فروش خودرو نیز همانند خرید، نیازمند آگاهی کامل فروشنده از مفاد حقوقی قولنامه و اقدامات عملی پیشگیرانه است. فروشنده باید تضمین کند که در ازای تحویل خودرو و انتقال سند، تمام وجه معامله را بدون ریسک دریافت کرده و تعهدات قانونی خود را به درستی انجام دهد تا از درگیری‌های حقوقی بعدی جلوگیری شود.
۱. مفاد قانونی و حقوقی کلیدی در قولنامه (برای تضمین فروشنده)
فروشنده باید مطمئن شود که قولنامه منافع او را در قبال تحویل مالکیت و خودرو حفظ میکند:
الف) تأکید بر زمان‌بندی و تعهدات خریدار
- تعهد به پرداخت ثمن (بهای معامله): در قولنامه باید صریحاً ذکر شود که زمان قطعی پرداخت مابقی ثمن، دقیقاً روز و ساعت مراجعه به مرکز تعویض پلاک و دفترخانه است.
- وجه التزام در صورت عدم حضور خریدار: تعیین وجه التزام سنگین برای عدم حضور خریدار در موعد مقرر برای تعویض پلاک، یا عدم تأمین مالی لازم برای تسویه حساب. این بند، ریسک «از دست دادن زمان» و «سوزاندن فرصت‌های فروش دیگر» توسط فروشنده را پوشش میدهد.
- مبلغ بیعانه (پیش‌پرداخت) غیرقابل استرداد: صریحاً ذکر شود که در صورت انصراف خریدار از معامله، بیعانه دریافتی به نفع فروشنده ضبط خواهد شد (مگر آنکه انصراف ناشی از عیب پنهان یا عدم اصالت باشد).
ب) تعهدات پس از تحویل و انتقال ریسک
- مسئولیت‌های پس از فک پلاک: در قولنامه ذکر شود که کلیه مسئولیت‌های حقوقی، کیفری، تخلفات و حوادث رانندگی پس از فک پلاک فروشنده، متوجه خریدار خواهد بود.
- نحوه تحویل خودرو: تحویل خودرو باید پس از دریافت کامل وجه و تکمیل فرآیند تعویض پلاک صورت گیرد.
ج) تسویه حساب عوارض
- عوارض و بدهی‌ها: فروشنده متعهد به تسویه کلیه بدهی‌های خودرو (شامل خلافی و عوارض) تا تاریخ معامله است. در قولنامه باید بندی وجود داشته باشد که خریدار متعهد شود در صورت بروز هرگونه بدهی پنهان بعد از تاریخ معامله، مسئولیت آن را بر عهده گیرد.
۲. راهکارهای عملی برای جلوگیری از کلاهبرداری (برای فروشنده)
کلاهبرداری در حق فروشنده معمولاً به صورت عدم پرداخت کامل یا کافی نبودن موجودی چک صورت می‌گیرد.
الف) نحوه دریافت وجه (مهم‌ترین مرحله)
- دوری از چک‌های عادی و رمزدار بانکی:
- چک عادی: هرگز چک شخصی خریدار را نپذیرید؛ ریسک بلامحل بودن و طولانی بودن فرآیند قضایی وصول آن بسیار بالا است.
- چک رمزدار بانکی: حتی چک رمزدار نیز می‌تواند جعلی باشد. مطمئن‌ترین روش، حضور در شعبه بانک صادرکننده چک رمزدار و استعلام اصالت آن است.
- امن‌ترین روش: چک مسافرتی یا انتقال لحظه‌ای:
- روش اول: دریافت چک تضمین شده بانکی یا بین بانکی که بلافاصله قابل نقد کردن است.
- روش دوم: انتقال وجه به حساب فروشنده (کارت به کارت یا پایا/ساتنا) در محل تعویض پلاک و اطمینان از نشستن مبلغ در حساب، پیش از امضای نهایی و تحویل سوئیچ. دقت کنید که اگر وجه را بصورت پایا یا ساتنا دریافت می کنید از صحت اطلاعات وارد شده اطمینان حاصل کنید خصوصاً اینکه فرد خریدار خودرو، دلیل انتقال را « مدیریت وجه نقد » انتخاب نکند زیرا پول دوباره به حساب خودش عودت می شود. این گزینه تنها برای زمانی تعبیه شده است که فرد بخواهد از یک حساب خودش به حساب دیگرش ساتنا یا پایا انجام دهد، اگر حساب مقصد مشخصات حساب مبدا را از لحاظ کدملی نداشته باشد، پول به حساب اولیه بازگشت داده می شود .
ب) حفظ مالکیت تا آخرین لحظه
- تعویض پلاک و سند همزمان: انتقال پلاک و انتقال سند مالکیت باید به صورت پشت سر هم و بدون وقفه انجام شود. هرگز وکالت تعویض پلاک به خریدار ندهید، مگر در شرایط خاص و با تنظیم وکالت‌نامه محدود و مطمئن.
- حفظ سوئیچ و مدارک: تا زمانی که تمام وجه معامله را دریافت نکرده‌اید و گواهی تعویض پلاک (فک پلاک شما) صادر نشده، کلید و مدارک اصلی خودرو را تحویل ندهید.
ج) مدیریت زمان
- حضور در ساعت اداری: زمان تعویض پلاک و مراجعه به دفترخانه را به ساعات اداری موکول کنید. این کار امکان تماس با بانک‌ها و نهادهای قانونی برای استعلام چک یا اصالت مدارک را فراهم می‌سازد.
تجربه عملی: حتی اگر خریدار اصرار بر تعویض پلاک در روز تعطیل دارد، ریسک نکنید و معامله را به اولین روز کاری موکول کنید تا امکان استعلام دقیق حواله یا چک صیادی فراهم باشد. مسئولیت اصلی فروشنده، دریافت کامل و قطعی پول پیش از از دست دادن مالکیت است.
تجربه عملی: تجربه تلخ متعدد دیگر که در این روزها رخ میدهد، دستکاری رنگ خودرو توسط خریدار، پس از انجام معامله و نوشتن قولنامه است. در این شگرد خریدار بدون کارشناسی کردن خودرو نسبت به نوشتن قولنامه اقدام میکند و در قولنامه ضرر و زیان برای عدم انجام معامله در نظر گرفته می شود، سپس قبل از انجام نهایی معامله در دفترخانه، خریدار با اسپری رنگ و یا ضربه به در یا جایی از ماشین ، درخواست کارشناسی ماشین را میکند ، طبیعتاً این شگرد تنها برای کلاهبرداری و اخذ خسارت می باشد .
