استفاده از سیستم‌های فتوولتائیک خورشیدی (PV) بر روی سقف جایگاه‌های سوخت (Canopy) نه تنها راهکاری برای تأمین بخشی از برق مصرفی است، بلکه یک اقدام زیست‌محیطی و اقتصادی هوشمندانه محسوب می‌شود. امکان‌سنجی فنی و تحلیل بازگشت سرمایه (ROI) این پروژه‌ها به دلیل مصرف بالای انرژی جایگاه‌ها (به‌ویژه در بخش پمپ‌ها و کمپرسور CNG) و فضای سقف بزرگ در دسترس، حائز اهمیت است.
۱. تحلیل فنی و نیازهای انرژی جایگاه سوخت
جایگاه‌های سوخت دارای دو نوع عمده مصرف‌کننده برق هستند:
الف) مصرف‌کننده‌های پایه (Base Load)
این تجهیزات نیاز به برق ۲۴ ساعته دارند و در تمام طول شبانه‌روز فعال هستند:
- روشنایی: روشنایی عمومی سقف، ساختمان اداری و محوطه (که اغلب با LED جایگزین شده‌اند).
- تجهیزات اداری: کامپیوترهای POS، سرورها، و دوربین‌های مداربسته.
- سیستم‌های ایمنی: پایش نشت مخازن، سیستم‌های اعلام حریق و سیستم‌های ESD (خاموشی اضطراری).
ب) مصرف‌کننده‌های پرقدرت و متناوب (Peak Load)
- پمپ‌های سوخت مایع: موتورهای پمپ شناور یا مکشی که برق قابل توجهی مصرف می‌کنند.
- کمپرسور CNG: بزرگترین مصرف‌کننده برق در جایگاه‌های دومنظوره است. این کمپرسورها نیاز به توان بالا و ثابت برای فشرده‌سازی گاز دارند.
ج) امکان‌سنجی فنی نصب PV
- فضای سقف (Canopy Area): سقف جایگاه‌های سوخت معمولاً بدون سایه و با مساحت مناسب است که برای نصب پنل‌های خورشیدی ایده‌آل است.
- محدودیت وزن و سازه: باید وزن پنل‌ها و سازه نگهدارنده توسط محاسبات مهندسی با ظرفیت باربری سقف جایگاه (که معمولاً سبک طراحی می‌شود) همخوانی داشته باشد.
- تولید در پیک مصرف: اوج تولید برق پنل‌های خورشیدی (ساعات میانی روز) با ساعات اوج مصرف برق پمپ‌ها و CNG تا حدی همپوشانی دارد، که راندمان مصرف مستقیم را افزایش می‌دهد.
۲. تحلیل اقتصادی و بازگشت سرمایه (ROI)
تصمیم به نصب سیستم PV به صورت اقتصادی باید توجیه‌پذیر باشد.
الف) سرمایه‌گذاری اولیه و هزینه‌ها
- هزینه پنل‌ها و اینورترها: هزینه خرید تجهیزات اصلی که بر اساس توان نامی مورد نیاز (kWp) تعیین می‌شود.
- هزینه نصب و سازه: شامل هزینه نصب سازه‌های نگهدارنده، کابل‌کشی و اتصال به شبکه داخلی.
- سیستم ذخیره‌سازی (اختیاری): در صورت نیاز به استفاده از باتری (برای تأمین برق در شب یا زمان قطعی) هزینه پروژه به شدت افزایش می‌یابد. (اغلب در سیستم‌های متصل به شبکه حذف می‌شود).
ب) محاسبه منافع اقتصادی و ROI
- کاهش قبض برق: مهم‌ترین منفعت، کاهش مستقیم هزینه برق مصرفی در طول عمر سیستم (20 تا 25 سال).
- فروش برق مازاد (Net Metering): در بسیاری از مناطق، سیستم‌های خورشیدی مجازند برق تولیدی مازاد بر مصرف خود را به شبکه بفروشند. این موضوع جریان درآمدی ثابتی را ایجاد می‌کند.
- معافیت‌های مالیاتی و یارانه‌ها: استفاده از مشوق‌های دولتی و معافیت‌های مالیاتی می‌تواند به طور قابل توجهی ROI را بهبود بخشد.
ج) دوره بازگشت سرمایه (Payback Period)
دوره بازگشت سرمایه در پروژه‌های PV برای مصارف تجاری، بسته به قیمت برق منطقه‌ای و میزان مشوق‌ها، معمولاً بین 4 تا 8 سال تخمین زده می‌شود. با توجه به عمر مفید بالای 20 سال پنل‌ها، پس از دوره بازگشت سرمایه، برق تولیدی عملاً رایگان خواهد بود.
۳. مزایای زیست‌محیطی و مدیریتی
فراتر از منافع مالی، این پروژه‌ها مزایای گسترده‌تری دارند:
- کاهش ردپای کربن: کاهش انتشار CO_2 ناشی از تولید برق با سوخت‌های فسیلی و بهبود تصویر عمومی برند جایگاه سوخت (Green Marketing).
- استقلال انرژی: افزایش استقلال جایگاه از نوسانات شبکه برق و کاهش آسیب‌پذیری در برابر افزایش تعرفه‌های برق.
- نقش برندینگ: تبدیل شدن جایگاه به یک نماد محلی برای تعهد به پایداری و نوآوری، که می‌تواند مزیت رقابتی ایجاد کند.
نتیجه‌گیری:
امکان‌سنجی فنی استفاده از پنل‌های خورشیدی در جایگاه‌های سوخت بسیار بالا است. با توجه به فضای سقف ایده‌آل و مصرف برق قابل توجه، این پروژه‌ها نه تنها از نظر زیست‌محیطی توجیه‌پذیرند، بلکه با در نظر گرفتن افزایش قیمت برق و مشوق‌های احتمالی، دارای ROI مثبت و دوره بازگشت سرمایه کوتاه‌مدت هستند و به عنوان یک زیرساخت حیاتی برای آینده جایگاه‌ها مطرح می‌شوند.
