لودرها ماشین‌آلات اساسی در پروژه‌های راه‌سازی، عمرانی و معدنی هستند که وظیفه اصلی آن‌ها بارگیری، جابجایی مصالح و حفاری سبک است. در این میان، لودرهای چرخدار (معمولاً در ایران با برند کاترپیلار شناخته می‌شوند) و بکهو لودرها دو دسته اصلی هستند که بر اساس ابعاد و کاربری، تفاوت‌های چشمگیری دارند.
۱. تفاوت‌ها و کاربرد لودر چرخدار (Wheel Loader) در مقابل بکهو لودر (Backhoe Loader)
لودرهای چرخدار (مانند مدل‌های Caterpillar) ماشین‌آلات تخصصی برای جابجایی مصالح در حجم بالا هستند، در حالی که بکهو لودرها ماشین‌آلات چندمنظوره کوچک‌تر محسوب می‌شوند.
الف) لودر چرخدار (Wheel Loader)
ویژگی | توضیحات |
تعریف | یک ماشین سنگین با یک باکت بزرگ در جلو که به طور تخصصی برای بارگیری حجم زیادی از مواد در کامیون‌ها، جابجایی مصالح در مسافت‌های کوتاه و عملیات خاک‌برداری/تسطیح درشت طراحی شده است. |
نقش در راه‌سازی | بارگیری سنگین، حمل مصالح اساس، زیر اساس و آسفالت از محل دپو به کامیون یا فینیشر. تسطیح اولیه و آماده‌سازی محوطه. |
مزیت اصلی | ظرفیت باکت و توان بارگیری بسیار بالا. بهره‌وری عالی در جابجایی حجم زیاد مواد. |
ب) بکهو لودر (Backhoe Loader)
ویژگی | توضیحات |
تعریف | ماشینی دوکاره که دارای یک باکت لودر کوچک در جلو (برای بارگیری) و یک باکت بیل مکانیکی (Backhoe) در عقب (برای حفاری ترانشه و کانال) است. |
نقش در راه‌سازی | حفاری تأسیسات جانبی (مانند کانال‌های آب و کابل‌گذاری)، بارگیری مصالح در مقیاس کوچک و کارهای تعمیراتی شهری. |
مزیت اصلی | چندمنظوره بودن. می‌تواند وظایف حفاری (عمق متوسط) و بارگیری را با یک ماشین انجام دهد، که در پروژه‌های کوچک و تنگ شهری بسیار اقتصادی است. |
۲. پارامترهای مهم در انتخاب لودر
انتخاب لودر مناسب باید بر اساس نیازهای واقعی پروژه باشد. دو پارامتر کلیدی در این تصمیم‌گیری عبارتند از:
الف) ظرفیت باکت (Bucket Capacity)
- توضیحات: حجم موادی که یک باکت می‌تواند در یک نوبت جابجا کند (بر حسب متر مکعب). این پارامتر مستقیماً بر بهره‌وری عملیاتی لودر تأثیر می‌گذارد.
- اهمیت در راه‌سازی: در پروژه‌های بزرگ راه‌سازی که در آن‌ها روزانه صدها کامیون باید بارگیری شوند، لودر باید ظرفیت باکت کافی داشته باشد تا زمان بارگیری هر کامیون (Cycle Time) را به حداقل برساند. برای مثال، یک لودر با ظرفیت 5 متر مکعب می‌تواند یک کامیون 25 تنی را با 5 تا 6 بارگیری پر کند.
- تفاوت: لودرهای چرخدار معمولاً ظرفیت باکتی از 2 تا بیش از 10 متر مکعب دارند، در حالی که بکهو لودرها معمولاً زیر 1 متر مکعب هستند.
ب) ارتفاع تخلیه (Dump Height)
- توضیحات: حداکثر ارتفاعی که باکت می‌تواند در آن تخلیه شود.
- اهمیت در راه‌سازی: لودر باید بتواند مصالح را به ارتفاع کافی (با احتساب ضریب اطمینان) در داخل کامیون‌های کمپرسی بزرگ یا قیف فینیشرهای آسفالت بریزد. اگر ارتفاع تخلیه کم باشد، مصالح به درستی در مرکز کامیون ریخته نمی‌شوند و بارگیری غیریکنواخت خواهد بود.
- اهمیت در بکهو لودر: ارتفاع تخلیه لودر بکهو باید با ارتفاع دیواره کامیون‌های کوچکی که معمولاً در پروژه‌های شهری استفاده می‌شوند، سازگار باشد.
۳. مزایای لودرهای فرمان مفصلی (Articulated Loaders)
تقریباً تمام لودرهای چرخدار مدرن (مانند مدل‌های کاترپیلار) از ساختار فرمان مفصلی استفاده می‌کنند. این طراحی، مزایای مکانیکی و عملیاتی بزرگی در محل کار فراهم می‌کند:
الف) مانور و فرمان‌پذیری بهتر (Maneuverability)
- نحوه عملکرد: شاسی این لودرها از دو بخش مجزا (جلو و عقب) تشکیل شده که توسط یک مفصل قوی در مرکز به هم متصل هستند. فرمان با خم کردن شاسی از طریق این مفصل عمل می‌کند، نه با چرخاندن چرخ‌های جلو.
- مزیت در راه‌سازی: در محل‌های دپوی مصالح، کارخانه‌های آسفالت و پروژه‌های شهری با فضای محدود، لودر فرمان مفصلی می‌تواند در شعاع چرخش بسیار کوچک‌تر مانور دهد. این امر به ویژه هنگام بارگیری سریع کامیون‌ها در فضاهای شلوغ، کارایی را افزایش می‌دهد.
ب) پایداری و کشش بیشتر (Stability and Traction)
- ردیابی بهتر چرخ: هنگامی که شاسی از مفصل خم می‌شود، چرخ‌های جلو و عقب مسیرهای متفاوتی را طی می‌کنند، اما سیستم مفصلی به گونه‌ای طراحی شده است که وزن به طور مساوی روی تمام چرخ‌ها توزیع شود.
- بهبود کشش: توزیع وزن متعادل، کشش را در سطوح ناهموار یا لغزنده (مانند مصالح سست) بهبود می‌بخشد. همچنین، این ساختار به لودر اجازه می‌دهد تا در هنگام پیچیدن یا جابجایی بارهای سنگین، پایداری خود را حفظ کند و خطر واژگونی کاهش یابد.
نتیجه‌گیری:
انتخاب ماشین در راه‌سازی مستقیماً بر بهره‌وری تأثیر می‌گذارد. در حالی که بکهو لودرها به دلیل انعطاف‌پذیری و هزینه کم عملیاتی در پروژه‌های کوچک و تأسیسات شهری برتری دارند، لودرهای چرخدار فرمان مفصلی (مانند مدل‌های CAT) به دلیل ظرفیت باکت و ارتفاع تخلیه بالا، مانوردهی عالی و توانایی جابجایی حجم عظیم مصالح در پروژه‌های بزرگ راه‌سازی، همچنان ابزار اصلی و ضروری محسوب می‌شوند.
