فشار می‌بینند که باید "موفق" شوند تا فداکاری‌های مالی و عاطفی خانواده در کشور مبدأ را جبران کنند.
- کمال‌گرایی ناسالم: این فشار می‌تواند منجر به کمال‌گرایی ناسالم در محیط کار و تحصیل شود، که با شکست‌های کوچک یا تأخیر در موفقیت، مستقیماً افسردگی را به دنبال دارد.
۴. راهکارها و حمایت روانی
برای کاهش این آسیب‌ها، مداخلات چند سطحی ضروری است:
- آموزش مهارت‌های مقابله (Coping Skills): ارائه آموزش‌های لازم به مهاجران جدید در مورد مدیریت استرس، مقابله با انزوا و روش‌های مؤثر برای شبکه‌سازی محلی.
- تسهیل معادل‌سازی: تسریع و تسهیل فرآیند معادل‌سازی مدارک و ایجاد دوره‌های کارآموزی حمایتی برای ورود سریع‌تر متخصصان به مشاغل مرتبط.
- خدمات سلامت روان ارزان: ایجاد دسترسی آسان و ارزان‌تر به مشاوران و روانشناسانی که با "تجربه مهاجرت" آشنا هستند و می‌توانند حمایت تخصصی ارائه دهند.
- تقویت جوامع محلی: حمایت از گروه‌های اجتماع محور و انجمن‌های مهاجرتی که می‌توانند به عنوان یک شبکه حمایتی ثانویه عمل کرده و حس تعلق را تقویت کنند.
