مهاجرت به ایتالیا، به عنوان یکی از اعضای اتحادیه اروپا و منطقه شنگن، اغلب از مسیرهای کاری، تحصیلی و سرمایه‌گذاری صورت می‌گیرد. سیستم مهاجرتی ایتالیا کمتر بر سیستم امتیازدهی جامع مانند کانادا متمرکز است و بیشتر حول سهمیه‌های سالانه (Quota) و الزامات خاص ویزای درخواستی می‌گردد. موفقیت در ایتالیا به شدت به تسلط بر زبان ایتالیایی و درک بوروکراسی دولتی آن وابسته است.
۱. الزامات اولیه مهاجرت و اخذ ویزا
مسیرهای اصلی مهاجرت به ایتالیا، به‌ویژه برای کارگران غیراروپایی، محدود به سهمیه‌های سالانه است که توسط دولت تعیین می‌شود.
الف) فرمان جریان‌ها (Decreto Flussi)
- سهمیه سالانه: مسیر اصلی برای نیروی کار غیرفصلی و فصلی است. دولت ایتالیا هر سال سهمیه‌ای (Quota) را برای پذیرش کارگران از کشورهای خارج از اتحادیه اروپا تعیین می‌کند.
- الزام کلیدی: متقاضی باید قبل از ورود به ایتالیا، یک کارفرمای ایتالیایی پیدا کند که مایل باشد برای او درخواست مجوز کار (Nulla Osta) را به اداره محلی مهاجرت ارسال کند.
- رقابت: به دلیل محدود بودن سهمیه و تقاضای بالا، رقابت شدید است و زمان‌بندی ارسال درخواست‌ها حیاتی است.
ب) ویزای کار ماهر (Skilled Worker)
- ویزای کارفرما محور: برای مشاغلی که نیازمند مهارت‌های بسیار بالا هستند و خارج از سهمیه Decreto Flussi قرار می‌گیرند، نیز ویزا صادر می‌شود، اما نیاز به اثبات عدم وجود نیروی کار واجد شرایط اروپایی دارد.
- کارت آبی اتحادیه اروپا (EU Blue Card): برای متخصصان دارای مدرک دانشگاهی و قرارداد کاری با درآمدی بالاتر از آستانه تعیین شده (مشابه آلمان) صادر می‌شود. این مسیر به سهمیه Decreto Flussi محدود نیست و راه سریع‌تری برای متخصصان است.
ج) مهاجرت تحصیلی
- تحصیل و تبدیل ویزا: اخذ پذیرش از دانشگاه‌های ایتالیا و سپس تبدیل ویزای دانشجویی به ویزای جستجوی کار یا کار پس از فارغ‌التحصیلی.
۲. مهم‌ترین مهارت‌های لازم برای زندگی و کار موفق
موفقیت در ایتالیا به شدت به توانایی ادغام اجتماعی و زبانی وابسته است.
الف) مهارت زبان ایتالیایی
- ضرورت غیرقابل انکار: برخلاف آلمان یا هلند که انگلیسی در شرکت‌های بین‌المللی پذیرفته است، در ایتالیا، به‌خصوص در مشاغل غیرفناوری و در تعاملات روزمره و اداری، تسلط کامل به زبان ایتالیایی (حداقل سطح B2 برای کار) ضروری است.
- ادغام اجتماعی: برای شبکه‌سازی، دوستیابی و لذت بردن از زندگی اجتماعی و فرهنگی ایتالیا، زبان ایتالیایی کلید اصلی است.
ب) فرهنگ کاری و اجتماعی
- روابط شخصی: روابط شخصی و شبکه‌سازی (Networking) در کسب‌وکار ایتالیا نقش مهم‌تری نسبت به ساختارهای صرفاً سازمانی دارد.
- بوروکراسی و صبر: سیستم‌های اداری و دولتی ایتالیا (مانند اداره پست، پلیس، و ثبت احوال) می‌توانند بسیار کند و پیچیده باشند. مهاجر باید صبور و منظم در حفظ مدارک باشد.
- ساعات کار و تعادل: ساعات ناهار طولانی و اهمیت به زندگی خانوادگی و اجتماعی در فرهنگ کاری ایتالیا پررنگ است.
۳. پوشش‌های اجتماعی و سلامتی لازم
سیستم درمانی ایتالیا (Servizio Sanitario Nazionale - SSN) دولتی و عمومی است.
الف) بیمه سلامت
- ثبت نام در SSN: پس از دریافت اقامت، مهاجر باید در سیستم SSN ثبت نام کند. این امر به فرد اجازه می‌دهد که از خدمات پزشکی عمومی (دکتر خانواده - Medico di Base)، ویزیت‌های تخصصی و خدمات بیمارستانی به صورت رایگان یا با هزینه‌ی کم (Ticket) استفاده کند.
- کارت بهداشت: پس از ثبت نام، یک کارت سلامت (Tessera Sanitaria) به متقاضی داده می‌شود که برای دریافت تمام خدمات درمانی ضروری است.
ب) پوشش‌های قانونی و اداری
- اجازه اقامت (Permesso di Soggiorno): مهم‌ترین مدرک پس از ویزا، اجازه اقامت است که باید بلافاصله پس از ورود و قبل از انقضای ویزا از اداره پلیس (Questura) درخواست و تمدید شود.
- کد مالیاتی (Codice Fiscale): یک کد شناسایی ده‌رقمی است که برای هرگونه فعالیت مالی (افتتاح حساب بانکی، امضای قرارداد اجاره، پرداخت مالیات) ضروری است و باید در بدو ورود اخذ شود.
۴. الزامات ورود به شغل و حرفه
دسترسی به حرفه‌های نظارتی در ایتالیا مستلزم فرآیندهای بوروکراتیک طولانی است.
الف) معادل‌سازی و ثبت نام در انجمن‌ها
- پزشکان: باید فرآیند معادل‌سازی پیچیده‌ای را در وزارت بهداشت و انجمن‌های پزشکی استانی (Ordine dei Medici) طی کنند که شامل آزمون‌های دانش و زبان است.
- مهندسان: برای کسب عنوان مهندس ثبت شده (Ingegnere Iscritto all'Ordine)، باید مدارک در وزارت آموزش عالی تأیید شده و آزمون‌های دولتی مربوطه گذرانده شود.
- سفارشات حرفه‌ای (Ordini Professionali): بسیاری از مشاغل نظارتی و تخصصی ملزم به ثبت نام در سازمان‌های حرفه‌ای محلی هستند که مقررات خاص خود را دارند.
ب) چالش‌های بازار کار
- تفاوت منطقه‌ای: بازار کار شمال ایتالیا (مانند میلان و تورین) بسیار قوی‌تر و پیشرفته‌تر از جنوب است.
- مهاجرت داخلی: رقابت برای شغل اغلب نه تنها با بومیان بلکه با مهاجران دیگر اتحادیه اروپا نیز هست. پیدا کردن کارفرما برای حمایت از Nulla Osta قبل از ورود، مهم‌ترین چالش است.
