منابع تحت فشار Pressure Tanks یا Expansion Tanks و پمپ‌های جتی (Jet Pumps) از اجزای اصلی سیستم‌های آبرسانی خانگی و صنعتی هستند. خرابی در هر یک از این اجزا منجر به نوسان فشار، روشن و خاموش شدن مکرر پمپ (Cycling) و کاهش عمر مفید موتور می‌شود. تعمیر موفقیت‌آمیز نیازمند درک دقیق نحوه همکاری این دو قطعه است.
۱. عیب‌یابی و تعمیر منابع تحت فشار (Pressure Tanks)
منبع تحت فشار با ذخیره آب و هوا، فشار سیستم را تثبیت کرده و از استارت‌های مکرر پمپ جلوگیری می‌کند.
الف) علائم خرابی منبع تحت فشار
| علامت خرابی | علت احتمالی | پیامد فنی |
| روشن و خاموش شدن سریع پمپ (Cycling) پس از هر بار مصرف آب کوچک. | کمبود یا از دست رفتن کامل فشار هوا در محفظه هوای منبع، یا پارگی دیافراگم/تیوب داخلی. | آب و هوا دیگر جدا نیستند و پمپ برای جبران هر افت فشار کوچک استارت می‌زند. |
| خروج آب همراه با هوا از شیر آب. | پارگی کامل دیافراگم/تیوب. | آب به محفظه هوا نفوذ کرده و هوای فشرده‌شده را به داخل خطوط لوله می‌فرستد. |
| پایین بودن فشار سیستم حتی با وجود کارکرد پمپ. | تنظیم نادرست فشار هوا. | فشار هوای اولیه منبع کم است و نمی‌تواند به خوبی فشار آب را حفظ کند. |
ب) مراحل تست و تعمیر منبع تحت فشار
تست پارگی تیوب/دیافراگم:
سیستم را خاموش و آب آن را کاملاً تخلیه کنید.
درپوش شیر هوا (معمولاً شبیه شیر والو خودرو) را باز کنید.
با فشار دادن پین شیر هوا، اگر به جای هوا، آب خارج شود، دیافراگم پاره شده و منبع باید تعویض یا دیافراگم آن جایگزین شود.
تنظیم و شارژ فشار هوا:
اگر دیافراگم سالم است، باید فشار هوای منبع تنظیم شود.
روش کالیبراسیون: فشار هوا باید حدود 2 پوند بر اینچ مربع (PSI) کمتر از فشار روشن شدن (Cut-in Pressure) پمپ تنظیم شود.
مثال: اگر پمپ در 30 PSIروشن می‌شود، فشار هوای منبع باید 28 PSI باشد.
از یک پمپ باد و گیج فشار دقیق برای تزریق هوای مجدد به منبع استفاده کنید.
۲. عیب‌یابی و تعمیر پمپ‌های جتی (Jet Pumps)
پمپ‌های جتی برای جابجایی آب از طریق ایجاد یک ناحیه کم فشار (خلاء) با استفاده از مکانیسم اجکتور (Ejector) و ونتوری (Venturi) طراحی شده‌اند.
الف) علائم خرابی و مشکلات رایج
| علامت خرابی | علت احتمالی | راهکار تشخیص |
| پمپ کار می‌کند اما پرایم نمی‌شود (هواگیری نمی‌شود). | کمبود آب در محفظه پمپ، نشتی هوا در لوله ورودی، یا خرابی مکانیسم ونتوری/اجکتور. | تست نشتی: محل اتصالات لوله ورودی را از نظر مکش هوا با آب و صابون بررسی کنید. |
| کاهش شدید فشار و دبی. | سایش پروانه یا اجکتور (نازل و ونتوری) به دلیل کارکرد با آب ساینده. | پمپ را باز کرده و پروانه و نازل ونتوری را از نظر فرسودگی بازرسی کنید. |
| افزایش شدید نویز (صدای کوبش). | پدیده کاویتاسیون (Cavitation) ناشی از محدودیت در لوله ورودی یا قرارگیری پمپ بالاتر از حد مجاز مکش. | بررسی قطر لوله ورودی و ارتفاع مکش پمپ ({Suction Lift). |
ب) مراحل تعمیر و رفع مشکلات پرایمینگ
پرایمینگ مجدد (هواگیری):
پیچ پرایمینگ (هواگیری) روی محفظه پمپ را باز کنید.
از یک سطل یا شلنگ، آب تمیز را به داخل محفظه پمپ بریزید تا کاملاً پر شود و مطمئن شوید که هوای داخل پمپ و خط ورودی خارج شده است.
پیچ پرایمینگ را محکم ببندید و دوباره پمپ را روشن کنید.
رفع نشتی خط مکش:
اگر پمپ هواگیری نمی‌شود، به احتمال زیاد لوله مکش هوا می‌کشد. تمامی اتصالات لوله ورودی را بررسی کرده و واشرها و اتصالات نوار تفلون را تعویض کنید.
اگر پمپ از مخزن زیرزمینی استفاده می‌کند، شیر پایی (Foot Valve) در انتهای لوله مکش را برای سلامت واشرها بررسی کنید. شیر پایی خراب، اجازه می‌دهد آب از لوله تخلیه شده و پمپ هوا بکشد.
تعویض قطعات اجکتور:
در صورت سایش شدید، نازل (Nozzle) ونتوری و اجکتور باید تعویض شوند. این قطعات پلاستیکی یا برنزی هستند و با گذشت زمان کارایی خود را از دست می‌دهند. تعویض این قطعات برای بازیابی توانایی پمپ در ایجاد خلاء ضروری است.
۳. بررسی سوئیچ فشار و کنترل سیستم
سوئیچ فشار (Pressure Switch) عنصر ارتباطی بین منبع و پمپ است و نقطه روشن و خاموش شدن پمپ را تعیین می‌کند.
تنظیم فشار: سوئیچ فشار را برای عملکرد صحیح کالیبره کنید. معمولاً سوئیچ‌ها دارای یک فنر بزرگ (تنظیم فشار قطع - Cut-off و یک فنر کوچک (تنظیم اختلاف فشار - Differential) هستند.
رابطه: اطمینان حاصل کنید که Cut-in Pressure (فشار روشن شدن) پمپ، حداقل 2 PSI بالاتر از فشار هوای منبع تحت فشار باشد تا دیافراگم بتواند آب را از سیستم خارج کند.
توجه: $\text{Cycling}$ (روشن و خاموش شدن سریع) پمپ همیشه به معنای خرابی پمپ نیست؛ اغلب نشانه خرابی منبع تحت فشار است. ابتدا منبع را بررسی کنید.
