مهاجرت به روسیه، به دلیل داشتن اقتصاد بزرگ و نیاز به نیروی کار در برخی بخش‌ها، برای ایرانیان می‌تواند جذاب باشد. با این حال، سیستم مهاجرتی روسیه تفاوت‌های قابل توجهی با کشورهای غربی دارد و عمدتاً بر استخدام مستقیم، تحصیل و همچنین برخی مسیرهای منطقه‌ای خاص متمرکز است. تسلط بر زبان روسی برای زندگی روزمره و حرفه‌ای در این کشور، حیاتی است.
۱. الزامات اولیه مهاجرت و اخذ ویزا
مسیرهای اصلی مهاجرت برای نیروی کار و متخصصان خارجی در روسیه حول محور ویزای کاری با دعوت‌نامه کارفرما و اقامت موقت است.
الف) ویزای کار متخصص بسیار ماهر (Highly Qualified Specialist - HQS)
- هدف: جذب نیروی کار خارجی با حقوق و مهارت‌های بالا.
- الزامات کلیدی:
- دعوت‌نامه و مجوز کار: کارفرما باید یک دعوت‌نامه و سپس مجوز کار (Permit) از وزارت کشور روسیه (MVD) برای متقاضی دریافت کند.
- حقوق بالا: حقوق سالانه پیشنهادی باید بالاتر از آستانه مشخص شده (که معمولاً به صورت فصلی بررسی می‌شود) باشد.
- مزیت: ویزای HQS سریع‌تر از ویزای کار عادی صادر می‌شود و شامل مزایایی مانند صدور اقامت سه‌ساله و آزادی بیشتر برای خانواده است.
ب) ویزای کار عادی و سهمیه‌بندی
- ویزای کار: برای مشاغلی که شرایط HQS را ندارند، کارفرما باید مجوز جذب نیروی کار خارجی را از طریق سهمیه‌های سالانه دولتی دریافت کند. این فرآیند طولانی‌تر و پیچیده‌تر است.
ج) مهاجرت تحصیلی
- تحصیل در دانشگاه‌ها: ورود از طریق ویزای دانشجویی. روسیه در سال‌های اخیر به دنبال جذب دانشجویان بین‌المللی بیشتری بوده است.
- تبدیل ویزا: پس از فارغ‌التحصیلی، دانش‌آموختگان می‌توانند برای تبدیل ویزای خود به ویزای کاری اقدام کنند که مسیر اقامت دائم را هموارتر می‌کند.
د) اقامت موقت و دائم
- اقامت موقت (RVP): اولین گام برای اقامت دائم است و معمولاً سه سال اعتبار دارد. این اقامت به صورت سهمیه‌بندی شده توسط دولت تعیین می‌شود.
- اقامت دائم (Permanent Residency - VNZH): پس از یک دوره اقامت موقت قانونی، فرد می‌تواند برای اقامت دائم درخواست دهد.
۲. مهم‌ترین مهارت‌های لازم برای زندگی و کار موفق
موفقیت در روسیه به شدت به سازگاری زبانی و درک بوروکراسی دولتی وابسته است.
الف) مهارت زبان روسی
- اهمیت حیاتی: تسلط کامل به زبان روسی برای زندگی روزمره، ادغام اجتماعی، و کار در اغلب شرکت‌های روسی (غیر از شرکت‌های کاملاً بین‌المللی در مسکو و سنت پترزبورگ) یک نیاز مطلق است.
- آزمون‌های مورد نیاز: برای دریافت اقامت موقت و دائم، متقاضی باید آزمون‌هایی شامل زبان روسی، تاریخ روسیه و مبانی حقوق روسیه را بگذراند.
ب) فرهنگ کاری و اجتماعی
- ساختار سلسله مراتبی: در محیط کاری روسیه، ساختار سلسله مراتبی و احترام به مقام مافوق اغلب از کشورهای اروپای غربی قوی‌تر است.
