کابلهای غیربرقی نقشی حیاتی در انتقال داده، برقراری ارتباطات، کنترل و ایمنی در ساختمانها و محیطهای صنعتی دارند. برخلاف کابلهای برق که وظیفه انتقال انرژی را بر عهده دارند، این کابلها مسئول انتقال سیگنالها، اطلاعات و فرمانهای کنترلی هستند.
۱. کابلهای مخابراتی و شبکه (Data & Communication Cables)
این کابلها ستون فقرات شبکههای کامپیوتری، تلفن و سیستمهای اتوماسیون هستند.
نوع کابل | کاربرد اصلی | ملاحظات فنی و ساختار |
کابل اترنت (Ethernet) | اتصال تجهیزات شبکه، کامپیوترها، دوربینهای IP و تلفنهای VoIP. | شامل زوجهای سیم بههمتابیده (Twisted Pair) مسی است که برای کاهش تداخل الکترومغناطیسی (EMI) استفاده میشود. رایجترین انواع CAT5e و CAT6 هستند. |
کابل کواکسیال (Coaxial) | انتقال سیگنالهای رادیویی، تلویزیونی و سیستمهای نظارتی آنالوگ قدیمی. | شامل یک هادی مرکزی مسی است که توسط یک عایق دیالکتریک، یک شیلد فلزی و یک روکش خارجی احاطه شده است. |
کابل فیبر نوری (Fiber Optic) | انتقال داده با سرعت بالا و فواصل طولانی (زیرساخت FTTH). | هسته (Core) از جنس شیشه یا پلاستیک شفاف دارد. سیگنال به صورت نور منتقل میشود و کاملاً در برابر نویز الکترومغناطیسی مصون است. |
کابل تلفن (J-Y(St)Y یا A2YF(L)Y) | خطوط تلفن ثابت سنتی (آنالوگ). | شامل زوج سیمهای مسی با تابش کم (بهرهبرداری تا فرکانسهای پایین). |
۲. کابلهای کنترل و ابزار دقیق (Instrumentation & Control)
این کابلها برای اتصال تجهیزات کنترلی، سنسورها، و انتقال فرمانهای دقیق با ولتاژ پایین در فرآیندهای صنعتی و ساختمانهای هوشمند استفاده میشوند.
نوع کابل | کاربرد اصلی | ملاحظات فنی و ساختار |
کابل ابزار دقیق (Instrumentation) | انتقال سیگنالهای حساس از سنسورها (مانند دما و فشار) به اتاق کنترل. | اغلب دارای شیلد فلزی مجزا برای هر زوج یا شیلد کلی (یا هردو) برای جلوگیری حداکثری از نویز و حفظ یکپارچگی سیگنال. |
کابل کنترل (Control Cable) | ارسال سیگنالهای کنترلی برای فعال یا غیرفعال کردن تجهیزات (مانند باز و بسته کردن شیرها). | معمولاً دارای تعداد رشتههای بالا با عایق PVC یا XLPE و ولتاژ نامی پایین (مانند 300/500V). |
کابل BUS (مانند KNX یا Modbus) | شبکههای کنترل صنعتی و اتوماسیون ساختمانهای هوشمند. | کابلهای تخصصی که برای انتقال همزمان توان و داده از طریق یک یا دو زوج سیم طراحی شدهاند. |
۳. کابلهای سیستمهای ایمنی و حریق (Safety & Fire Systems)
این کابلها باید استانداردهای مقاومت در برابر حریق را رعایت کنند تا در شرایط اضطراری، سیستمهای نجات را حفظ کنند.
نوع کابل | کاربرد اصلی | ملاحظات فنی |
کابل اعلام حریق (Fire Alarm Cable) | اتصال دتکتورها، آژیرها و تابلوی اعلام حریق. | باید دارای مقاومت در برابر حریق (FR) باشند و برای مدت زمان مشخص (مثلاً 90 دقیقه) بتوانند یکپارچگی مدار را حفظ کنند (Circuit Integrity). |
کابلهای LSZH | استفاده در مسیرهای خروج اضطراری و فضاهای عمومی. | فاقد هالوژن و کمدود هستند تا در صورت آتشسوزی، دود و گاز سمی تولید نکنند و خروج افراد تسهیل شود. |
۴. الزامات فنی و ملاحظات نصب
برای کابلکشیهای غیربرقی در صنایع و ساختمان، رعایت نکات زیر ضروری است:
- جداسازی فیزیکی (Separation): کابلهای برق (انتقال انرژی) و کابلهای داده/کنترل (انتقال سیگنال) نباید در یک سینی یا لوله مشترک نصب شوند. حداقل فاصله ایمنی باید رعایت شود تا نویز الکترومغناطیسی کابلهای برق بر سیگنالهای حساس تأثیر نگذارد.
- شیلد و ارتینگ: در کابلهای شبکه و ابزار دقیق، اتصال صحیح شیلد (Shield) به سیستم ارت (Ground) بسیار مهم است. شیلد فقط باید در یک انتها (معمولاً در سمت تابلو یا منبع) به زمین متصل شود تا از ایجاد حلقههای زمین (Ground Loops) جلوگیری کند.
- رعایت شعاع خمش: کابلهای غیربرقی، به ویژه فیبرهای نوری، به خم شدن بیش از حد حساس هستند. شعاع خمش کابل باید همواره در حد استاندارد (حداقل 10 تا 20 برابر قطر خارجی کابل) حفظ شود تا به هسته سیمها یا فیبر آسیب نرسد.
