پیکان وانت، یا مدلهای جدیدتر آن مانند آریسان (که در واقع جایگزین مدرنتر و مبتنی بر پلتفرم متفاوتی است)، به دلیل قیمت مناسب، هزینههای نگهداری پایین و سادگی فنی، همچنان یکی از رایجترین خودروهای کار و تجاری سبک در بازار ایران محسوب میشود. خرید یک پیکان وانت دست دوم یا آریسان نیازمند دقت بالا به دلیل استهلاک شدید در کاربری باربری است.
۱. نکات کلیدی قبل از خرید (تطابق کاربری)
قبل از ورود به جزئیات فنی، باید هدف خود را از خرید این خودرو مشخص کنید:
معیار | پیکان وانت (باردو) | آریسان (Arisan) |
سازه (شاسی) | شاسی یکپارچه (Monocoque) با اتاق. | شاسی مجزا از اتاق (اتاق روی شاسی)، مقاومت بالاتر. |
توان حمل بار | ظرفیت رسمی پایینتر، استهلاک شدیدتر در بار سنگین. | ظرفیت رسمی بالاتر (حدود 600 تا 750 کیلوگرم). |
تعلیق عقب | فنر شمشی (Leaf Spring) قدیمی. | فنر شمشی با طراحی جدید، تحمل بار بهتر. |
موتور | OHV (قدیمیتر)، دوگانه سوز و بنزینی. | OHV ارتقاء یافته (در نسل اول) یا TU5 (در نسل دوم آریسان 2). |
قابلیت تعمیر | سادهترین ساختار، تعمیر آسان و ارزان. | پیچیدگی کمی بیشتر در موتورهای TU5. |
نکته: اگر هدف شما حمل بارهای نیمهسنگین و استفاده مداوم است، آریسان به دلیل شاسی قویتر، انتخاب بهتری است. اگر سادگی و هزینه پایین تعمیرات در اولویت است، باردو (پیکان وانت) همچنان گزینهای ارزانقیمت است.
۲. چک لیست فنی موتور و گیربکس
موتور و گیربکس به دلیل ماهیت کاری این خودروها، بیشترین استهلاک را دارند.
الف) بررسی موتور
- روغنریزی و نشتی: اطراف سینی جلو (کارتر)، فیلتر روغن و درزهای واشر سرسیلندر را از نظر هرگونه نشتی روغن بررسی کنید. روغنریزی زیاد میتواند نشانه واشر سرسیلندر معیوب یا آببندی ضعیف باشد.
- بخار و دود اگزوز:
- دود آبی: نشانه روغنسوزی است (مشکل رینگ پیستون یا کاسه نمد سوپاپ).
- دود سفید: نشانه ورود آب به محفظه احتراق (واشر سرسیلندر سوخته).
- دود سیاه: نشانه سوخت ناقص (مشکل کاربراتور یا انژکتور).
- صدای موتور: در حالت درجا کارکردن، به صدای سوپاپها، یاتاقان و صدای تق تق از زیر موتور گوش دهید. هرگونه صدای غیرعادی بلند نشاندهنده استهلاک شدید است.
- سیستم خنککاری: وضعیت رادیاتور و شلنگها را بررسی کنید. باز کردن درب رادیاتور (در حالت سرد) نباید بوی گازهای خروجی اگزوز بدهد (نشانه واشر سرسیلندر).
ب) بررسی گیربکس و دیفرانسیل
- صدای دیفرانسیل: در سرعتهای پایین و بالا (مخصوصاً در دنده سنگین)، به صدای زوزه (صدای دائمی) از عقب خودرو گوش دهید. زوزه بلند نشانه خرابی دنده پینیون و کرانویل یا بلبرینگهای دیفرانسیل است.
- تعویض دنده: تعویض دندهها باید بدون صدای ساییدگی (Gear Grinding) انجام شود. اگر دندهها به سختی جا میروند، مشکل از دندههای داخلی گیربکس یا رگلاژ کلاچ است.
- آریسان: لرزش در دنده عقب در آریسانهای قدیمیتر شایع بود که ممکن است به دلیل محل قرارگیری میل گاردان باشد.
۳. بررسی سازه، شاسی و تعلیق
در خودروهای باربری، سلامت شاسی و تعلیق اهمیت ویژهای دارد.
الف) سلامت شاسی
- پیکان وانت (باردو): شاسی یکپارچه است. زیر خودرو را از نظر هرگونه جوشکاری، ترک یا ترمیم ناشی از تصادفات شدید یا شکستگی شاسی بررسی کنید.
