بتونه یک خمیر یا ماده پرکننده است که برای پر کردن خلأها، ترکها، سوراخها و صاف کردن ناهمواریهای سطوح مختلف قبل از رنگآمیزی یا پرداخت نهایی استفاده میشود. انواع بتونه بر اساس مواد تشکیلدهنده، کاربرد، و نوع حلال متفاوت هستند.
۱. بتونههای تخصصی صافکاری خودرو
در صافکاری، دو نوع بتونه اصلی برای تعمیر بدنه فلزی و فایبرگلاس به کار میرود:
الف) بتونه سنگی (Polyester Body Filler)
کاربرد:
- پر کردن عمقی: پر کردن فرورفتگیهای عمیق و سوراخهای بزرگ روی بدنه فلزی خودرو.
- شکلدهی: به دلیل سختی و مقاومت بالا پس از خشک شدن، برای بازسازی کامل شکل بخشهای آسیبدیده استفاده میشود.
نحوه ساخت (آمادهسازی):
- اجزاء: بتونه سنگی دو جزئی است: ماده اصلی (خمیر پلیاستر) و هاردنر (سختکننده پراکسید بنزوئیل - BPO).
- فرآیند ساخت: مقدار مورد نیاز از بتونه اصلی را برداشته و مقدار بسیار کمی (معمولاً 2% تا 3% وزنی) از هاردنر را به آن اضافه کنید. هاردنر معمولاً به رنگ قرمز یا آبی است.
- ترکیب: مواد را به سرعت و به طور کامل روی یک سطح تمیز (مانند کاردک یا پالت مخصوص) با کاردک پلاستیکی مخلوط کنید تا رنگ مخلوط کاملاً یکنواخت شود (از سفید به صورتی یا آبی ملایم).
- نکته کلیدی: زمان کار با این بتونه (Pot Life) بسیار کوتاه است (حدود 3 تا 5 دقیقه)، پس باید سریعاً استفاده شود. مقدار زیاد هاردنر باعث خشک شدن سریع و ترک خوردن بتونه میشود.
ب) بتونه فوری یا آستری (Spot Putty / Nitrocellulose Putty)
کاربرد:
- پر کردن ریز: پر کردن سوراخهای سوزنی، خراشهای سطحی و ناهمواریهای بسیار ریز روی بتونه سنگی یا پرایمر.
- لایه نهایی: استفاده به عنوان لایه نهایی نازک قبل از اجرای رنگ اصلی.
نحوه ساخت (آمادهسازی):
- اجزاء: بتونه فوری، تک جزئی است و بر پایه رزینهای نیتروسلولزی یا آکریلیک ساخته میشود. حلال آن تینر فوری است.
- فرآیند ساخت: این بتونه معمولاً به صورت آماده و خمیری در تیوپ یا قوطی عرضه میشود و نیازی به ترکیب با هاردنر ندارد.
- رقیقسازی (در صورت نیاز): برای کاربردهای ظریف و نازک، میتوان مقدار کمی تینر فوری (۱۰، ۲۰ یا بالاتر) به آن اضافه کرد تا کمی رقیق شود و با کاردکهای کوچک یا اسپری قابل اجرا باشد.
- نکته کلیدی: خشک شدن آن سریع است اما انقباض (Shrinkage) بیشتری نسبت به بتونه سنگی دارد.
۲. بتونههای نقاشی و چوب (Wood and Wall Fillers)
این بتونهها برای کارهای داخلی ساختمان، تعمیر مبلمان و سطوح چوبی استفاده میشوند.
الف) بتونه روغنی (Oil-Based Putty)
کاربرد:
- نقاشی ساختمان: پر کردن ترکهای سطحی، سوراخهای میخ و ناهمواریهای کوچک روی دیوارهای گچی، سیمانی و چوبی در محیطهای داخلی.
- آمادهسازی: استفاده به عنوان زیرساز برای رنگهای روغنی.
نحوه ساخت (سنتی):
- اجزاء: پودر مل یا پودر بتونه (نوعی کربنات کلسیم)، روغن الیف (بزرک یا روغن مخصوص) و رنگهای پودری (گل ماش یا اخرا) برای رنگدهی.
- فرآیند ساخت:
- پودر مل را الک کنید تا گلولهای نداشته باشد.
- مقدار کمی روغن الیف را به پودر اضافه کنید.
- مخلوط را ورز دهید تا خمیری سفت و انعطافپذیر حاصل شود که به دست نچسبد. (اگر بیش از حد سفت بود، روغن بیشتری اضافه کنید؛ اگر شل بود، پودر بیشتری اضافه کنید.)
- برای رنگدهی، کمی رنگ پودری مورد نظر را اضافه کنید.
- نکته کلیدی: این بتونه بسیار کند خشک میشود و باید پس از خشک شدن کامل، سنبادهزنی شود. حلال آن نفت یا تینر روغنی است.
ب) بتونه آکریلیک یا پلاستیک (Acrylic/Water-Based Putty)
کاربرد:
- سریع و محیط زیستی: پر کردن ترکها و سوراخها در دیوارهای داخلی قبل از رنگهای پلاستیک یا آکریلیک.
- چوب: تعمیرات سطحی چوب قبل از رنگهای پایه آب.
نحوه ساخت (آمادهسازی):
- اجزاء: پودر بتونه آکریلیک یا بتونه آماده آکریلیک (تک جزئی).
- فرآیند ساخت: اگر به صورت پودر است، آن را با آب مخلوط کنید تا به غلظت خمیری مطلوب برسد. بتونه آکریلیک آماده معمولاً نیازی به ترکیب ندارد.
- نکته کلیدی: سریع خشک میشود، بوی کمی دارد و حلال آن آب است.
۳. بتونههای فلزکاری و شیشه (Specialty Putty)
الف) بتونه اپوکسی (Epoxy Putty)
کاربرد:
- فلزکاری: پر کردن سوراخها، جوشها، و تعمیرات سازههای فلزی که نیاز به مقاومت شیمیایی و مکانیکی بالا دارند.
- سطوح مختلف: قابل استفاده روی فلز، فایبرگلاس، بتن و پلاستیکهای سخت.
نحوه ساخت (آمادهسازی):
- اجزاء: دو جزئی است: رزین اپوکسی (بخش A) و هاردنر اپوکسی (بخش B).
- فرآیند ساخت: مقادیر مساوی (معمولاً نسبت 1:1 یا نسبت مشخص شده توسط تولیدکننده) از رزین و هاردنر را برداشته و کاملاً مخلوط کنید.
- نکته کلیدی: این بتونهها بسیار سخت و مقاوم در برابر آب و مواد شیمیایی هستند و پس از خشک شدن، قابلیت سوراخکاری و رزوه زنی دارند.
ب) بتونه شیشه یا بتونه پنجره (Glazing Putty)
کاربرد:
- نصب شیشه: آببندی دور شیشه در قابهای چوبی یا فلزی پنجرهها.
- درزبندی: پر کردن درزها و شکافهای بین قاب و شیشه.
نحوه ساخت (آمادهسازی):
- اجزاء: بر پایه روغن بذر کتان و کربنات کلسیم است.
- فرآیند ساخت: معمولاً به صورت خمیر آماده و تک جزئی در قوطی عرضه میشود. قبل از استفاده، کمی ورز داده میشود تا نرم شده و قابلیت شکلدهی پیدا کند.
- نکته کلیدی: بسیار انعطافپذیر و کند خشک میشود و باید قبل از رنگآمیزی کامل، اجازه داد تا لایه بیرونی آن کاملاً سفت شود.
