انتخاب روغن روانکاری مناسب برای هر نوع تجهیزات، نقشی حیاتی در عملکرد صحیح، افزایش طول عمر و کاهش استهلاک آن دارد. استفاده از روغن نامناسب می‌تواند به آسیب‌های جدی و پرهزینه منجر شود.
در جدول زیر، توصیه‌های کلی برای روغن روانکاری انواع ماشین‌آلات و تجهیزات رایج صنعتی ارائه شده است. لطفاً توجه داشته باشید که این‌ها توصیه‌های عمومی هستند و همیشه باید دفترچه راهنمای تجهیزات (User Manual) خود را برای مشاهده نوع دقیق و مشخصات روغن توصیه شده توسط سازنده بررسی کنید.
جدول راهنمای انتخاب روغن روانکاری برای تجهیزات رایج
| نوع تجهیزات | نوع موتور/سیستم | نوع روغن روانکاری پیشنهادی | ملاحظات مهم |
| خودرو (سواری) | موتور بنزینی | روغن موتور بنزینی (Gasoline Engine Oil) با درجه گرانروی (Viscosity Grade) مانند 5W-30, 5W-40, 10W-40, 20W-50 و استاندارد API (مانند API SN, SP) | - درجه گرانروی بستگی به دمای محیط و توصیه سازنده دارد. - استاندارد API نشان‌دهنده کیفیت و سطح عملکرد روغن است. - برای خودروهای جدیدتر، معمولاً استانداردهای بالاتر (مانند SP) توصیه می‌شود. - فواصل تعویض روغن را طبق دفترچه راهنما رعایت کنید. |
| موتور دیزلی | روغن موتور دیزلی (Diesel Engine Oil) با درجه گرانروی مانند 15W-40, 10W-40 و استاندارد API (مانند API CI-4, CJ-4, CK-4) | - استانداردهای دیزلی (مانند CJ-4) برای موتورهای دیزلی مدرن با سیستم‌های کنترل آلایندگی (DPF) ضروری است. - به فواصل تعویض روغن و نوع سوخت مصرفی توجه کنید. | |
| موتور برق بنزینی | موتور 4 زمانه | روغن موتور بنزینی (معمولاً SAE 10W-30, 10W-40, 20W-50 یا طبق توصیه سازنده) با استاندارد API SJ, SL, SM, SN | - بسته به دمای محیط، درجه گرانروی متفاوت است. در مناطق گرم‌تر 20W-50 و در مناطق معتدل‌تر 10W-30/40. - تعویض روغن اولیه پس از 20 ساعت کارکرد و سپس هر 50 تا 100 ساعت (طبق دفترچه راهنما). |
| موتور 2 زمانه | روغن 2 زمانه (2-Stroke Engine Oil) که با بنزین مخلوط می‌شود | - نسبت مخلوط کردن روغن با بنزین (مثلاً 1:25 یا 1:50) بسیار مهم است و باید دقیقاً طبق دستور سازنده باشد. - هرگز از روغن 4 زمانه استفاده نکنید. | |
| موتور برق دیزل | موتور دیزلی | روغن موتور دیزلی (Diesel Engine Oil) با درجه گرانروی مانند 15W-40, 10W-30 و استاندارد API CI-4, CJ-4 | - برای دیزل ژنراتورها، پایداری حرارتی و مقاومت در برابر اکسیداسیون روغن اهمیت دارد. - فواصل تعویض روغن معمولاً هر 100 تا 250 ساعت کارکرد است. |
| اره موتوری (بنزینی) | موتور 2 زمانه | روغن 2 زمانه با کیفیت بالا (High-Quality 2-Stroke Oil) برای مخلوط با بنزین | - نسبت ترکیب بنزین به روغن (مثلاً 1:40 یا 1:50) حیاتی است و باید دقیقاً مطابق با توصیه سازنده اره باشد. - از روغن‌های مخصوص اره موتوری استفاده کنید. |
| سیستم زنجیر و ساطور | روغن زنجیر اره (Bar & Chain Oil) یا روغن چسبنده | - این روغن برای روانکاری زنجیر و ساطور است و با روغن موتور متفاوت است. - از روغن موتور یا روغن سوخته استفاده نکنید زیرا باعث خرابی پمپ روغن و زنجیر می‌شود. | |
