کولتیواتورها (تیلرهای) سنگین برای کارکرد مؤثر در زمین‌های سخت، از سیستم‌های کلاچ پیچیده برای انتقال قدرت (کلاچ اصلی) و کنترل جهت حرکت (کلاچ‌های فرمان) استفاده می‌کنند. خرابی یا تنظیم نادرست این کلاچ‌ها، توانایی دستگاه برای حرکت، شخم‌زنی و دور زدن را مختل کرده و می‌تواند به گیربکس آسیب برساند.
۱. عیب‌یابی و تنظیم کلاچ اصلی (Main Clutch)
کلاچ اصلی، که معمولاً از نوع دیسکی یا مخروطی است، وظیفه اتصال و قطع قدرت موتور به گیربکس را بر عهده دارد.
الف) علائم خرابی کلاچ اصلی
لغزش کلاچ (Slippage): موتور دور می‌گیرد اما دستگاه حرکت نمی‌کند یا سرعت آن زیر بار به شدت کاهش می‌یابد.
علت احتمالی: فرسودگی شدید صفحات اصطکاک، شل شدن فنرهای فشار، یا آلودگی روغن به سطح صفحات (اگر کلاچ مرطوب باشد).
عدم درگیری یا سفت بودن بیش از حد: کلاچ به سختی آزاد می‌شود یا در وضعیت درگیر باقی می‌ماند (دستگاه با روشن شدن موتور حرکت می‌کند).
علت احتمالی: کم بودن آزادراه (Free Play) اهرم کلاچ، گیر کردن یا زنگ‌زدگی کابل/اهرم‌ها.
ب) تنظیم تخصصی آزادراه (Free Play Adjustment)
تنظیم آزادراه، مهم‌ترین مرحله در نگهداری کلاچ است و از لغزش یا درگیری دائمی جلوگیری می‌کند.
بررسی آزادراه: آزادراه عبارت است از فاصله حرکت اهرم کلاچ قبل از شروع درگیری. این فاصله باید طبق دفترچه راهنمای سازنده باشد (معمولاً ۱ تا ۳ سانتی‌متر در اهرم دستی).
روش تنظیم: تنظیم معمولاً توسط پیچ‌های تنظیم یا مهره‌های قفل‌کننده در انتهای کابل کلاچ (نزدیک دسته یا نزدیک گیربکس) انجام می‌شود.
اگر آزادراه خیلی کم است (کلاچ دائم درگیر است)، باید طول کابل را با شل کردن پیچ تنظیم افزایش دهید.
اگر آزادراه خیلی زیاد است (کلاچ لغزش می‌کند)، باید طول کابل را با سفت کردن پیچ تنظیم کاهش دهید.
ج) تعمیر و تعویض (بازسازی)
در صورت لغزش شدید، باید کلاچ باز شود:
تعویض صفحات: صفحات اصطکاک (Friction Plates) فرسوده و نازک شده باید تعویض شوند.
بررسی فنرها: فنرهای دیافراگمی یا مارپیچی فشاردهنده را برای شکستگی یا خستگی (کاهش تنش) بررسی کنید.
۲. عیب‌یابی و تنظیم کلاچ‌های فرمان (Steering Clutches)
کلاچ‌های فرمان (معمولاً در هر طرف چرخ یا شفت خروجی یکی) امکان قطع قدرت چرخ سمت چپ یا راست را برای دور زدن فراهم می‌کنند. کشیدن اهرم کلاچ سمت چپ، قدرت چرخ سمت چپ را قطع کرده و باعث می‌شود دستگاه به سمت چپ بپیچد.
الف) علائم خرابی کلاچ فرمان
سفتی در دور زدن: کشیدن اهرم فرمان تأثیری ندارد و دستگاه به سختی می‌پیچد.
علت احتمالی: گیر کردن کابل یا اهرم فرمان، یا قفل شدن صفحات کلاچ در وضعیت درگیر (فنرها ضعیف نشده‌اند).
کج رفتن (Drifting): دستگاه بدون نگه داشتن اهرم فرمان به یک سمت متمایل می‌شود.
علت احتمالی: کلاچ فرمان آن سمت به صورت جزئی درگیر نیست (لغزش جزئی) یا کابل فرمان آن سمت بیش از حد کشیده شده و آزادراه ندارد.
ب) تنظیم تخصصی کلاچ فرمان
تنظیم کلاچ‌های فرمان برای اطمینان از آزاد شدن کامل هنگام کشیدن اهرم، حیاتی است.
هدف: تنظیم باید تضمین کند که وقتی اهرم فرمان کشیده می‌شود، کلاچ به طور کامل باز شده و قدرت چرخ قطع شود.
روش تنظیم: تنظیم با استفاده از پیچ‌های تنظیم در نزدیکی دسته‌ها یا ورودی کابل به محفظه گیربکس انجام می‌شود.
کابل‌ها را طوری تنظیم کنید که در حالت استراحت، کلاچ کاملاً درگیر باشد (انتقال نیرو دهد) و با کشیدن اهرم، بلافاصله آزاد شود.
نکته: باید اطمینان حاصل شود که آزادراه کلاچ فرمان و کلاچ اصلی با یکدیگر تداخل نداشته باشند.
ج) تعمیر کلاچ‌های فرمان (مرطوب)
در کولتیواتورهای سنگین، کلاچ‌های فرمان معمولاً از نوع مرطوب (Wet Clutch) هستند و در محفظه روغن گیربکس قرار دارند.
بازرسی: نشت روغن، کاهش سطح روغن یا آلودگی روغن به آب/گل، می‌تواند صفحات اصطکاک را آسیب بزند.
تعویض صفحات: اگر کلاچ فرمان لغزش می‌کند (دستگاه کج می‌رود)، باید صفحات اصطکاک و صفحات فولادی داخل آن تعویض شوند.
۳. نگهداری پیشگیرانه و روانکاری کابل‌ها
روغن گیربکس: در کلاچ‌های مرطوب، از روغن دنده با کیفیت و سطح مناسب استفاده کنید. روغن نامناسب می‌تواند باعث سایش یا لغزش شود.
روانکاری کابل: تمامی کابل‌های کنترل کلاچ (اصلی و فرمان) را به صورت دوره‌ای با روغن سبک یا اسپری سیلیکون روانکاری کنید تا از گیر کردن و سفت شدن اهرم‌ها جلوگیری شود.
تخلیه آب و گل: پس از کار در شرایط مرطوب، محفظه کلاچ (اگر خشک است) را تمیز کنید و مطمئن شوید آب به داخل گیربکس نفوذ نکرده باشد.
