همانطور که در پست های پیشین اشاره شد، مغازه ها نیازهای منحصر بفردی در زمینه موتور برق دارند. خصوصاً در فصل گرما و قطع و وصل شدن مکرر برق مواد غذایی درون یخچالها دچار فساد می شوند و نیاز است تا در این زمینه راهکاری بیندیشند. 

برای آشنایی بیشتر عزیزان با انواع یخچالها و میزان مصرف برق آنها این پست را نوشتیم تا یاری برای انتخاب بهتر موتور برق برای استفاده صنفی باشد. 

- یخچالهای کوچک و فریزهای بستنی: 

انواع و اقسام مختلفی در این دسته وجود دارد که میتوان فریزهای تکی و دوتایی، یخچالهای تکی و فریزهای ایستاده یا خوابیده یا دارای پره هوای سرد را نام برد. 

اکثر این دسته از یخچالها و فریزها کف مصرفی 320 وات ساعت را دارند. این میزان بجز مصرف راه اندازی دستگاه است. همانطور که میدانید موتور های الکتریکی برای راه اندازی نیاز به یک قدرت مضاعف برای استارت خوردن هستند. حالا برخی دستگاه ها مانند کولر گازی خازن های بزرگی برای این منظور دارند تا برق استارت را کاهش دهند اما بطور معمول دستگاه هایی با موتور های القایی و ذغالی نیاز به برق استارت دو برابر یا 1.5 برابر را دارند. 

بطور مثال یک فریزر بستنی 320 واتی برای شروع بکارش (استارت خوردن کمپرسور) نیاز به توان حدود 550 تا 600 وات دارد که برای لحظاتی اندک در شبکه برق اتفاق می افتد. این نکته از این رو مهم است که وقتی موتور برق میخرید و با استارت خوردن دستگاه ها موتور برق خاموش می شود، این نکته را مدنظر داشته باشید که دستگاه ها با هم استارت نخورد تا توان بالایی بکشند. 

مثلاً میتوان دستی دستگاه ها را یکی پس از دیگری روشن کرد. بطور تجربی وقتی برق می رود و موتور برق را در مسیر مغازه قرار میدهید، با فاصله زمانی 5 دقیقه دستگاه های برقی داخل مغازه را یکی پس از دیگری (هر یک بعد از 5 دقیقه) راه اندازی کنید. در این حالت شما نیاز به موتور برق با توان بالا نخواهید داشت. 

- یخچالهای متوسط و فریزهای متوسط: 

این دسته از یخچالها بواسطه گنجایش بیشتر نیاز به کمپرسورهای قویتری نیز دارند. بر روی بدنه کمپرسور این دستگاه ها میزان اسب بخار هر کمپرسور ذکر شده است . مثلاً موتور القایی 1 اسبی نیاز به توان 750 وات ساعت دارد. یعنی برای کارکرد معمولش و برای استارت نیز حدوداً تا 1500 وات نیاز است . حالا اگر شما در مغازه خود سه دستگاه از این یخچالها را داشته باشید، نیاز به 2200 وات توان مداوم و 4500 وات توان استارت دارید . همانطور که بالا اشاره شد اگر در روشن کردن دستگاه ها مدیریت کنید میتوانید یک موتور برق 3 یا 4 برای کارتان داشته باشید و یا اگر نمی خواهید این امر را انجام دهید و یا امکانش را ندارید، بایستی حداقل بفکر یک موتور برق 5 کیلووات باشید. 

یخچالهای بزرگ: 

برخی مغازه ها یخچالهای بزرگی دارند که طبیعتاً کمپرسورهای با توان بسیار بالاتری دارند. مثلاً هایپر ها یخچالهای ویترینی بزرگی دارند و یا پرده هوا استفاده میکنند یا برای گوشت و مرغ از این یخچالهای استفاده می نمایند. فریزرهای دو پنجره نیز همانند یخچالهای بزرگ کمپرسورهای قویتری دارند تا دمای منفی را برای انجماد فراهم کنند. 

همانطور که بالاتر گفتیم روی کمپرسور یخچال را مطالعه کنید و برحسب هر اسب بخار ، 750 وات برق مصرفی (کارکرد عادی) و 1500 وات توان استارت نیاز خواهید داشت. بطور مثال اگر دو دستگاه فریزر بزرگ 2 اسب داشته باشید، 3000 وات توان مصرف مداوم و نزدیک به 6000 وات توان استارت نیاز دارید بعبارتی نیاز به یک موتوربرق حدوداً 7 تا 8 کیلووات خواهید داشت. 

برای آشنایی با مفاهیم کلیدی مرتبط با شیوه انتخاب یک موتور برق مناسب ادامه مقاله را بخوانید: 

۱.  محاسبه توان و الزامات اولیه

اولین و مهم‌ترین گام، تعیین دقیق نیازهای توان است. انتخاب ژنراتور کوچک‌تر از نیاز یا بزرگ‌تر از حد لزوم، هر دو منجر به مشکلات عملیاتی می‌شوند.

