پس از نصب نقاط اتصال با رعایت اصول استحکام و افزونگی (Redundancy)، مرحله بعدی که از نظر قانونی و ایمنی از اهمیت یکسانی برخوردار است، نظارت، بازرسی و نگهداری مداوم آن‌هاست. یک نقطه اتصال که به‌درستی نگهداری نشده، با وجود ظرفیت اولیه بالا، می‌تواند در لحظه بحرانی شکست بخورد.
۱. انواع بازرسی نقاط اتصال (Anchor Inspection)
بازرسی انکرها باید به‌صورت سلسله‌مراتبی و توسط افراد با سطوح صلاحیت مختلف انجام شود:
۱.۱. بازرسی قبل از استفاده (Pre-Use Check)
این بازرسی سریع‌ترین و متداول‌ترین نوع است و باید هر بار قبل از شروع عملیات توسط تکنسین راپل انجام شود.
- مسئول: تکنسین کار در ارتفاع.
- تمرکز:
- بررسی ظاهری: آیا انکر آسیب فیزیکی آشکار (مانند خم‌شدگی، ترک‌خوردگی یا زنگ‌زدگی شدید) دارد؟
- اتصالات: آیا تمامی کارابین‌ها، کوییک‌لینک‌ها یا پیوندهای اتصال کاملاً قفل شده و سفت هستند؟
- لبه‌ها: آیا محافظ طناب به‌درستی در لبه‌های تیز ساختمان قرار گرفته است؟
- شوک بار: آیا مشخص است که انکر از زمان آخرین بازرسی رسمی، تحت فشار یا شوک بار (Shock Load) قرار گرفته است؟ (اگر بله، نباید استفاده شود).
۱.۲. بازرسی دوره‌ای (Periodic Inspection)
این بازرسی عمیق‌تر و رسمی‌تر است و باید به‌طور منظم توسط یک فرد ذی‌صلاح انجام شود.
- مسئول: فرد ذی‌صلاح (Competent Person) که آموزش دیده و تجربه کافی در شناسایی نقص‌ها و ارزیابی ایمنی تجهیزات را دارد.
- تناوب: معمولاً هر 3تا 6ماه یک‌بار، بسته به نوع انکر و محیط کار (محیط‌های خورنده نیاز به بازرسی‌های مکرر دارند).
- تمرکز:
- بررسی سایش: ارزیابی سایش در قطعات متحرک و نقاط تماس.
- خوردگی: بررسی زنگ‌زدگی و خوردگی، به‌ویژه در نقاط جوش و پیچ‌ها.
- پیچ‌ها و بولت‌ها: چک کردن گشتاور و سفتی بولت‌های نصب شده روی بتن یا سازه.
۱.۳. بازرسی رسمی/سالیانه (Formal/Annual Inspection)
جامع‌ترین نوع بازرسی که اغلب شامل تأیید مهندسی می‌شود.
- مسئول: فرد واجد شرایط (Qualified Person) مانند مهندس سازه یا یک بازرس مستقل معتبر، که دارای مجوزهای رسمی برای تأیید ظرفیت باربری انکرها است.
- تناوب: حداقل سالی یک‌بار یا بر اساس دستورالعمل تولیدکننده.
- تمرکز:
- تست کشش (Pull Testing): در برخی استانداردها، نیاز است انکرهای بولت شده، به‌ویژه در زمان نصب، با استفاده از دستگاه‌های تخصصی تا یک بار مشخص (معمولاً 5 kNتا 10 kN) تحت آزمون کشش قرار گیرند تا از استحکام نصب در سازه اطمینان حاصل شود.
- به‌روزرسانی دفتر ثبت: نتایج این بازرسی‌ها به‌صورت رسمی در دفتر ثبت انکر ثبت می‌شود.
۲. مستندسازی و نگهداری سوابق (Record Keeping)
یک سیستم مستندسازی قوی (دفتر ثبت) برای مدیریت ایمنی انکرها ضروری است.
