تلفنهای آنالوگ (PSTN - Public Switched Telephone Network) که میراث شبکههای مسی قدیمی هستند، در مقابل فناوری نوین VoIP (Voice over Internet Protocol) قرار میگیرند. در زیرساختهای نوین امروزی که متکی بر فیبر نوری و باند پهن اینترنت هستند، VoIP به طور فزایندهای جایگزین PSTN شده است. این مقاله به مقایسه جامع این دو فناوری میپردازد.
۱. تفاوت در زیرساخت و بستر انتقال
اصلیترین تفاوت VoIP و تلفنهای آنالوگ، در بستر و نحوه انتقال سیگنال است.
معیار | تلفن آنالوگ (PSTN) | VoIP (تلفن اینترنتی) |
بستر انتقال | سیم مسی جفت شده (زوج سیم تلفن)، شبکه سوییچ مداری. | شبکه اینترنت (پروتکل IP)، شبکههای اترنت و فیبر نوری. |
نوع سیگنال | سیگنال آنالوگ (موج پیوسته) | سیگنال دیجیتال (بسته داده - Packets) |
تجهیزات اصلی | مرکز تلفن (Switching Center)، سوئیچهای مداری. | سرورهای IP PBX یا SIP Server، روترها و سوئیچهای شبکه. |
کیفیت خط | ثابت؛ اما مستعد نویز الکتریکی و تضعیف در فواصل طولانی. | متغیر؛ وابسته به پهنای باند و کیفیت شبکه (مانند تأخیر - Latency). |
۲. تفاوت در هزینه و مقیاسپذیری
در محیطهای سازمانی و زیرساختهای نوین، VoIP به طور قابل توجهی اقتصادیتر و انعطافپذیرتر عمل میکند.
الف) هزینههای اولیه و نگهداری
- آنالوگ: نیاز به سیمکشی اختصاصی مسی برای هر خط، خرید و نگهداری سیستمهای PBX آنالوگ گرانقیمت. اضافه کردن هر خط جدید نیاز به تغییرات فیزیکی دارد.
- VoIP: از زیرساخت شبکه داده موجود (کابل CAT6) استفاده میکند. نیاز به سختافزار کمتر (تنها تلفنهای IP یا نرمافزار Softphone) و نگهداری آن توسط متخصصان شبکه آسانتر است.
ب) هزینههای تماس و مقیاسپذیری
- آنالوگ: هزینه تماسهای راه دور و بینالمللی بالا است و معمولاً بر اساس دقیقه محاسبه میشود.
- VoIP: هزینه تماسهای راه دور و بینالمللی بسیار پایینتر است. افزایش خطوط (Users) تنها با پیکربندی نرمافزاری در سرور IP PBX امکانپذیر است (Scalability).
۳. ویژگیها و قابلیتهای پیشرفته
مزیت اصلی VoIP، توانایی آن در ارائه امکاناتی است که در شبکههای آنالوگ بسیار پرهزینه یا غیرممکن هستند.
ویژگی | تلفن آنالوگ | VoIP (بر پایه SIP) |
یکپارچگی با داده | بسیار محدود؛ نیازمند تجهیزات جانبی. | کامل؛ یکپارچگی با ایمیل، پیامرسانی فوری و نرمافزارهای CRM. |
کنفرانس چندجانبه | نیازمند تجهیزات سختافزاری گرانقیمت. | داخلی و نرمافزاری با کیفیت بالا. |
پشتیبانی از HD Voice | ندارد. | دارد؛ استفاده از کدکهای صوتی پیشرفته برای کیفیت صدای عالی. |
جابهجایی (Mobility) | محدود به محل فیزیکی سیمکشی. | بالا؛ امکان استفاده از تلفن همراه یا لپتاپ به عنوان تلفن IP (Softphone) در هر نقطه از جهان با اتصال اینترنت. |
IVR و صف تماس | پیچیده و پرهزینه. | داخلی و قابل برنامهریزی آسان. |
۴. چالشهای پایداری و امنیت
با وجود برتریهای VoIP، تلفنهای آنالوگ هنوز در برخی شرایط خاص برتری دارند:
الف) قطع برق
- آنالوگ: به دلیل اینکه شبکه PSTN (کابل مسی) به طور مرکزی تغذیه میشود، تلفنهای آنالوگ ساده (باسیم) معمولاً حتی در هنگام قطع برق محلی، همچنان کار میکنند.
- VoIP: مودم، روتر و تلفن IP همگی به برق محلی نیاز دارند. در صورت قطع برق، ارتباط کاملاً قطع میشود. برای حل این چالش، استفاده از UPS (منابع تغذیه بدون وقفه) برای تجهیزات شبکه ضروری است.
ب) کیفیت شبکه
- آنالوگ: کیفیت تماس مستقل از شلوغی شبکه اینترنت است.
- VoIP: اگر شبکه اینترنت دچار تأخیر (Latency) یا لرزش (Jitter) شود، کیفیت مکالمه به شدت کاهش مییابد و ممکن است صدا قطع و وصل شود. برای زیرساختهای نوین، تخصیص پهنای باند ویژه برای VoIP با استفاده از QoS (Quality of Service) الزامی است.
ج) امنیت
- VoIP: از آنجایی که VoIP بر بستر اینترنت منتقل میشود، در برابر حملات سایبری (مانند DDoS یا شنود تماس) آسیبپذیرتر است. استفاده از رمزنگاری (SRTP) و فایروال قوی ضروری است.
