کمپرسور قلب هر سیستم تهویه مطبوع یا تبرید است. در چیلرها و پمپ‌های حرارتی، کمپرسورهای اسکرال (Scroll) و پیستونی (Reciprocating) متداول هستند. خرابی این قطعات منجر به از کار افتادن کامل سیستم می‌شود و تصمیم‌گیری برای تعمیر یا تعویض و انجام صحیح فرآیند، کلید بازگشت سریع به عملکرد مطلوب است.
۱. تفاوت‌های کلیدی و علائم خرابی
نوع کمپرسور | مکانیزم عملکرد | مزایا | معایب و علائم خرابی |
اسکرال (Scroll) | فشرده‌سازی توسط دو حلزونی (یکی ثابت، یکی دوار). | بازدهی بالا، لرزش و صدای کم، طول عمر زیاد، تحمل بهتر بازگشت مایع. | عدم قابلیت تعمیر در محل (Sealed Design)، حساسیت به ناخالصی‌ها، صدای زوزه هنگام خرابی. |
پیستونی (Reciprocating) | فشرده‌سازی توسط پیستون‌ها درون سیلندر. | سابقه طولانی، تعمیرپذیری در محل (در مدل‌های بزرگ)، قدرت بالا. | بازدهی پایین‌تر، لرزش و صدای زیاد، حساسیت به خرابی سوپاپ‌ها و رینگ‌ها. |
علائم خرابی عمومی:
- افزایش ناگهانی مصرف برق: ناشی از قفل شدن یا فرسودگی مکانیکی.
- خطای فشار بالا/پایین: در سیستم‌های اسکرال ممکن است ناشی از نقص در حلزونی باشد.
- نویز شدید غیرمعمول: صدای تق‌تق یا کوبش (پیستونی) یا زوزه بلند و غیرطبیعی (اسکرال).
- سوراخ شدن یا سوختن سیم‌پیچ: در کمپرسورهای هرمتیک (Sealed) به دلیل داغ شدن بیش از حد یا برگشت مایع.
۲. بازسازی (Overhaul) کمپرسورهای پیستونی
در کمپرسورهای پیستونی بزرگ‌تر (نیمه هرمتیک)، بازسازی اقتصادی‌تر از تعویض است.
الف) عیب‌یابی و تعمیر مکانیکی
- بازرسی سوپاپ‌ها: سوپاپ‌های مکش و تخلیه (Reed Valves) شایع‌ترین نقطه ضعف هستند. شکستگی، خمیدگی یا فرسودگی تیغه‌های سوپاپ باعث کاهش ظرفیت فشرده‌سازی می‌شود. سوپاپ‌های آسیب‌دیده باید با نمونه‌های دقیقاً مشابه تعویض شوند.
- تعویض رینگ پیستون: فرسودگی رینگ‌ها باعث نشت گاز از کنار پیستون به داخل کارتر (Blow-by) و در نتیجه کاهش راندمان می‌شود. در حین بازسازی، رینگ‌های جدید نصب می‌شوند.
- بازرسی شاتون و میل لنگ: شل بودن یا آسیب دیدگی یاتاقان‌های شاتون و میل لنگ باید بررسی و در صورت نیاز، با توجه به تلرانس‌های سازنده، تعویض شوند.
ب) تعمیر الکتریکی
در مدل‌های نیمه هرمتیک، سیم‌پیچ‌ها معمولاً قابل دسترسی هستند. سوختن سیم‌پیچ اغلب به دلیل کاهش سطح روغن یا برگشت مایع است.
- شستشوی سیم‌پیچ: در صورت سوختگی جزئی، سیم‌پیچ‌ها با مواد عایق (مانند اپوکسی) ترمیم می‌شوند. در سوختگی شدید، نیاز به بازپیچی (Rewinding) است.
- تست مگااهم: مقاومت عایقی سیم‌پیچ نسبت به بدنه (Megaohm Test) باید پس از هر تعمیر بررسی شود تا از عدم اتصال کوتاه یا نشتی جریان اطمینان حاصل شود.
۳. تعویض کمپرسورهای اسکرال و پیستونی هرمتیک
کمپرسورهای اسکرال (مانند کمپرسورهای کوپلند) معمولاً قابل تعمیر نیستند و باید به طور کامل تعویض شوند. این فرآیند بسیار حساس است و سلامت کل سیستم به آن وابسته است.
الف) مدیریت روغن و اسید
- بررسی آلودگی اسیدی: در صورتی که سیم‌پیچ کمپرسور سوخته باشد، احتمال تشکیل اسیدهای مضر (مانند اسید هیدروکلریک) در روغن وجود دارد.
- استفاده از کیت‌های شستشو (Flush Kits): پس از جدا کردن کمپرسور سوخته، خطوط لوله و کویل‌های اواپراتور و کندانسور باید با حلال شستشوی تخصصی تمیز شوند تا تمام ذرات کربن، لجن و اسیدهای باقی‌مانده حذف شوند.
- فیلتر درایر: نصب فیلتر درایر (Liquid Line Filter-Drier) با ظرفیت اسید و رطوبت‌گیری بالا ضروری است تا هرگونه آلودگی باقی‌مانده در طول کارکرد اولیه جذب شود. این فیلتر باید پس از 72 ساعت کارکرد تعویض شود.
ب) فرآیند تعویض مکانیکی
- جوشکاری: از جوشکاری نقره (Silver Brazing) با استفاده از جریان داخلی نیتروژن استفاده کنید. تزریق نیتروژن در حین جوشکاری از تشکیل اکسیداسیون (Scale) در داخل لوله‌ها جلوگیری می‌کند.
- وکیوم عمیق: این حیاتی‌ترین مرحله است. باید از پمپ وکیوم قوی دو مرحله‌ای و گیج وکیوم دیجیتال (Micron Gauge) استفاده شود. سطح وکیوم باید به زیر 500 میکرون برسد تا رطوبت و گازهای غیرقابل تقطیر کاملاً حذف شوند.
ج) شارژ روغن و مبرد
- شارژ روغن: کمپرسورهای جدید با روغن اولیه ارسال می‌شوند، اما ممکن است نیاز به تنظیم سطح روغن یا شارژ مجدد داشته باشند. در سیستم‌های R410A و R407C، حتماً از روغن POE (Polyolester) استفاده کنید. روغن POE به شدت رطوبت‌گیر است و باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن شارژ شود.
- شارژ دقیق مبرد: مبرد باید دقیقاً بر اساس وزن (ترازو) و مقدار مشخص شده توسط سازنده شارژ شود تا عملکرد بهینه سیستم حاصل گردد.
۴. اقدامات پیشگیرانه پس از بازسازی/تعویض
- مانیتورینگ دمای تخلیه: دمای لوله تخلیه کمپرسور را کنترل کنید. دمای بسیار بالا نشان‌دهنده نسبت فشرده‌سازی زیاد یا برگشت مایع کم است.
- بررسی سوپرهیت و ساب‌کول: تنظیم دقیق سوپرهیت (Superheat) در اواپراتور و ساب‌کول (Subcool) در کندانسور برای تضمین بازدهی و محافظت از کمپرسور بسیار مهم است.
- آنالیز روغن: نمونه‌گیری دورهای از روغن کمپرسور و آنالیز آن از نظر میزان اسیدیته یا ذرات فلزی، بهترین روش برای پیشگیری از خرابی مجدد است.
