کودهای ارگانیک، موادی طبیعی هستند که از تجزیه بقایای گیاهی و حیوانی به دست می‌آیند و به عنوان یک منبع غنی از مواد مغذی، ساختار خاک را بهبود می‌بخشند. استفاده از این کودها، ستون فقرات کشاورزی پایدار و ارگانیک محسوب می‌شود.
فواید استفاده از کودهای ارگانیک
بهبود ساختار خاک: کودهای ارگانیک با افزایش مواد آلی، به سبک کردن خاک‌های سنگین و چسبنده و افزایش چسبندگی در خاک‌های شنی کمک می‌کنند. این امر باعث می‌شود خاک بهتر آب و هوا را در خود نگه دارد.
تغذیه تدریجی گیاه: مواد مغذی موجود در این کودها به مرور زمان و به تدریج آزاد می‌شوند، که این امر به رشد یکنواخت و پایدار گیاه کمک می‌کند و از سوختن ریشه جلوگیری می‌نماید.
افزایش فعالیت میکروارگانیسم‌ها: کودهای ارگانیک محیطی ایده‌آل برای رشد و فعالیت باکتری‌ها، قارچ‌ها و کرم‌های خاکی فراهم می‌کنند که همگی به حاصلخیزی خاک و چرخه طبیعی مواد مغذی کمک می‌کنند.
کاهش آلودگی: استفاده از این کودها، نیاز به کودهای شیمیایی را کاهش داده و از آلودگی آب‌های زیرزمینی و خاک جلوگیری می‌کند.
شیوه‌های تولید کودهای ارگانیک
تولید کودهای ارگانیک به روش‌های مختلفی امکان‌پذیر است که دو مورد از رایج‌ترین و مؤثرترین آن‌ها عبارتند از:
۱. کمپوست‌سازی (Composting)
این روش، فرآیندی کنترل‌شده برای تجزیه پسماندهای آلی مانند بقایای گیاهی، برگ‌ها، چمن، ضایعات آشپزخانه و فضولات حیوانی است. میکروارگانیسم‌ها در این فرآیند، مواد را به یک ماده سیاه و غنی تبدیل می‌کنند.
امکانات مورد نیاز:
فضای مناسب: یک فضای باز یا محصور برای تلنبار کردن مواد.
مواد اولیه: پسماندهای غنی از کربن (مانند برگ‌های خشک و کاه) و نیتروژن (مانند بقایای غذایی و چمن تازه).
ابزار: یک بیل یا چنگک برای برگرداندن و هوادهی توده کمپوست.
منبع آب: برای حفظ رطوبت توده.
شیوه تولید: مواد اولیه را به نسبت مناسب (حدود ۳۰ به ۱ کربن به نیتروژن) روی هم انباشته و به صورت دوره‌ای (هر چند هفته) آن‌ها را برگردانده و مرطوب می‌کنند.
۲. ورمی‌کمپوست (Vermicomposting)
این روش، با استفاده از گونه‌های خاصی از کرم‌های خاکی (مانند کرم قرمز کالیفرنیایی)، فرآیند تجزیه پسماندهای آلی را سرعت می‌بخشد. مدفوع این کرم‌ها (ورمی‌کست) یک کود بسیار غنی و مغذی است.
امکانات مورد نیاز:
ظرف یا بستر پرورش (Vermibed): یک جعبه چوبی، پلاستیکی یا سیمانی با سوراخ‌های زهکشی.
کرم‌های مخصوص: کرم قرمز کالیفرنیایی (Eisenia fetida) که بهترین نوع برای این کار است.
مواد اولیه: ضایعات آشپزخانه (سبزیجات و میوه‌ها)، کاغذ خردشده، برگ و فضولات دامی.
محیط بستر: مخلوطی از خاک و کمپوست قدیمی برای ایجاد یک محیط زندگی اولیه برای کرم‌ها.
شیوه تولید: کرم‌ها را در بستر قرار داده و به تدریج ضایعات آلی را به آن اضافه می‌کنند. کرم‌ها این مواد را مصرف کرده و ورمی‌کست غنی تولید می‌کنند.
تخمیر بی‌هوازی (Anaerobic Fermentation)
این روش برای تولید بیوگاز و کود ارگانیک مایع (پساب تخمیر) از فضولات دامی و پسماندهای کشاورزی به کار می‌رود.
امکانات مورد نیاز:
هضم‌کننده (Digester) یا بیوگازساز: یک مخزن بسته و بدون هوا که فضولات در آن نگهداری می‌شوند.
مواد اولیه: فضولات حیوانی (گاو، مرغ و...)، بقایای گیاهی و ضایعات کشاورزی.
شیوه تولید: پسماندها در داخل مخزن ریخته می‌شوند و در محیط بی‌هوازی، باکتری‌ها آن‌ها را تجزیه کرده و گاز متان (بیوگاز) و یک کود مایع بسیار غنی تولید می‌کنند. این روش به طور همزمان، انرژی و کود تولید می‌کند.
انتخاب روش تولید به میزان دسترسی به مواد اولیه، فضای موجود و مقیاس تولید بستگی دارد. اما تمامی این روش‌ها یک هدف مشترک دارند: بازگرداندن مواد مغذی به خاک و ایجاد یک چرخه پایدار در کشاورزی.