- ارتباطات: روابط کاری می‌تواند رسمی باشد، اما اعتماد شخصی و شبکه‌سازی (Networking) در تصمیم‌گیری‌های کسب‌وکار نقش مهمی ایفا می‌کند.
- آب و هوا و سازگاری محیطی: آمادگی برای شرایط آب و هوایی سرد (به ویژه در مناطق خارج از مسکو و سنت پترزبورگ).
ج) مهارت‌های فنی و تخصصی
- بخش‌های مورد تقاضا: مشاغل در حوزه انرژی (نفت و گاز)، مهندسی سنگین، IT و علوم پایه همچنان در بازار روسیه مورد نیاز هستند.
- معادل‌سازی: مدارک تحصیلی باید توسط نهادهای مربوطه روسیه (مانند GlavExpertCenter) تأیید شود، اگرچه روند پذیرش در برخی مشاغل تخصصی مانند پزشکی، بسیار سخت‌گیرانه است.
۳. پوشش‌های اجتماعی و سلامتی لازم
سیستم رفاهی روسیه شامل بیمه‌های اجتماعی و درمان دولتی است.
الف) بیمه سلامت
- بیمه درمانی اجباری (OMI): برای تمام شهروندان و افرادی که دارای اقامت موقت یا دائم هستند، بیمه درمانی دولتی (اجباری) ارائه می‌شود که خدمات پزشکی اولیه و بیمارستانی را پوشش می‌دهد.
- بیمه سلامت داوطلبانه (DMS): بسیاری از متخصصان و مهاجران ترجیح می‌دهند علاوه بر بیمه اجباری، بیمه خصوصی DMS را نیز خریداری کنند که خدمات سریع‌تر، کیفیت بالاتر و دسترسی به کلینیک‌های خصوصی را فراهم می‌کند.
ب) پوشش‌های قانونی و اداری
- ثبت نام اقامت (Registration): یکی از مهم‌ترین الزامات. تمام خارجی‌ها باید ظرف مدت کوتاهی پس از ورود، آدرس محل اقامت خود را در پلیس مهاجرت (MVD) ثبت کنند. این ثبت نام باید در هر جابجایی تکرار شود.
- اخذ مالیات و تأمین اجتماعی: برای کار کردن، فرد باید در سیستم مالیاتی و تأمین اجتماعی روسیه ثبت نام شود. نرخ مالیات بر درآمد برای کارگران خارجی مقیم معمولاً ثابت است.
۴. الزامات ورود به شغل و حرفه
دسترسی به حرفه‌های تخصصی و نظارتی در روسیه به طور مستقیم تحت نظارت نهادهای دولتی است.
الف) مشاغل نظارتی و مجوزدار
- پزشکان و داروسازان: باید فرآیند معادل‌سازی و تأیید مدارک پیچیده‌ای را در وزارت بهداشت و سازمان‌های نظارتی مربوطه طی کنند که شامل آزمون‌های جامع و زبان روسی است.
- مهندسان: در حالی که نیاز به مجوز مهندسی حرفه‌ای در حد کشورهای غربی نیست، تأیید مدارک توسط سازمان‌های دولتی برای کار در پروژه‌های بزرگ و دولتی ضروری است.
ب) چالش‌های بازار کار
- بوروکراسی کارفرما: فرآیند استخدام نیروی کار خارجی (به ویژه غیر HQS) برای کارفرما زمان‌بر و پرهزینه است که این خود یک عامل بازدارنده برای استخدام مهاجران است.
- رقابت محلی: در مشاغل سطح متوسط و پایین، رقابت با نیروی کار داخلی و مهاجران از کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) وجود دارد.
موفقیت در روسیه به شدت به توانایی فرد در پیدا کردن یک کارفرمای مایل به حمایت مالی از فرآیند ویزا و تسلط کامل بر زبان روسی برای غلبه بر موانع بوروکراتیک و اجتماعی وابسته است.
