انتخاب صحیح نوع آسانسور، ظرفیت و سرعت آن، یک تصمیم حیاتی در طراحی ساختمان است که مستقیماً بر رضایت کاربران، راندمان مصرف انرژی و هزینههای بلندمدت ساختمان تأثیر میگذارد. این انتخاب باید بر اساس کاربری ساختمان (Residential, Commercial, Hospital) و تحلیل ترافیک (Traffic Analysis) انجام شود.
۱. مراحل تحلیل ترافیک آسانسور
مهمترین قدم در انتخاب آسانسور، تعیین دقیق نیازهای جابجایی ساختمان است. این محاسبات برای تعیین ظرفیت (ظرفیت بار) و سرعت (زمان سفر) آسانسور انجام میشود.
الف) ورودیهای اصلی محاسبات ترافیک
- جمعیت ساختمان (P): تعداد کل افرادی که باید توسط آسانسور جابجا شوند.
- زمان اوج ترافیک (Peak Period): ساعاتی که بیشترین تردد در آسانسور اتفاق میافتد (معمولاً صبحها هنگام ورود و عصرها هنگام خروج).
- انتظار مجاز (Handling Capacity - HC): درصدی از کل جمعیت که باید در 5 دقیقه جابجا شوند. (استاندارد HC معمولاً 10% تا 15% جمعیت است).
HC (People/5 min) = P times Desired %
- زمان سفر گرد (Round Trip Time - RTT): زمانی که طول میکشد تا یک آسانسور از پایینترین طبقه شروع کرده، به بالاترین طبقه رفته و با سرویسدهی به تمام طبقات میانی، مجدداً به پایینترین طبقه بازگردد.
ب) خروجیهای تعیینکننده (شاخصهای کیفیت)
- زمان انتظار (Interval - I): میانگین زمانی که یک مسافر باید برای رسیدن آسانسور صبر کند. (برای ساختمانهای اداری شلوغ 20 تا 25 ثانیه و برای مسکونی تا 50 ثانیه قابل قبول است).
- ظرفیت جابجایی (HC): توانایی سیستم برای جابجایی مسافر در بازه زمانی اوج (5 دقیقه).
۲. انتخاب نوع آسانسور بر اساس کاربری و ارتفاع
نوع آسانسور و سیستم محرکه آن باید با توجه به ارتفاع ساختمان و نیازهای سرعت انتخاب شود.
کاربری ساختمان | ارتفاع تقریبی (طبقه) | سرعت پیشنهادی (m/s) | نوع موتورخانه/سیستم |
مسکونی کم ارتفاع | 2 تا 5 | 0.63 تا 1 | هیدرولیک یا MRL گیرلس |
مسکونی و اداری متوسط | 6 تا 15 | 1 تا 1.6 | MRL گیرلس (بهترین گزینه) |
تجاری و اداری بلند | 16 تا 30 | 1.75 تا 2.5 | گیرلس با موتورخانه (بهترین راندمان) |
برجهای بسیار بلند | > 30 | > 3 | گیرلس با موتورخانه (نیاز به زونبندی آسانسور) |
بیمارستان (تختبر) | - | 1 تا 1.6 | گیرلس (نیاز به فضای کابین و دقت تراز بالا) |
۳. انتخاب تجهیزات مرتبط بر اساس نیازهای کاربری
انتخاب تجهیزات باید به گونهای باشد که حداکثر راندمان و ایمنی را در کاربری خاص فراهم کند.
الف) تجهیزات محرکه (موتور و تابلو فرمان)
کاربری | نوع موتور توصیه شده | ملاحظات تابلو فرمان |
عمومی | Gearless با VVVF | تابلو فرمان با درایو VVVF برای کنترل دقیق سرعت و کاهش مصرف انرژی. |
بیمارستان | Gearless با VVVF باکیفیت | کنترل تراز بسیار دقیق (< 5 mm)، قابلیت عملکرد اضطراری سریع. |
اداری/تجاری | Gearless با VVVF باکیفیت | سیستم کنترل جمعی (Group Control) برای مدیریت چندین آسانسور و کاهش زمان انتظار. |
ب) تجهیزات ایمنی و کابین
- دربها:
- ساختمانهای پرتردد (اداری و تجاری): دربهای سانترال (Central Opening) به دلیل سرعت باز و بسته شدن بالاتر توصیه میشوند.
- بیمارستانها: نیاز به دربهای عریض (حداقل 100 سانتیمتر) برای جابجایی تخت.
- سیستم گاورنر و ترمز ایمنی: باید با سرعت و ظرفیت آسانسور متناسب بوده و گواهی استاندارد EN 81 را داشته باشند.
- کابین (Finish):
- بیمارستان: کابین باید از جنس استیل ضدزنگ و قابل شستشو باشد.
- عمومی/تجاری: توجه به استحکام (مقاومت در برابر تخریب) و زیبایی (مانند استفاده از LED و آینههای ایمن).
ج) ملاحظات ویژه
کاربری ویژه | نیاز فنی خاص |
آتشنشان | آسانسورهای اختصاصی با توان مقاوم در برابر حریق، دربهای ضدآب و سیستم کنترلی که در زمان آتشسوزی در اختیار آتشنشان قرار میگیرد. |
مسکونی/اداری لوکس | استفاده از سیستمهای کنترل دسترسی هوشمند (مانند کارت یا اثر انگشت) برای محدود کردن دسترسی به طبقات. |
بیمارستان | نصب سیستم ضدعفونی هوا (UV یا فیلترهای HEPA در کابین) برای کنترل عفونت. |
۴. تحلیل هزینه در مقابل راندمان
هزینههای آسانسور معمولاً شامل هزینه اولیه خرید و نصب و هزینههای عملیاتی (Operating Costs) است.
- هزینه اولیه: موتورهای Gearless و سیستمهای MRL گرانتر هستند، اما هزینه زیرساخت ساختمانی کمتری دارند (حذف موتورخانه).
- هزینه عملیاتی: در ساختمانهای بلند و پرتردد، هزینه اضافی برای موتور Gearless و درایو VVVF به سرعت از طریق صرفهجویی در مصرف برق جبران میشود.
معیار هزینه | آسانسور با کیفیت (گیرلس) | آسانسور اقتصادی (گیربکسدار قدیمی) |
هزینه اولیه تجهیزات | بالاتر | پایینتر |
مصرف انرژی | پایین (توجیه اقتصادی بلندمدت) | بالا |
هزینه نگهداری | پایینتر (استهلاک قطعات کمتر) | بالاتر (تعویض روغن، سایش گیربکس) |
نتیجه: در نهایت، انتخاب آسانسور باید یک توازن هوشمندانه بین زمان انتظار قابل قبول (استاندارد ترافیک)، راندمان انرژی و هزینه کلی پروژه باشد. سرمایهگذاری بیشتر در موتور گیرلس و کنترلهای هوشمند، در بلندمدت منجر به افزایش رضایت کاربر و کاهش هزینههای مالکیت ساختمان خواهد شد.
