این یک مقاله تخصصی و کالبدشکافی فنی در مورد سیستمهای پرخوران (Forced Induction) یعنی توربوشارژر و سوپرشارژر است. این سیستمها با تزریق هوای فشرده به داخل سیلندر، قدرت موتور را بدون افزایش حجم آن، به شکل چشمگیری بالا میبرند.
تفاوت اصلی این دو در منبع تأمین انرژی آنهاست؛ یکی از گازهای اگزوز نیرو میگیرد و دیگری مستقیماً از میللنگ.
بخش اول: توربوشارژر (Turbocharger)
توربوشارژر از انرژی تلف شده گازهای خروجی اگزوز برای چرخاندن یک توربین استفاده میکند.
۱. قطعات داخلی توربو:
- توربین (Turbine): در سمت اگزوز قرار دارد و با برخورد گازهای داغ میچرخد.
- کمپرسور (Compressor): به وسیله یک شفت به توربین متصل است و هوای محیط را مکیده و فشرده میکند.
- ویسگیت (Wastegate): دریچهای که فشار اضافی را تخلیه میکند تا توربو منفجر نشود.
- اینترکولر (Intercooler): رادیاتوری که هوای فشرده و داغ شده را قبل از ورود به موتور خنک میکند تا تراکم آن بیشتر شود.
۲. نحوه عملکرد:
گازهای اگزوز توربین را میچرخانند، توربین کمپرسور را میچرخاند و کمپرسور هوای فشرده را به داخل موتور میفرستد. این فرآیند باعث میشود در هر انفجار، اکسیژن بیشتری برای سوختن وجود داشته باشد.
بخش دوم: سوپرشارژر (Supercharger)
سوپرشارژر توسط تسمه مستقیماً به میللنگ متصل است.
- مزیت: از همان دور موتور پایین (بدون تأخیر یا Turbo Lag) وارد مدار میشود.
- عیب: بخشی از قدرت موتور را برای چرخاندن خودش مصرف میکند و در دورهای بالا به اندازه توربو بهینه نیست.
بخش سوم: چرا توربو در خودروهایی مثل دنا پلاس و تارا حساس است؟
خودروهای داخلی مانند دنا پلاس توربو و تارا از موتور EF7 TC استفاده میکنند. این موتورها به دلیل تکنولوژی توربو، دمای کاری بسیار بالایی دارند و در صورت عدم رعایت نکات زیر، توربین آنها به سرعت میسوزد یا شفت آن میبرد.
۱. دشمن شماره یک: خاموش کردن ناگهانی
هنگامی که با سرعت رانندگی میکنید، توربو به دورهای بسیار بالا (تا ۱۵۰ هزار دور در دقیقه) و دمای سرخ شدن میرسد. اگر بلافاصله موتور را خاموش کنید:
- پمپ روغن از کار میافتد.
- روغن باقیمانده در شفت داغ توربو، بر اثر حرارت بالا پخته (Coking) شده و تبدیل به لختههای کربنی میشود.
- در استارت بعدی، این لختهها مجاری روغن را میبندند و توربو میسوزد.
۲. حساسیت شدید به کیفیت روغن
توربوهای موجود در ایران (معمولاً برندهای چینی یا تحت لیسانس) مجاری بسیار باریکی برای روغنکاری شفت دارند. استفاده از روغنهای غیر استاندارد یا دیر عوض کردن روغن، باعث ایجاد رسوب در این مجاری میشود.
نکات حیاتی برای جلوگیری از سوختن توربو (مخصوص دنا و تارا)
- صبر قبل از خاموش کردن: همیشه بعد از رانندگی، اجازه دهید خودرو ۱ تا ۲ دقیقه به صورت درجا کار کند تا جریان روغن، دمای توربو را پایین بیاورد.
- صبر قبل از حرکت: در شروع حرکت (مخصوصاً صبحها)، اجازه دهید روغن کاملاً گرم شود و به توربو برسد. هرگز با موتور سرد تختگاز نروید.
- فیلتر هوای اصلی: کوچکترین ذره غبار که از فیلتر هوا عبور کند، در آن دورِ بالا مانند یک گلوله به پرههای کمپرسور برخورد کرده و آنها را دفرمه میکند.
- بنزین با اکتان بالا: موتورهای توربو به دلیل تراکم بالا، به شدت مستعد ضربه (Knock) هستند. استفاده از مکملهای اصلی اکتان یا بنزین سوپر برای سلامت پیستونها و توربو حیاتی است.
مقایسه سریع
ویژگی | توربوشارژر | سوپرشارژر |
منبع نیرو | گازهای خروجی اگزوز | تسمه متصل به موتور |
تأخیر (Lag) | دارد (باید دور موتور بالا برود) | ندارد (پاسخ لحظهای) |
راندمان | بسیار بالا | متوسط (اتلاف انرژی دارد) |
پیچیدگی | بالا (نیاز به لولهکشی اگزوز و روغن) | کمتر |
