کشورهایی مانند ایران که در مناطق خشک و نیمه‌خشک قرار دارند، به طور فزاینده‌ای با چالش کمبود و قطعی آب ناشی از خشکسالی‌های طولانی‌مدت، تغییرات اقلیمی و سوءمدیریت منابع آبی روبه‌رو هستند. مدیریت این بحران نیازمند اتخاذ رویکردهای نوین و یکپارچه در سطح کلان شهری و خرد (خانگی) است.
۱. راهکارهای ذخیره آب در فضای شهری (تجربیات جهانی)
مدیریت منابع آب شهری باید از حالت سنتی (تمدید منابع موجود) به سمت راهکارهای پایدار، بازچرخانی و ذخیره‌سازی محلی سوق پیدا کند.
الف) ذخیره‌سازی و جمع‌آوری آب باران (Rainwater Harvesting)
- سیستم‌های Decentralized (غیرمتمرکز): این سیستم‌ها شامل نصب مخازن کوچک یا متوسط در سقف خانه‌ها، حیاط‌ها یا مجتمع‌های تجاری برای جمع‌آوری آب باران است.
- تجربه جهانی: در کشورهای توسعه‌یافته مانند آلمان و استرالیا، این آب برای مصارف غیرآشامیدنی (مانند شستشو، فلاش تانک و آبیاری) استفاده می‌شود تا فشار از روی منابع آب شرب کاسته شود.
- سیستم‌های زیرزمینی شهری: احیای یا ساخت آب‌انبارهای شهری و کاریزهای مدرن زیر پارک‌ها و فضاهای سبز برای جمع‌آوری سیلاب و نفوذ دادن آن به سفره‌های زیرزمینی (Managed Aquifer Recharge - MAR).
ب) بازچرخانی و استفاده مجدد از آب (Reuse)
- استفاده از آب خاکستری (Greywater):
- تجربه جهانی: در کالیفرنیا، استفاده از آب خاکستری (آب سینک، حمام و ماشین لباسشویی) برای فلاش تانک و آبیاری فضای سبز، قانونی شده است. آب خاکستری نیاز به تصفیه سطحی دارد.
- استفاده از پساب تصفیه‌شده: در شهرهایی مانند سنگاپور (NEWater) و مناطق خشک اسرائیل، پساب تصفیه‌شده فاضلاب شهری با استاندارد بالا برای مصارف صنعتی، کشاورزی و حتی تزریق به منابع آب زیرزمینی استفاده می‌شود.
ج) مدیریت زیرساخت‌ها و کاهش هدررفت
- کاهش تلفات شبکه توزیع: در ایران، درصد قابل توجهی از آب تصفیه‌شده در شبکه‌های فرسوده توزیع از دست می‌رود.
- راهکارها: استفاده از شبکه‌های هوشمند (Smart Water Grid)، سنسورها و الگوریتم‌های هوش مصنوعی برای تشخیص و مکان‌یابی سریع محل نشتی‌ها.
- فناوری‌های کاهش تبخیر: استفاده از پوشش‌های Monolayer یا سایه‌بان‌ها روی مخازن و استخرهای ذخیره آب در مناطق گرم و خشک برای کاهش تبخیر سطحی.
۲. توصیه‌های ذخیره‌سازی آب در منزل (مصارف بهداشتی و شرب)
ذخیره‌سازی آب در منزل، آخرین خط دفاعی در برابر قطع ناگهانی و طولانی‌مدت آب است. ذخیره‌سازی باید به صورت تفکیک‌شده برای مصارف شرب و بهداشتی صورت گیرد.
الف) میزان آب مورد نیاز برای ذخیره‌سازی
توصیه استاندارد جهانی برای شرایط اضطراری، ذخیره آب برای حداقل 3 روز است.
- مصرف آشامیدن و پخت و پز:
- حداقل میزان: 4 لیتر (یک گالن) به ازای هر نفر در روز.
- مثال: برای یک خانواده 4 نفره، ذخیره 48 لیتر (4 نفر * 4 لیتر * 3 روز) الزامی است.
- مصرف بهداشتی و شستشو:
- برای مصارف بهداشتی اولیه (شستن دست، فلاش تانک اضطراری)، بسته به شرایط، 10 تا 20 لیتر به ازای هر نفر در روز توصیه می‌شود.
ب) الزامات نگهداری و جلوگیری از آلودگی آب شرب
آلودگی آب شرب ذخیره‌شده، بزرگ‌ترین خطر سلامتی در زمان بحران است.
- ظروف مناسب:
- استفاده از ظروف پلاستیکی نو و با کیفیت Food-Grade (مانند ظروف پلی‌اتیلن مخصوص مواد غذایی).
- هرگز از ظروف پلاستیکی حاوی مواد شیمیایی مانند شوینده‌ها یا مواد سمی برای نگهداری آب آشامیدنی استفاده نکنید.
- شستشو و ضدعفونی:
- قبل از پر کردن، ظروف باید کاملاً با آب و صابون شسته و سپس با محلول رقیق شده سفیدکننده (کلر) ضدعفونی شوند (حدود 1 قاشق چای‌خوری سفیدکننده خانگی بدون عطر، در هر 1 لیتر آب).
- محل نگهداری:
- ظروف را در محل خنک، تاریک و خشک (مانند انبار یا زیرزمین) نگهداری کنید تا از رشد جلبک‌ها و تجزیه آب جلوگیری شود. دور از مواد شیمیایی، بنزین یا آفت‌کش‌ها قرار داده شوند.
- زمان تعویض:
- آب ذخیره‌شده باید هر شش ماه یکبار تعویض شود تا از تازگی و کیفیت آن اطمینان حاصل شود.
ج) ذخیره‌سازی آب برای مصارف بهداشتی
- مخازن ذخیره پشت‌بامی یا زمینی: نصب مخازن پلی‌اتیلن استاندارد در پشت بام یا حیاط برای ذخیره آب جهت استفاده در زمان قطع شبکه. در آپارتمان ها به علت فضای محدود بهترین محل برای قرار گیری ظرف آب در حمام است . سرویس های توالت ایرانی بخاطر پخش شدن میکروبهای ادرار و مدفوع محیط مناسبی برای نگهداری ظروف اب برای مصرف شرب نیستند. برای یک خانواده چهار نفره حداقل یک مخزن 100 لیتری برای سه روز (با توجه به استحمام با 15 لیتر برای هر نفر در شبانه روز ) کفایت می کند. ابعاد یک مخزن 100 لیتری پلی ایتلن حدودا‌ْ 1.3 متر ارتفاع - 40 سانت طول و عرض می باشد . بهتر است این مخزن دارای شیر از پایین باشد و برای مصارف بهداشتی هم میتوان از بطری های شسته شده نوشابه خانواده استفاده کرد. برای استفاده حداکثر از آب داخل مخزن بهتر است آن را در ارتفاع بیست سانتی زمین قرار دهید روی یک چهارپایه که تحمل وزن مخزن و اب را داشته باشد (وزن مخزن و اب درون آن حدودا صد کیلو برآورد می شود)
- استفاده از سیستم‌های جمع‌آوری باران خانگی: این آب باید تنها برای شستشو، نظافت و فلاش تانک استفاده شود و برای شرب، نیاز به تصفیه کامل دارد.
۰
از ۵
۰ مشارکت کننده
