فوم‌ها ستون فقرات راحتی و دوام هر مبلمانی هستند. در صنعت مبل‌سازی، فوم‌های مختلفی بر اساس ترکیب شیمیایی، چگالی (Density) و سفتی (Firmness/ILD) به کار می‌روند که انتخاب صحیح آن‌ها تأثیر مستقیمی بر کیفیت نهایی و عمر مفید مبلمان دارد.
۱. انواع اصلی فوم‌های پلی‌یورتان (Polyurethane - PU)
رایج‌ترین فوم‌های مورد استفاده در صنعت مبلمان از خانواده پلی‌یورتان‌ها هستند که بر اساس فرآیند تولید و خواص فیزیکی دسته‌بندی می‌شوند:
الف) فوم اسفنجی (Slabstock Foam)
این فوم، که عامیانه به آن اسفنج گفته می‌شود، رایج‌ترین و ارزان‌ترین نوع است.
- تولید: در بلوک‌های بزرگ تولید شده و سپس به ورقه‌ها یا قطعات کوچک‌تر برش داده می‌شود.
- کاربرد: بیشتر در بخش‌های فرعی مبلمان مانند دسته‌ها، پشت مبل، یا به عنوان یک لایه نرم‌کننده روی نشیمن استفاده می‌شود.
- انواع: بر اساس چگالی دسته‌بندی می‌شود. چگالی‌های پایین (مثلاً 15 تا 25 کیلوگرم بر متر مکعب) برای قسمت‌های پشتی و دسته‌ها استفاده می‌شوند.
ب) فوم سرد (Cold Cure/Moulded Foam)
فوم سرد، یک فوم پلی‌یورتان با کیفیت بالاتر است که تحت حرارت غیرمستقیم و در دمای پایین‌تر (نزدیک به دمای اتاق) پخت می‌شود.
- ساختار: دارای ساختار سلولی بازتر و نامنظم‌تری است که به آن انعطاف‌پذیری و خاصیت ارتجاعی بالاتری می‌بخشد.
- ویژگی‌ها:
- شکل‌پذیری: به دلیل قالب‌گیری، شکل هندسی دقیق و مشخصی دارد و برای نشیمن‌های استاندارد بسیار مناسب است.
- دوام بالا: مقاومت بالایی در برابر تغییر شکل دائمی و نشست دارد و برای نشیمن‌های پرکاربرد ایده‌آل است.
- کاربرد: نشیمن‌گاه اصلی مبلمان استیل، راحتی و اداری با کیفیت بالا.
ج) فوم گرم (Hot Cure Foam)
این فوم در دمای بالاتری پخت می‌شود و ساختار سلولی منظم‌تری دارد.
- ویژگی‌ها: سفتی (سختی) بیشتری نسبت به فوم سرد دارد. اما در مقابل فشار مداوم، سریع‌تر نشست کرده و کیفیت خود را از دست می‌دهد.
- کاربرد: بیشتر در مبلمان ارزان‌تر یا در گذشته استفاده می‌شد.
د) فوم ویژه (مموری فوم - Viscoelastic Foam)
این فوم با ویسکوزیته و چگالی بالا، به گرما و فشار بدن واکنش نشان می‌دهد.
- ویژگی‌ها: خاصیت ارتجاعی کمی دارد و به آرامی به شکل اولیه خود بازمی‌گردد.
- کاربرد: بیشتر در تشک‌ها و بالشتک‌های مخصوص برای ارتوپدی و راحتی‌های خاص استفاده می‌شود. در مبلمان لوکس و تکیه‌گاه‌های خاص نیز به کار می‌رود.
۲. پارامترهای فنی کلیدی فوم
برای ارزیابی کیفیت فوم، دو معیار اصلی وجود دارد: چگالی (Density) و سفتی (Firmness/ILD).
الف) چگالی (Density)
چگالی (Density)، که بر حسب کیلوگرم بر متر مکعب (kg/m^3) اندازه‌گیری می‌شود، مهم‌ترین شاخص کیفیت و طول عمر فوم است.
