باتری استارت و سیستم شارژ دینامیک (Charging System) در موتوربرق‌ها (ژنراتورها)، اجزای حیاتی برای اطمینان از راه‌اندازی سریع و مستقل دستگاه هستند. نقص در این سیستم‌ها اغلب منجر به روشن نشدن موتور در زمان اضطراری می‌شود. این سیستم شارژ معمولاً شامل یک آلترناتور کوچک/کوئل شارژ (در مدل‌های خانگی) یا یک دینام مجزا (در مدل‌های صنعتی) و یک رگولاتور ولتاژ شارژ است.
۱. تست و نگهداری باتری استارت
باتری‌های موتوربرق‌ها معمولاً از نوع AGM (بدون نیاز به نگهداری) یا اسیدی (سربی) هستند.
الف) نگهداری پیشگیرانه
تمیزی پایانه‌ها: پایانه‌های باتری را از نظر وجود سولفاته (پودر سفید/آبی) بررسی کنید. سولفاته باعث افزایش مقاومت و کاهش جریان استارت می‌شود. پایانه‌ها را با محلول آب و جوش شیرین تمیز کنید و با گریس نسوز (یا اسپری مخصوص) محافظت نمایید.
تست ولتاژ: ولتاژ باتری در حالت استراحت (بدون شارژ و بدون بار) باید بین 12.6V تا 12.8V باشد. ولتاژ زیر 12V نشان‌دهنده تخلیه عمیق یا خرابی داخلی است.
بررسی سطح الکترولیت (باتری اسیدی): در باتری‌های اسیدی، سطح مایع را با آب مقطر به حد مجاز برسانید.
ب) تست عملکرد باتری
تست ولتاژ تحت بار (Load Test):
هنگام تلاش برای استارت زدن موتور، ولتاژ باتری نباید زیر 10V افت کند. افت ولتاژ شدید نشان‌دهنده ظرفیت ناکافی (آمپر ساعت پایین) یا خرابی سلول‌های داخلی است.
تست با هیدرومتر (باتری اسیدی):
چگالی‌سنج (هیدرومتر) برای اندازه‌گیری چگالی الکترولیت در هر سلول استفاده می‌شود. اختلاف زیاد در چگالی بین سلول‌ها نشان‌دهنده نقص سلولی و نیاز به تعویض باتری است.
۲. عیب‌یابی سیستم شارژ دینامیک (Charging System)
وظیفه سیستم شارژ، تأمین ولتاژDC برای شارژ باتری و تأمین برق سیستم‌های کنترلی موتور است.
الف) علائم خرابی سیستم شارژ
| علامت خرابی | علت احتمالی | راهکار عیب‌یابی |
| باتری شارژ نمی‌شود. | خرابی رگولاتور ولتاژ شارژ، قطعی سیم‌پیچ شارژ (Stator Coil) در موتوربرق‌های کوچک، یا شکستگی تسمه دینام (در مدل‌های بزرگتر). | تست ولتاژ خروجی دینام و رگولاتور. |
| باتری بیش از حد شارژ می‌شود. | خرابی داخلی رگولاتور ولتاژ شارژ (Voltag Regulator) که ولتاژ را محدود نمی‌کند. | ولتاژ در حال شارژ باتری از 14.5Vبالاتر می‌رود. رگولاتور باید تعویض شود. |
| گرم شدن باتری در حین کارکرد. | شارژ بیش از حد یا اتصال داخلی در باتری. | بررسی ولتاژ شارژ (نباید از 14.5V تجاوز کند). |
ب) تست قطعات اصلی سیستم شارژ
۱. تست ولتاژ شارژ (با موتور روشن)
موتوربرق را روشن کرده و اجازه دهید چند دقیقه کار کند.
مولتی‌متر را روی ولتاژ DC قرار داده و به پایانه‌های باتری وصل کنید.
ولتاژ خوانده شده باید بین 13.5V تا 14.5V باشد.
زیر 13.5V: شارژ ناکافی است (احتمالاً خرابی کوئل شارژ یا رگولاتور).
بالای 14.5V: شارژ بیش از حد است (خرابی رگولاتور ولتاژ).
۲. تست سیم‌پیچ شارژ (Charging Coil)
در ژنراتورهای کوچک، یک کوئل مجزا در زیر فلایویل قرار دارد که برق AC را تولید می‌کند و به رگولاتور می‌دهد.
موتور را خاموش کرده و سیم‌های خروجی کوئل شارژ (معمولاً سفید یا زرد) را از رگولاتور جدا کنید.
مقاومت (اهم) کوئل را تست کنید. مقاومت باید مقدار کمی (طبق مشخصات سازنده) را نشان دهد؛ مقدار بی‌نهایت (OL) نشان‌دهنده قطع سیم‌پیچ است.
موتور را روشن کرده و ولتاژ AC تولیدی کوئل را تست کنید (باید ولتاژ تولید کند). عدم تولید ولتاژ AC نشان‌دهنده خرابی کوئل شارژ است.
۳. عیب‌یابی رگولاتور ولتاژ شارژ (Voltage Regulator)
رگولاتور ولتاژ (که معمولاً یک جعبه کوچک با چند سیم است) برق AC دریافتی از کوئل شارژ را به DC تبدیل کرده و ولتاژ خروجی را به 14.5V محدود می‌کند.
تعمیر: رگولاتورهای الکترونیکی معمولاً قابل تعمیر نیستند و در صورت تشخیص خرابی (تولید ولتاژ شارژ بسیار بالا یا بسیار پایین)، باید با یک واحد جدید با آمپراژ و ولتاژ ورودی/خروجی یکسان تعویض شوند.
۳. نگهداری طولانی مدت باتری و موتوربرق
استفاده از شارژر قطره‌ای (Trickle Charger): اگر موتوربرق برای بیش از یک ماه استفاده نمی‌شود، آن را به یک شارژر هوشمند (جهت نگهداری) متصل کنید تا از تخلیه خود به خود باتری و سولفاته شدن جلوگیری شود.
بررسی اتصالات سیم‌کشی: تمامی سیم‌های اتصال بین باتری، سیستم شارژ و سوئیچ احتراق را از نظر شل بودن یا آسیب دیدگی عایق بررسی کنید. اتصال بدنه ناقص یا شل، شارژ باتری را مختل می‌کند.