| موتور تک بنزینی/دیزلی (جهت مصارف عمومی مانند ویبراتور، کاتر) | موتور 4 زمانه | روغن موتور بنزینی (برای بنزینی) یا روغن موتور دیزلی (برای دیزلی) با گرانروی مناسب محیط (مثلاً SAE 30, 10W-30, 10W-40, 20W-50) | - بر اساس دمای محیط و نوع موتور انتخاب شود. معمولاً روغن‌های تک گرید (SAE 30) برای موتورهای کوچک و قدیمی رایج است. - تعویض روغن منظم برای این موتورها ضروری است. |
| موتور پمپ آب (بنزینی/دیزلی) | موتور 4 زمانه | مشابه موتور تک بنزینی/دیزلی | - به دلیل کارکرد مداوم و تحت بار، استفاده از روغن با کیفیت و تعویض منظم بسیار مهم است. |
| تجهیزات صنعتی رایج (گیربکس‌ها، کمپرسورها، سیستم‌های هیدرولیک) | گیربکس‌ها | روغن دنده صنعتی (Industrial Gear Oil) با گرانروی ISO VG 68, 100, 150, 220, 320, 460 | - انتخاب گرانروی بستگی به نوع گیربکس (ساده، حلزونی، سنگین) و دمای کارکرد دارد. - ممکن است نیاز به روغن‌های EP (Extreme Pressure) برای بارهای سنگین داشته باشد. |
| کمپرسورهای هوا | روغن کمپرسور (Compressor Oil) با گرانروی ISO VG 32, 46, 68 یا مشخصات خاص سازنده | - نوع روغن (معدنی، نیمه سنتتیک، سنتتیک) بستگی به نوع کمپرسور (پیستونی، اسکرو) و ساعت کارکرد دارد. - مقاومت در برابر اکسیداسیون و تشکیل رسوب مهم است. | |
| سیستم‌های هیدرولیک | روغن هیدرولیک (Hydraulic Oil) با گرانروی ISO VG 32, 46, 68 و استانداردهای HLP, HVLP | - پایداری حرارتی، مقاومت در برابر اکسیداسیون و خاصیت ضد سایش (AW) و ضد کف (Anti-foam) مهم است. - HVLP برای سیستم‌هایی با نوسانات دمایی زیاد مناسب است. | |
| گریس‌خورها (Bearing Greasing) | گریس (Grease) با پایه لیتیوم، کلسیم، پلی‌اوره و درجه NLGI (مانند NLGI 2, 3) | - نوع گریس بستگی به دما، سرعت، بار و محیط کارکرد (مثلاً ضد آب) دارد. - گریس NLGI 2 رایج‌ترین نوع برای کاربردهای عمومی صنعتی است. |
توضیحات تکمیلی و نکات مهم:
درجه گرانروی (Viscosity Grade): اعدادی مانند 5W-30 یا ISO VG 46 نشان‌دهنده غلظت روغن در دماهای مختلف هستند. "W" به معنای Winter (زمستان) است و عدد قبل از آن نشان‌دهنده گرانروی در دمای پایین و عدد دوم (مثلاً 30) نشان‌دهنده گرانروی در دمای 100 درجه سانتی‌گراد است.
استانداردهای API (American Petroleum Institute): این استانداردها (مانند SN, CJ-4) سطح عملکرد و کیفیت روغن را بر اساس آزمایش‌های مشخصی تعیین می‌کنند. هر چه حرف دوم بالاتر باشد (مثلاً N بعد از S)، روغن جدیدتر و با کیفیت‌تر است.
روغن‌های سنتتیک (Synthetic) و نیمه سنتتیک (Semi-Synthetic): این روغن‌ها معمولاً عملکرد بهتری در دماهای بالا و پایین، پایداری بیشتر و طول عمر بالاتری نسبت به روغن‌های معدنی (Mineral) دارند، اما گران‌تر هستند.
فواصل تعویض روغن: حتماً به دفترچه راهنمای تجهیزات مراجعه کنید. تعویض به موقع روغن، عامل کلیدی در سلامت و طول عمر دستگاه است.
عدم اختلاط روغن‌ها: از مخلوط کردن انواع مختلف روغن‌ها (مگر در موارد خاص و با اطمینان از سازگاری) خودداری کنید، زیرا ممکن است خواص روانکاری آن‌ها را کاهش دهد.
محیط زیست: روغن‌های مصرف‌شده را در طبیعت رها نکنید و آن‌ها را به مراکز بازیافت تحویل دهید.
همانطور که قبلاً تأکید شد، مهم‌ترین منبع اطلاعاتی برای انتخاب روغن مناسب، دفترچه راهنمای سازنده دستگاه شما است. این جدول تنها یک راهنمای کلی برای شروع فرآیند انتخاب می‌باشد.