۲.۱. دفتر ثبت انکر (Anchor Register)
این سند باید برای هر نقطه اتصال به‌صورت جداگانه یا در یک لیست جامع نگهداری شود. اطلاعات حیاتی شامل موارد زیر است:
- شناسنامه انکر: شماره شناسایی منحصر به فرد (ID/Serial Number)، محل دقیق نصب، نوع انکر (بولت، تسمه، تیر)، تاریخ نصب و نام نصاب.
- ظرفیت مجاز: حداکثر بار مجاز (WLL) یا حداقل ظرفیت شکست (MBS) آن، و کاربرد آن (فقط برای کار، یا برای توقف سقوط).
- سوابق بازرسی:
- تاریخ بازرسی، نوع بازرسی (دوره‌ای/رسمی).
- نام و امضای بازرس.
- یافته‌های بازرسی (نقص مشاهده شده).
- اقدامات اصلاحی انجام شده.
- تاریخ بازرسی دوره‌ای بعدی.
۲.۲. برخورد با انکر مردود شده
اگر در هر یک از بازرسی‌ها، انکر نقص پیدا کند یا ظرفیت آن زیر حد WLLمورد نیاز قرار گیرد:
- عدم استفاده فوری: استفاده از آن نقطه اتصال باید فوراً متوقف شود.
- علامت‌گذاری: انکر باید با یک تگ/برچسب قرمز با عبارت "خارج از سرویس" یا "Do Not Use" علامت‌گذاری شود.
- اقدام اصلاحی: تا زمان تعمیر، تعویض یا حذف کامل و تأیید مجدد، نباید دوباره استفاده شود.
۳. اصول نگهداری و از رده خارج کردن
نگهداری مناسب عمر مفید انکرها را افزایش می‌دهد و ایمنی سیستم را تضمین می‌کند.
۳.۱. حفاظت در برابر محیط
- عوامل شیمیایی: از تماس انکرها با مواد شوینده قوی، اسیدها، روغن و گریس جلوگیری شود. این مواد می‌توانند به‌مرور زمان فلز را ضعیف کنند یا به اجزای پلاستیکی آسیب بزنند.
- اشعه ماوراء بنفش (UV): تسمه‌ها یا طناب‌های پارچه‌ای که برای انکرینگ موقت استفاده می‌شوند، نباید به‌صورت دائمی در معرض نور خورشید قرار گیرند، زیرا UVباعث تخریب الیاف می‌شود.
- رطوبت و نمک: در محیط‌های ساحلی یا مرطوب، خطر خوردگی بسیار بیشتر است و بازرسی‌های دوره‌ای باید با حساسیت بالاتری انجام شوند.
۳.۲. بازنشستگی و عمر مفید (Service Life)
حتی اگر یک قطعه آسیب ندیده باشد، ممکن است نیاز به بازنشستگی داشته باشد:
- شوک بار (Shock Load): هر انکر یا قطعه‌ای که نیروی سقوط واقعی را مهار کرده است، باید فوراً بازنشسته شده یا توسط تولیدکننده/مهندس تأیید شود، زیرا نیروهای داخلی می‌توانند باعث آسیب میکروسکوپی شوند.
- عمر اسمی: تمام تجهیزات کار در ارتفاع (مانند تسمه‌ها و کارابین‌های آلومینیومی) توسط تولیدکننده دارای عمر مفید حداکثر هستند (اغلب 5تا 10سال). پس از انقضای این تاریخ، تجهیزات باید از رده خارج شوند، حتی اگر به نظر سالم برسند.
نکته پایانی: در حوزه کار در ارتفاع، اعتماد صرف به ظاهر تجهیزات کافی نیست. تنها یک برنامه مستند و منظم بازرسی می‌تواند اطمینان دهد که ایمنی تکنسین در خطر نیست.