- معیار: هرچه چگالی بالاتر باشد، ماده اولیه بیشتری در حجم یکسان وجود دارد و در نتیجه فوم سنگین‌تر و مقاوم‌تر در برابر شکستن ساختار سلولی است.
- تأثیر: چگالی بالا به معنای نشست کمتر و عمر طولانی‌تر است.
- فوم نشیمن با کیفیت: معمولاً چگالی بالای 30 تا 35 kg/m^3 مورد نیاز است.
- فوم پشتی/دسته: چگالی‌های پایین‌تر از 20 kg/m^3 کافی است.
ب) سفتی (ILD)
سفتی (Indentation Load Deflection - ILD)، که بر حسب نیوتن (N) یا کیلوپاسکال (kPa) اندازه‌گیری می‌شود، میزان سختی یا نرمی فوم را مشخص می‌کند.
- معیار: میزان نیروی مورد نیاز برای فشرده کردن 40 درصد ضخامت فوم است.
- تأثیر: ILD هیچ ارتباطی با کیفیت و چگالی ندارد. دو فوم با چگالی یکسان ممکن است سختی متفاوتی داشته باشند.
- سفتی بالا: فوم سخت (نشیمن‌های سنتی یا ارتوپدی).
- سفتی پایین: فوم نرم (نشیمن‌های راحتی عمیق).
نکته طلایی: فوم خوب باید دارای چگالی بالا (برای دوام) و ILD متناسب با سلیقه و نوع مبلمان باشد.
۳. سایر مواد پرکننده پرکاربرد
الف) لایکو (Polyester Batting/Dacron)
- جنس: الیاف پلی‌استر.
- کاربرد: به صورت یک لایه نازک دور فوم نشیمن یا پشتی پیچیده می‌شود.
- نقش: ایجاد یک ظاهر پفکی و گرد (Crown)، جلوگیری از سایش پارچه و پر کردن شکاف‌های پارچه روی فوم. لایکو به خودی خود نقش حمایتی در تحمل وزن ندارد.
ب) الیاف ویسکوز (Hollo-fill)
- جنس: الیاف مصنوعی مجزا که خاصیت ارتجاعی دارند.
- کاربرد: پر کردن کوسن‌ها، بالشتک‌ها و پشتی‌های مبل که نیاز به نرمی و شکل‌پذیری دارند.
ج) فوم لاتکس (Latex Foam)
- جنس: لاستیک طبیعی یا مصنوعی.
- ویژگی‌ها: گران‌ترین، اما بادوام‌ترین فوم. کاملاً تنفس‌پذیر، ضد حساسیت و مقاوم در برابر کپک است.
- کاربرد: مبلمان لوکس، تشک‌های ارگانیک.
۴. معیارهای ارزیابی کیفیت فوم در مبلمان
هنگام خرید یا تولید مبلمان، علاوه بر چگالی و ILD، باید به موارد زیر توجه کرد:
- برگشت‌پذیری (Resilience): توانایی فوم برای برگشتن سریع به شکل اولیه پس از حذف فشار. فوم سرد برگشت‌پذیری بالایی دارد.
- تست فشردگی: فشردن و رها کردن فوم با انگشتان. اگر سریع و کامل برگردد، نشانه کیفیت بالاست. اگر فرورفتگی باقی بماند یا برگشت آن کند باشد، چگالی یا کیفیت پایینی دارد.
- تغییر شکل دائمی (Set): میزان کاهش ضخامت فوم پس از یک دوره فشار طولانی. فوم با کیفیت (چگالی بالا) کمترین Set را دارد.
انتخاب فوم مناسب برای یک مبل راحتی باید بر اساس چگالی 30 کیلوگرم بر متر مکعب به بالا (برای دوام) و سپس بر اساس ILD مناسب برای سلیقه نرم یا سفت مشتری انجام شود.
