جکهای آرامبند (Door Closers) یکی از اجزای حیاتی در تضمین ایمنی، بهداشت و آرامش محیطهای مسکونی، اداری و تجاری هستند. وظیفه اصلی این جکها، بستن درب به صورت کنترلشده و آرام است تا از کوبیده شدن درب، اتلاف انرژی تهویه (سرمایش/گرمایش) و انتشار دود و آتش جلوگیری شود. انتخاب نادرست و عدم نگهداری صحیح، میتواند به درب و چارچوب آن آسیب جدی وارد کند.
۱. شیوه انتخاب و دستهبندی جکهای آرامبند
انتخاب جک آرامبند مناسب، باید بر اساس وزن و عرض درب و محل نصب آن صورت گیرد. استاندارد مرجع برای اندازهگیری نیروی جک، استاندارد اروپایی EN 1154 است که نیرو را در ۷ کلاس مختلف تعیین میکند:
کلاس استاندارد (EN) | وزن تقریبی درب (kg) | عرض تقریبی درب (mm) | محل کاربرد رایج |
EN 1 | 20 | 750 | دربهای سبک داخلی |
EN 3 | 60 | 950 | دربهای داخلی استاندارد |
EN 4 | 80 | 1100 | دربهای ورودی آپارتمانها (رایجترین) |
EN 5 | 100 | 1250 | دربهای ورودی سنگین مجتمعها |
EN 6/7 | 120 تا 160 | 1400 | دربهای سنگین تجاری و ضد حریق |
توصیه: همیشه جکی را انتخاب کنید که نیروی بستن آن کمی بیشتر از حداقل مورد نیاز درب شما باشد تا عملکرد بهتری در برابر باد یا مقاومت قفل داشته باشد.
انواع ساختاری جکهای آرامبند
- روکار (Surface Mounted): رایجترین نوع، که بدنه آن روی چارچوب و بازوی آن روی درب نصب میشود. نصب آسان و هزینه پایینتر.
- مخفی (Concealed): بدنه جک در داخل درب یا چارچوب جاسازی میشود و از نظر بصری زیباتر است. (مناسب فضاهای لوکس).
- کف خواب (Floor Spring): موتور جک داخل زمین و زیر درب نصب میشود. (مناسب دربهای شیشهای لولایی سنگین).
۲. الزامات فنی مهم در انتخاب جک آرامبند
یک جک آرامبند باکیفیت باید دارای قابلیتهای کنترلی زیر باشد تا به بهترین شکل از درب و ساکنین محافظت کند:
الف) تنظیم سرعت دو مرحلهای (Dual Speed Control)
حیاتیترین قابلیت، امکان تنظیم مستقل سرعت در دو بخش حرکت درب است:
- سرعت اولیه (Closing Speed): سرعت حرکت درب از حالت باز تا حدود 15^circ مانده به بسته شدن.
- سرعت ثانویه یا تقه (Latching Speed): سرعت حرکت درب در 10^circ تا 15^circ پایانی. این تنظیم برای غلبه بر مقاومت زبانه قفل و بسته شدن کامل درب بدون کوبیده شدن ضروری است.
ب) عملکرد تأخیر در بسته شدن (Delayed Action)
- نقش: درب را در زاویه باز (مثلاً 70^circ تا 120^circ) برای مدت کوتاهی نگه میدارد و سپس شروع به بستن میکند.
- کاربرد: در بیمارستانها، ادارات یا ساختمانهای پرتردد که نیاز است چرخ دستی یا ویلچر بدون عجله از درب عبور کند.
ج) عملکرد ضد باد (Backcheck)
- نقش: این قابلیت از باز شدن ناگهانی و شدید درب در اثر باد یا ضربه جلوگیری میکند تا به لولاها، دیوار و چارچوب آسیب نرسد.
- کاربرد: ضروری برای دربهای خارجی که در معرض جریان شدید هوا هستند.
۳. نگهداری پیشگیرانه و تعمیرات رایج
عمر مفید یک جک آرامبند باکیفیت بین 5 تا 10 سال است، اما نگهداری ضعیف این عمر را به شدت کاهش میدهد.
الف) نگهداری پیشگیرانه (فصلی)
- روانکاری لولاها: مهمترین نکته، اطمینان از حرکت روان لولاها است. لولاهای سفت، فشار مضاعفی بر روغن و مکانیزم داخلی جک وارد میکنند و باعث خرابی زودرس میشوند. لولاها را با اسپری روغن سیلیکونی یا گریس مناسب روانکاری کنید.
- بررسی نصب: اطمینان حاصل کنید که پیچهای اتصال بدنه جک به چارچوب و بازو به درب کاملاً سفت هستند. لق شدن پیچها، تنظیم سرعت را به هم میزند.
ب) عیبیابی و تعمیرات رایج
مشکل | علت احتمالی | راهکار تعمیر و تنظیم |
درب کوبیده میشود | نیروی تقه (Latching Speed) بیش از حد زیاد است. | تنظیم پیچ دوم (معمولاً با عدد 2) در بدنه جک. این پیچ باید آنقدر سفت شود تا درب آرام بسته شود، اما نه آنقدر که درب قفل نشود. |
درب قفل نمیشود یا کاملاً بسته نمیشود | الف) نیروی تقه کم است. ب) لولاها سفت هستند. | الف) پیچ تنظیم سرعت دوم را کمی سفتتر کنید. ب) لولاها را روغنکاری کنید. |
جک روغن داده است (نشتی روغن) | خرابی پکینگ و آببندهای داخلی: فشار زیاد یا عمر طولانی باعث ترکیدن درزگیرها شده است. | تعمیر: قابل تعمیر نیست. نشت روغن نشاندهنده خرابی داخلی است و جک باید فوراً با یک مدل جدید تعویض شود تا از آسیب به درب جلوگیری شود. |
درب به سختی باز میشود | جک برای وزن درب بیش از حد قوی است (Overpowered). | اگر جک قابل تنظیم است، نیروی آن را روی کلاس پایینتر تنظیم کنید. اگر غیرقابل تنظیم است، باید تعویض شود (این مشکل معمولاً در زمان نصب اولیه رخ میدهد). |
ج) نحوه تنظیم سرعت (توسط تکنسین/کاربر ماهر)
تنظیمات سرعت جک معمولاً توسط پیچهای تنظیم (Valve Screws) انجام میشود که روی بدنه جک قرار دارند.
- پیچ اول (Valve 1): کنترل سرعت اولیه (بیشترین حرکت درب).
- پیچ دوم (Valve 2): کنترل سرعت ثانویه یا تقه (چند سانتیمتر آخر).
هشدار: پیچها را فقط به اندازه یکچهارم دور بچرخانید و اثر آن را تست کنید. چرخاندن بیش از حد میتواند باعث آسیب دائمی به مکانیزم داخلی جک و نشت روغن شود.
