در بازار موتورسیکلت‌های انژکتوری ایران، دو برند اصلی که سیستم‌های مدیریت موتور (EMS) را تأمین می‌کنند، شرکت‌های بوش (Bosch) و دلفی (Delphi) هستند. اگرچه وظیفه اصلی هر دو کنترل دقیق سوخت و جرقه است، تفاوت‌هایی در معماری، سنسورها و به‌ویژه روش‌های عیب‌یابی و دیاگ آن‌ها وجود دارد.
۱. تفاوت‌های معماری و فنی
ECU (واحد کنترل الکترونیکی) مرکز فرماندهی سیستم انژکتور است و نوع آن، نحوه جمع‌آوری داده‌ها توسط سنسورها را تعیین می‌کند.
بوش (Bosch)
- معماری: معمولاً بر اساس اندازه‌گیری جرم هوای ورودی است. در خودروها از سنسور MAF (جریان سنج هوا) استفاده می‌کند، اما در موتورسیکلت‌ها بیشتر از روش فشار-دما (MAP-IAT) استفاده می‌شود.
- تمرکز بر سنسور اکسیژن (O2): سیستم‌های بوش اغلب دقت بالایی در بازخوردگیری از سنسور اکسیژن دارند و برای تطابق با استانداردهای آلایندگی سخت‌گیرانه‌تر طراحی شده‌اند.
- الگوریتم‌های تطبیقی: دارای الگوریتم‌های پیشرفته برای یادگیری و انطباق با شرایط مختلف رانندگی و تغییرات سوخت (مثلاً در صورت استفاده از بنزین با اکتان متفاوت).
دلفی (Delphi)
- معماری: معمولاً بر اساس روش سرعت-تراکم (Speed-Density) است. حجم هوای ورودی بر اساس فشار منیفولد (MAP)، دمای هوا (IAT) و دور موتور (RPM) محاسبه می‌شود.
- سادگی و استحکام: این سیستم‌ها اغلب به دلیل طراحی نسبتاً ساده و استحکام بالا در برابر نوسانات برقی یا شرایط سخت محیطی، در موتورسیکلت‌های با حجم موتور پایین‌تر یا مدل‌های اقتصادی‌تر رایج هستند.
- سنسورهای یکپارچه: در برخی مدل‌های دلفی، سنسورهای MAP و IAT به‌صورت یک سنسور چند کاره در یک واحد ادغام شده‌اند که تعمیر و نگهداری را ساده‌تر می‌کند.
۲. روش‌های عیب‌یابی و دیاگ (Diagnostic)
عمده‌ترین تفاوت بین این دو سیستم در هنگام عیب‌یابی، پروتکل ارتباطی و نحوه نمایش پارامترها در دستگاه دیاگ است.
الف) پروتکل ارتباطی و دیاگ:
مشخصه | سیستم بوش (Bosch) | سیستم دلفی (Delphi) |
پروتکل ارتباطی | اغلب از پروتکل‌های استاندارد مانند K-Line یا CAN استفاده می‌کند. | ممکن است از پروتکل‌های اختصاصی (Proprietary) استفاده کند که نیاز به دستگاه دیاگ خاص دلفی دارد. |
دسترسی به داده‌ها | معمولاً دسترسی به تعداد پارامترهای زنده (Live Data) بیشتری (مانند مقادیر اصلاح کوتاه‌مدت و بلندمدت سوخت) فراهم است. | تمرکز بر پارامترهای اصلی شامل RPM، MAP، TPS و دما. |
کالیبراسیون/برنامه‌ریزی | برنامه ریزی مجدد (Remapping) و تعریف قطعات جدید (مانند TPS) معمولاً دقیق‌تر و منعطف‌تر است. | تعریف قطعات جدید معمولاً ساده‌تر و سریع‌تر انجام می‌شود اما گزینه‌های کمتری برای تغییر پارامترها وجود دارد. |
ب) کدهای خطای رایج:
سنسور | نوع خطا در بوش | نوع خطا در دلفی |
سنسور TPS | P0122 (ولتاژ پایین) یا P0123 (ولتاژ بالا). | P0120 تا P0123 و معمولاً خطای زاویه دریچه گاز نیز در پارامترها بررسی می‌شود. |
سنسور اکسیژن | P0130 تا P0140 (خطای مدار، پاسخ کند). | P0135 (خطای گرمکن سنسور) رایج است. |
سنسور CKP | P0335 (خطای مدار سنسور دور موتور) که معمولاً منجر به روشن نشدن موتور می‌شود. | P0335 که در این سیستم‌ها خرابی آن اغلب با عدم نمایش دور موتور در هنگام استارت همراه است. |
۳. عیب‌یابی تخصصی: نکات مهم برای تعمیرکاران
برای تعمیرکارانی که با هر دو سیستم کار می‌کنند، توجه به نکات زیر ضروری است:
نکات عیب‌یابی در سیستم‌های بوش:
- تمرکز بر سنسور O2: در صورت وجود مشکلاتی مانند افزایش مصرف سوخت یا روشن شدن چراغ چک، ابتدا عملکرد سنسور اکسیژن (نوسان ولتاژ) را بررسی کنید، زیرا بوش برای بهینه‌سازی سوخت به شدت به این سنسور وابسته است.
- بررسی نشتی هوا: ECU بوش به نشتی هوا در مانیفولد (بعد از دریچه گاز) بسیار حساس است و این نشتی‌ها می‌توانند باعث خطای رقیق بودن سوخت (P0171) شوند.
نکات عیب‌یابی در سیستم‌های دلفی:
- بررسی سنسورهای چند کاره: در صورت خرابی سنسور MAP یا IAT (سنسورهای فشار و دمای هوا)، اگر هر دو در یک واحد باشند، باید هر دو را همزمان بررسی یا تعویض کنید.
- بازگشت به حالت کارخانه: در دلفی، گاهی اوقات کالیبره کردن مجدد و صفر کردن مقادیر تطبیقی (Resetting Learned Values) برای رفع مشکلات عملکردی در درازمدت کارساز است.
- لرزش دور آرام (Idle): مشکلات در سنسور دریچه گاز (TPS) یا نشت‌های جزئی هوا، بیشتر خود را به صورت لرزش و نوسان دور آرام در سیستم دلفی نشان می‌دهند.
در نهایت، هر دو سیستم بوش و دلفی استانداردهای بالایی برای مدیریت موتور ارائه می‌دهند، اما تشخیص عیب در هر کدام نیازمند تسلط بر تفاوت‌های خاص سیستم عامل و نوع سنسورهای به کار رفته است.
آیا تمایل دارید در مورد نحوه تست ولتاژ سنسور TPS در یکی از این سیستم‌ها با جزئیات بیشتر بدانید؟
