واشر سرسیلندر Head Gasketیک آب‌بند حیاتی بین بلوک موتور و سرسیلندر است که وظیفه آب‌بندی مسیرهای فشار احتراق، روغن و مایع خنک‌کننده را بر عهده دارد. در موتورهای دیزلی آب خنک، به دلیل تنش حرارتی و فشار احتراق بالاتر، خرابی واشر یا ترک سرسیلندر یک مشکل جدی محسوب می‌شود و نیاز به تشخیص و تعمیر سریع دارد.
۱. عیب‌یابی: تشخیص سوختن واشر سرسیلندر
سوختن واشر سرسیلندر معمولاً باعث نشت بین یکی از سه مدار (احتراق، خنک‌کاری و روغن) می‌شود.
| نشانه خرابی | علت و مسیر نشت | راهکار تشخیص |
| ورود گاز احتراق به سیستم خنک‌کاری | نشت فشار احتراق از سیلندر به مجرای آب. | حباب در رادیاتور: در حالی که موتور روشن و در حال گرم شدن است، حباب‌های مداوم گاز از درپوش رادیاتور یا مخزن انبساط خارج می‌شود. (تست شیمیایی $\text{CO}_2$ در خنک‌کننده دقیق‌تر است). |
| ورود مایع خنک‌کننده به روغن | نشت آب از مجرای خنک‌کاری به مجرای روغن یا کارتر. | روغن شیری/کرمی: روغن موتور در گیج یا هنگام تخلیه، حالتی کدر، شیری یا کف‌آلود دارد. |
| ورود روغن به مایع خنک‌کننده | نشت روغن پرفشار از مجرای روغن به مجرای آب. | فیلم روغن: مشاهده یک لایه روغن سیاه روی سطح مایع خنک‌کننده در رادیاتور. |
| دود سفید غلیظ | ورود حجم زیاد مایع خنک‌کننده به سیلندر و سوختن آن. | بوی شیرین: دود خروجی از اگزوز بوی متمایز و شیرین مایع خنک‌کننده می‌دهد. |
| کاهش کمپرس و کاهش توان | نشت فشار احتراق بین دو سیلندر مجاور یا به بیرون. | تست کمپرس: فشار تراکم سیلندرها از حد استاندارد پایین‌تر است. |
۲. عیب‌یابی و تشخیص ترک سرسیلندر
ترک سرسیلندر، به ویژه بین سوپاپ‌ها، در موتورهای دیزلی آب خنک به دلیل شوک‌های حرارتی (اضافه کردن آب سرد به موتور داغ) یا گرم شدن بیش از حد، یک احتمال جدی است.
الف) نشانه‌های ترک
مشکل دائمی: علائم سوختن واشر (مانند ورود مداوم حباب به رادیاتور یا آلودگی روغن به آب) بلافاصله پس از تعویض واشر سرسیلندر، تکرار می‌شوند.
تست فشار سرسیلندر : پس از جدا کردن سرسیلندر، آن را در یک مخزن آب داغ قرار داده و به مجراهای آب فشار هوا وارد می‌کنند. خروج حباب‌های هوا از بدنه سرسیلندر نشان‌دهنده ترک است.
تست Magnaflux یا Dye Penetrant: روش‌های تخصصی برای تشخیص ترک‌های مویی که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیستند.
ب) تصمیم‌گیری (تعمیر یا تعویض)
ترک‌های کوچک: برخی ترک‌های مویی کوچک، بسته به محل، ممکن است با روش‌های جوشکاری تخصصی (Weld Repair) در کارگاه‌های ماشین‌کاری ترمیم شوند.
ترک‌های بزرگ یا در مناطق حیاتی (مانیره سوپاپ): در تیلرهای کوچک، به دلیل هزینه بالای تعمیر و ماشین‌کاری، معمولاً تعویض کامل سرسیلندر با یک واحد نو یا بازسازی شده توصیه می‌شود.
۳. مراحل تعویض واشر سرسیلندر و مونتاژ نهایی
تعویض واشر سرسیلندر یک فرآیند دقیق است که نیاز به رعایت گشتاور و صاف بودن سطح دارد.
الف) جداسازی و آماده‌سازی سطح
باز کردن سرسیلندر: پیچ‌های سرسیلندر را با رعایت ترتیب و الگوی صحیح (معمولاً از بیرون به داخل و به صورت مورب) و در چند مرحله شل کرده و سرسیلندر را جدا کنید.
تمیزکاری سطح: سطوح بلوک و سرسیلندر را با ابزار مناسب و مواد شیمیایی تمیزکننده (بدون ایجاد خراش یا شیار) از هرگونه بقایای واشر، کربن یا رسوبات پاک کنید.
بررسی صافی (Surface Flatness): با استفاده از شابلون صافی (Straight Edge) و فیلر گیج، صافی سرسیلندر را بررسی کنید. هرگونه تابیدگی (Warping) در سطح تماس باید کمتر از حد مجاز سازنده باشد. اگر تابیدگی بیش از حد است، سرسیلندر باید تراشکاری (Machining) شود.
ب) نصب و سفت کردن (Torquing)
نصب واشر جدید: واشر سرسیلندر جدید را با رعایت جهت صحیح روی بلوک قرار دهید.
بستن پیچ‌ها: پیچ‌های سرسیلندر را در سه یا چهار مرحله سفت کنید:
مرحله اول: سفت کردن دستی.
مراحل میانی: اعمال گشتاور مشخص (مثلاً 50% و سپس 80% گشتاور نهایی) با آچار گشتاور (Torque Wrench) و رعایت الگوی سفت کردن (معمولاً مارپیچی یا از مرکز به خارج).
مرحله نهایی: اعمال گشتاور نهایی (فول تورک).
تنظیم فیلر سوپاپ: پس از بستن سرسیلندر، باید فیلر سوپاپ مجدداً تنظیم شود، زیرا فشار جدید بر روی سوپاپ‌ها تأثیر می‌گذارد.
ج) تست نهایی و هواگیری
پر کردن سیستم: سیستم خنک‌کاری را با مایع خنک‌کننده مناسب پر کنید.
هواگیری: سیستم را به طور کامل هواگیری کنید تا از ایجاد جیب‌های هوا و داغ شدن مجدد موضعی جلوگیری شود.
تست رانندگی: موتور را تا دمای کارکرد گرم کرده و دوباره سطح خنک‌کننده را بررسی کنید.