الف) مراحل محاسبه توان مورد نیاز (Wattage)

1. شناسایی تجهیزات ضروری: فهرستی از تمام دستگاه‌هایی که باید هنگام قطع برق کار کنند (مانند یخچال‌ها، روشنایی، سیستم POS، کامپیوترها، کرکره برقی و تهویه مطبوع).
2. تعیین توان کارکرد و استارت:
   • توان کارکرد (Running Wattage): توانی که دستگاه برای کار مداوم نیاز دارد (بر حسب وات).
   • توان راه‌اندازی (Starting/Surge Wattage): توانی که دستگاه‌های القایی (مانند موتورهای یخچال و کمپرسورها) فقط در لحظه استارت زدن نیاز دارند و معمولاً ۲ تا ۳ برابر توان کارکرد است.
3. محاسبه مجموع توان:
   • مجموع توان کارکرد همه تجهیزات را محاسبه کنید. (ماشین حساب موتور برق) 
   • بزرگ‌ترین توان راه‌اندازی را (که فقط برای یکی از تجهیزات نیاز است) به مجموع توان کارکرد اضافه کنید.
4. اعمال ضریب ایمنی: همیشه 10% تا 20% توان اضافی به عنوان ضریب ایمنی و برای جلوگیری از اعمال حداکثر فشار بر ژنراتور در نظر بگیرید.

نکته: بهتر است ژنراتور را در حد 50% تا 75% ظرفیت نامی‌اش استفاده کنید تا عمر طولانی‌تری داشته باشد.

ب) الزامات فنی

• نوع خروجی: مطمئن شوید که ژنراتور خروجی‌های 220V/50Hz مناسب (تک فاز یا سه فاز، بسته به نیاز مغازه) را فراهم می‌کند.
• سیستم AVR: وجود رگولاتور ولتاژ خودکار (Automatic Voltage Regulator) یا اینورتر برای حفظ ولتاژ ثابت و حفاظت از تجهیزات حساس الکترونیکی (مانند کامپیوتر و صندوق POS) ضروری است.

۲.  مقایسه موتور برق بنزینی در مقابل دیزل

انتخاب نوع سوخت بر اساس حجم استفاده، هزینه و محیط نصب تعیین می‌شود.

۳. آیتم‌های دخیل در انتخاب نهایی

پس از محاسبه توان، باید فاکتورهای عملیاتی زیر را در نظر گرفت:

• قابلیت حمل یا ثابت بودن: برای مغازه‌های کوچک که ممکن است موتور در فضای باز یا پارکینگ استفاده شود، وزن و چرخدار بودن ژنراتور بنزینی مزیت است. برای فروشگاه‌های متوسط، یک ژنراتور دیزلی با کانوپی سایلنت نصب شده در یک اتاقک مجزا ارجح است.
• سطح صدا (Noise Level): به دلیل مجاورت با مشتریان و همسایگان، میزان صدای تولیدی (بر حسب دسی‌بل dB) بسیار مهم است. ژنراتور نباید آسایش عمومی را مختل کند. مدل‌های دیزل سایلنت به دلیل داشتن محفظه عایق (کانوپی)، صدای بسیار کمتری دارند.
• زمان کارکرد پیوسته: اگر قطعی‌ها معمولاً بیش از 4 تا 6 ساعت طول می‌کشند، ژنراتور دیزلی به دلیل راندمان سوخت بالاتر و توانایی کارکرد طولانی‌تر، گزینه بهتری است.
• سیستم استارت: ژنراتور باید دارای استارت الکتریکی (سوییچی) باشد. در صورت لزوم (بسته به میزان حساسیت مغازه)، نصب سیستم انتقال خودکار (ATS) توصیه می‌شود تا ژنراتور در لحظه قطعی برق، به‌صورت اتوماتیک روشن شود.

۴.  الزامات نصب و ایمنی (بسیار مهم)

رعایت نکات ایمنی در نصب ژنراتور در محیط تجاری، اجباری است.

1. تهویه و مکان نصب:
   • موتور برق باید فقط در فضای باز یا اتاقک کاملاً تهویه شده نصب شود. گاز مونواکسید کربن خروجی از اگزوز کشنده است.
   • اگزوز باید به درستی و ایمن به خارج از ساختمان هدایت شود.
2. ایمنی اتصال:
   • اتصال ژنراتور به شبکه برق ساختمان باید توسط برقکار متخصص و با استفاده از کلید چنج‌اوور (Changeover Switch) انجام شود تا از اتصال همزمان به شبکه عمومی (که خطرناک است) جلوگیری شود.
3. ذخیره‌سازی سوخت:
   • ذخیره‌سازی سوخت اضافی (بنزین یا گازوئیل) باید طبق قوانین ایمنی و دور از ژنراتور داغ و مواد اشتعال‌زا انجام شود.
4. نگهداری و سرویس:
   • ژنراتور باید مطابق با دفترچه راهنما و به صورت دوره‌ای (تعویض روغن، فیلتر و بازرسی فنی) سرویس شود تا در زمان اضطرار، عملکرد قابل اعتمادی داشته باشد.