لرزش غیرعادی بدنه و فرمان خودرو در سرعت‌های خاص، یکی از شایع‌ترین مشکلاتی است که ایمنی و راحتی رانندگی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این لرزش‌ها اغلب به سیستم تعلیق، فرمان و به‌ویژه اجزای انتقال قدرت (پلوس، دیفرانسیل و بلبرینگ‌ها) مرتبط هستند. تشخیص دقیق منشأ لرزش بر اساس سرعت و شرایط رانندگی حیاتی است.
۱. لرزش‌های مرتبط با سرعت و انتقال قدرت
منشأ لرزش بسته به اینکه در چه سرعتی و در چه شرایطی رخ دهد، می‌تواند کاملاً متفاوت باشد. لرزش‌های مربوط به سیستم انتقال قدرت (پلوس و دیفرانسیل) معمولاً با شتاب‌گیری و تحت فشار بودن موتور تشدید می‌شوند.
الف) لرزش در سرعت‌های پایین (زیر 50 کیلومتر)
- منشأ احتمالی: بیشتر مربوط به چرخ‌ها و ترمزها است.
- دلایل رایج: تاب داشتن دیسک ترمز، عدم بالانس چرخ‌ها یا لاستیک‌های معیوب.
ب) لرزش در سرعت‌های متوسط و بالا (80 تا 120 کیلومتر)
- منشأ احتمالی: عدم بالانس چرخ‌ها، مشکل در بلبرینگ‌ها یا خرابی سیبک‌ها و اتصالات فرمان.
ج) لرزش هنگام شتاب‌گیری (تحت بار)
- منشأ احتمالی: این نوع لرزش معمولاً به طور مستقیم به اجزای پلوس و دیفرانسیل مربوط است. لرزش در هنگام فشار دادن پدال گاز شروع می‌شود و به محض رها کردن پدال کاهش می‌یابد.
۲. نقش کلیدی پلوس، سه شاخه و بلبرینگ‌ها
پلوس (Axle Shaft) وظیفه انتقال نیروی چرخشی از دیفرانسیل به چرخ‌ها را بر عهده دارد. خرابی اجزای داخلی آن از دلایل اصلی لرزش‌های غیرعادی است.
الف) خرابی سه‌شاخه پلوس (Tripod Joint)
- مکانیسم: سه‌شاخه قطعه‌ای است که امکان حرکت و زاویه گرفتن محور پلوس هنگام بالا و پایین رفتن چرخ‌ها را فراهم می‌کند. این قطعه در انتهای داخلی پلوس (نزدیک دیفرانسیل) قرار دارد.
- علائم خرابی: لرزش شدید بدنه و فرمان، مخصوصاً هنگام شتاب‌گیری در سرعت‌های 40 تا 90 کیلومتر. این لرزش با افزایش سرعت بیشتر شده و با رها کردن پدال گاز قطع می‌شود.
- علت: سایش سوزن‌های سه‌شاخه به دلیل پارگی یا خرابی گردگیر پلوس داخلی و نشت گریس. ورود آب و آلودگی باعث سایش سریع قطعه می‌شود.
ب) خرابی بلبرینگ چرخ
- مکانیسم: بلبرینگ‌ها اجازه چرخش روان چرخ را با حداقل اصطکاک می‌دهند.
- علائم خرابی: صدای زوزه‌مانند یا غرش مداوم که با افزایش سرعت بیشتر می‌شود. لقی و بازی در بلبرینگ چرخ می‌تواند منجر به لرزش خفیف در فرمان شود.
- تشخیص: صدای زوزه هنگام پیچیدن به یک سمت تغییر می‌کند یا قطع می‌شود (نشانگر خرابی بلبرینگ در سمت مقابل پیچ).
ج) مشکلات دیفرانسیل و گیربکس (در صورت وجود صدای زوزه)
- صدای زوزه مداوم: اگر صدا و لرزش از زیر خودرو (مرکز گیربکس یا دیفرانسیل) شنیده شود، ممکن است ناشی از سایش بلبرینگ‌های شفت خروجی یا دیفرانسیل باشد.
- نقص دنده‌ها: دنده‌های معیوب دیفرانسیل یا سایش دنده‌های پینیون و کرانویل (در محور محرک) می‌تواند لرزش و صدای زوزه سنگین ایجاد کند که با تغییر دنده تغییر می‌کند.
- کمبود یا کیفیت روغن: استفاده از روغن واسکازین نامناسب یا کمبود آن، سایش را تسریع کرده و لرزش/زوزه ایجاد می‌کند.
۳. راهکارهای عیب‌یابی و رفع مشکل
وضعیت لرزش | محل لرزش | منشأ محتمل | راهکار |
لرزش شدید هنگام شتاب‌گیری و قطع شدن با رها کردن گاز | بدنه، زیر پای راننده/شاگرد | سه‌شاخه پلوس داخلی معیوب. | تعویض سه‌شاخه یا تعویض کامل پلوس. |
لرزش فرمان در سرعت‌های بالا (90 تا 120 کیلومتر) | فرمان | عدم بالانس چرخ‌ها یا لاستیک معیوب. | بالانس چرخ‌ها یا تعویض لاستیک. |
صدای زوزه یا غرش مداوم که با سرعت افزایش می‌یابد | کنار چرخ | خرابی بلبرینگ چرخ. | تعویض بلبرینگ مربوطه. |
لرزش ناگهانی و قوی در هنگام دور زدن یا پیچ‌های تند | زیر خودرو | خرابی سر پلوس بیرونی. | بررسی و تعویض گردگیر و در صورت نیاز سرپلوس. |
نکات تکمیلی در عیب‌یابی
- گردگیر پلوس: هرگونه پارگی یا نشت گریس از گردگیر پلوس (چه داخلی و چه بیرونی) یک هشدار جدی است. این نشان می‌دهد که قطعه به زودی به دلیل ورود آلودگی دچار سایش خواهد شد و باید بلافاصله تعویض شود.
- تست درجا: بالا بردن خودرو و چرخاندن چرخ‌ها (با رعایت کامل نکات ایمنی) می‌تواند به تشخیص بلبرینگ‌های دارای لقی کمک کند.
- بررسی لقی سر پلوس: با گرفتن شفت پلوس و تکان دادن آن به داخل و خارج، می‌توان لقی داخلی پلوس (سه‌شاخه) و لقی دیفرانسیل را بررسی کرد. لقی بیش از حد نشان‌دهنده سایش قطعات داخلی است.