- آریسان: زیر کابین و محفظه بار را از نظر آسیبدیدگی شاسی اصلی (قاب فلزی زیر خودرو) بررسی کنید. تغییر شکل شاسی، حتی جزئی، میتواند هندلینگ و تراز چرخها را مختل کند.
ب) تعلیق و فنرها
- فنر شمشی: وضعیت فنرهای شمشی عقب را بررسی کنید. شکستگی یا جدا شدن هر یک از لایههای شمش، نشانه بارگیری بیش از حد و سوء استفاده است.
- کوبیدن خودرو: هنگام رانندگی آزمایشی، توجه کنید که آیا خودرو بیش از حد معمول در دستاندازها میکوبد. این نشانه خرابی کمکفنرها است.
- تایرها: تراز نبودن چرخها باعث سایش نامنظم تایرها میشود. اگر یک طرف تایر بیش از طرف دیگر خورده شده است، مشکل از تراز چرخها، بوشها یا شاسی است.
۴. بررسی سیستمهای داخلی و بدنه
بخش | مورد بررسی | نکات مهم |
بدنه | ستونها، دربها و کفی اتاق بار. | بررسی دقیق ستونهای کابین از نظر رنگشدگی یا ضربه (نشانه واژگونی). کفی اتاق بار باید بدون سوراخ، پارگی یا جوشکاریهای نامنظم باشد. |
سیستم ترمز | پدال ترمز و عملکرد آن. | پدال ترمز نباید زیر پا نرم و اسفنجی باشد (نشانه هوا گرفتن سیستم یا نشت روغن). در آریسانها، عملکرد ترمز دستی را چک کنید. |
کابین | نشتی آب از سقف و اطراف داشبورد. | در پیکان وانت، آببندی سقف و دربها اغلب ضعیف است. بوی رطوبت یا خیس بودن کفپوش، نشانه نشت آب است. |
سیستم برقی | چراغها، آمپرها و فن رادیاتور. | اطمینان حاصل کنید که فن رادیاتور به موقع روشن میشود و آمپرها (مخصوصاً آمپر آب و روغن) عملکرد درستی دارند. |
دوگانه سوز | تاریخ انقضای کپسول CNG. | اگر خودرو دوگانهسوز کارخانهای است، تاریخ انقضای مخزن CNG را چک کنید. رگلاتور باید بدون نشتی گاز باشد. |
۵. توجیه اقتصادی و چک لیست نهایی
الف) نکات حقوقی و قیمتگذاری
- اسناد مالکیت: مطابقت شماره شاسی و موتور با مدارک.
- بیمه و معاینه فنی: اعتبار بیمه شخص ثالث و معاینه فنی را بررسی کنید.
- قیمتگذاری: به دلیل سادگی ساختار، قیمت پیکان وانت (باردو) بسیار وابسته به سلامت بدنه و موتور است. در آریسان، سلامت شاسی و موتور اهمیت بیشتری دارد. قیمتگذاری باید بر اساس کارکرد واقعی و سلامت شاسی انجام شود، نه صرفاً مدل سال ساخت.
ب) خلاصه چک لیست نهایی
وضعیت | مورد | وضعیت |
موتور | دود خروجی (آبی، سفید، سیاه) | ☐ سالم ☐ مشکل دارد |
موتور | صدای یاتاقان و سوپاپ (تق تق) | ☐ سالم ☐ مشکل دارد |
گیربکس | جا رفتن دندهها (ساییدگی/سختی) | ☐ سالم ☐ مشکل دارد |
دیفرانسیل | صدای زوزه در حرکت | ☐ سالم ☐ مشکل دارد |
شاسی | نشانههای جوشکاری و ترمیم (زیر خودرو) | ☐ سالم ☐ مشکل دارد |
تعلیق | شکستگی یا کاهش لایههای فنر شمشی | ☐ سالم ☐ مشکل دارد |
برقی | عملکرد فن رادیاتور | ☐ سالم ☐ مشکل دارد |
دوگانه سوز | تاریخ انقضای کپسول CNG (در صورت وجود) | ☐ سالم ☐ مشکل دارد |
توصیه نهایی: به دلیل استهلاک بالای این نوع خودروها، حتماً پیش از نهایی کردن خرید، از یک مکانیک مورد اعتماد برای بازدید فنی و بررسی سلامت شاسی کمک بگیرید.
