بازار مکمل‌هایی که وعده‌های سریع و چشمگیر (مانند کاهش وزن ناگهانی، توقف ریزش مو یا افزایش قد) می‌دهند، به شدت تحت تأثیر تقلب و سودجویی قرار دارد. این محصولات تقلبی اغلب با استفاده از مواد دارویی ممنوعه (برای ایجاد اثر سریع کاذب) یا مواد غیرفعال (برای افزایش حجم) تولید می‌شوند. در این مقاله، نحوه شناسایی این تقلب‌ها و تجربیات واقعی کاربران بررسی می‌شود.
۱. مکمل‌های لاغری: خطر مواد ممنوعه و داروهای مخفی
مهم‌ترین نوع تقلب در مکمل‌های لاغری، افزودن داروهایی است که بدون نسخه در بسیاری از کشورها غیرقانونی هستند.
الف) مواد ممنوعه رایج و تأثیرات تقلبی
ماده دارویی ممنوعه | عملکرد ظاهری | خطرات جدی سلامتی |
سیبوترامین ({Sibutramine) | کاهش شدید اشتها و افزایش متابولیسم. | افزایش شدید فشار خون، تپش قلب، سکته مغزی و قلبی (این ماده در بسیاری از کشورها از جمله آمریکا و اتحادیه اروپا ممنوع شده است). |
فنول فتالئین ({Phenolphthalein) | ملین قوی (اثر کاذب تخلیه وزن). | مشکلات گوارشی، کبد، و سرطان‌زا بودن (در {FDA ممنوع شده است). |
کافئین بیش از حد | افزایش ناگهانی انرژی و گرمازایی. | تپش قلب، بی‌خوابی و لرزش شدید (به ویژه در دوزهای بالا). |
ب) نشانه‌های تشخیص تقلب و تجربه کاربران
- اثرات غیرمنطقی و سریع: هیچ مکمل طبیعی نمی‌تواند باعث کاهش وزن ناگهانی و چشمگیر (مثلاً {5 کیلوگرم در یک هفته) شود. اگر پس از مصرف، احساس اضطراب شدید، خشکی دهان، بی‌خوابی یا تپش قلب کردید، به احتمال زیاد محصول حاوی سیبوترامین است.
- تجربه کاربران: بسیاری از کاربران پس از مصرف این مکمل‌ها گزارش داده‌اند که "اشتهایشان به طور ناگهانی به صفر رسیده و انرژی غیرعادی داشته‌اند." اما پس از قطع مصرف، وزن با سرعت بیشتری بازگشته و دچار عوارض جانبی جدی شده‌اند.
- بسته‌بندی‌های بدون برند: مکمل‌های لاغری تقلبی اغلب با نام‌های فریبنده ("قرص گیاهی معجزه‌آسا") و در بسته‌بندی‌های غیررسمی، بدون کد {IRC و بدون مجوز به فروش می‌رسند.
۲. مکمل‌های رشد مو، پوست و ناخن: تقلب در دوز و ترکیبات
تقلب در مکمل‌های مو معمولاً در دوز مواد فعال یا جایگزینی مواد گران با مواد بی‌اثر است.
الف) تقلب در بیوتین و مواد معدنی
- دوز نامرغوب: اگر مکمل ادعا می‌کند دارای دوز بالایی از بیوتین یا ویتامین‌های گروه {B است اما قیمت بسیار پایینی دارد، ممکن است دوز واقعی آن بسیار کمتر از ادعای برچسب باشد یا از مواد اولیه با کیفیت پایین استفاده شده باشد.
- اثربخشی کاذب: محصولات تقلبی ممکن است حاوی مخمر ساده یا ژلاتین باشند که صرفاً برای افزایش حجم و وزن پودر به کار رفته‌اند، نه برای تقویت رشد مو.
- تجربه کاربران: کاربران محصولات اصلی گزارش می‌دهند که اثرات تقویت مو پس از حداقل {3 تا {6 ماه مصرف مداوم و تدریجی ظاهر می‌شود. اگر محصولی وعده "رشد مجدد مو در یک ماه" را می‌دهد، فریبنده است.
ب) تقلب در محصولات موضعی (Topical)
- لوسیون‌های "رشد مو": این محصولات ممکن است حاوی ماینوکسیدیل (داروی مجاز، اما باید تحت نظارت پزشک مصرف شود) باشند، اما بدون ذکر این ماده روی برچسب. مصرف بدون آگاهی ماینوکسیدیل می‌تواند عوارض جانبی جدی ایجاد کند.
۳. مکمل‌های افزایش قد و رشد: بزرگترین کلاهبرداری بازاری
ادعای افزایش قد پس از بلوغ (پس از بسته شدن صفحات رشد) از نظر علمی کاملاً رد شده است. فروش هرگونه مکمل با این وعده، تقریباً همیشه کلاهبرداری مستقیم محسوب می‌شود.
- تمرکز تقلب: فروش مکمل‌های حاوی کلسیم یا ویتامین‌های عمومی (که برای رشد طبیعی مفید هستند)، اما با اغراق در توانایی "افزایش قد در بزرگسالی".
- تجربه کاربران: کاربران بسیاری گزارش داده‌اند که پس از مصرف این مکمل‌ها در بزرگسالی، هیچ افزایش قدی نداشته‌اند، اما مبالغ هنگفتی را بابت بسته‌های چندماه مصرف پرداخت کرده‌اند.
۴. روش‌های کشف و پیشگیری از خرید محصولات تقلبی
برای محافظت در برابر این کلاهبرداری‌ها، باید به این نکات کلیدی توجه کرد:
- بررسی کد {IRC و {UID (اولین گام): برای هر مکمل خوراکی، حتماً برچسب اصالت سازمان غذا و دارو را خراشیده و کد {UID آن را از طریق سامانه پیامکی یا وب‌سایت {TTAC.ir استعلام کنید. عدم وجود این برچسب یا عدم تأیید توسط سامانه، نشانه تقلبی بودن است.
- بازبینی لیست مواد تشکیل‌دهنده: اگر لیستی از مواد تشکیل‌دهنده (Ingredients) وجود ندارد یا بسیار کلی است (مانند "فرمول اختصاصی گیاهی")، به اصالت آن شک کنید.
- هشدار "وعده درمانی": مکمل‌ها (Supplements) نباید ادعای درمان هیچ بیماری یا وضعیت فیزیکی خاصی را داشته باشند. اگر محصولی ادعا می‌کند که "به سرعت چاقی شما را درمان می‌کند"، احتمالاً داروی قوی و ممنوعه دارد.
- منبع خرید: این محصولات را هرگز از طریق صفحات نامعتبر شبکه‌های اجتماعی، کانال‌های تلگرامی یا وب‌سایت‌های فاقد نماد اعتماد الکترونیکی خریداری نکنید. داروخانه‌ها و فروشگاه‌های تخصصی دارای مجوز بهترین منبع هستند.
- تجربه منفی سایرین: قبل از خرید، نام محصول و برند را در اینترنت جستجو کنید و به دنبال کلمات کلیدی مانند "کلاهبرداری"، "عوارض جانبی" یا "آزمایش" بگردید. تجربیات منفی متعدد نشانه خطر است.
