افزایش استانداردهای آلایندگی خودروها به سطوح Euro Vو Euro VIدر جهان یک ضرورت زیست محیطی و تکنولوژیک است. خودروسازان داخلی نیز در مسیر ارتقای محصولات جدید خود، ناگزیر به استفاده از این موتورهای پیشرفته‌تر هستند. با این حال، استفاده از این موتورها در ایران با چالش‌های جدی زیرساختی، به ویژه در زمینه تأمین سوخت استاندارد و مواد مصرفی خاص (مانند AdBlue) مواجه است که پایداری عملکرد آن‌ها را تهدید می‌کند.
۱. الزامات فنی موتورهای Euro Vو Euro VI
این نسل از موتورها، به ویژه در خودروهای دیزلی و سنگین، برای کاهش شدید آلاینده‌هایی مانند اکسیدهای نیتروژن (NO_x) و ذرات معلق (PM)، نیازمند دو فناوری کلیدی هستند:
- سیستم SCR(Selective Catalytic Reduction): این سیستم برای کاهش NO_x استفاده می‌شود و نیازمند تزریق یک مایع خاص (محلول اوره) به نام AdBlueاست.
- فیلتر ذرات معلق (DPF): این فیلترها برای به دام انداختن ذرات دوده و معلق استفاده می‌شوند و عملکرد صحیح آن‌ها به کیفیت سوخت و روغن موتور بستگی دارد.
۲. چالش‌های زیرساختی و تأمین در ایران
اجرای موفقیت‌آمیز استانداردهای Euro Vو Euro VIدر ایران با موانع اساسی روبرو است که در دو محور اصلی (سوخت و قطعات مصرفی) قابل بررسی هستند:
۲.۱. چالش‌های تأمین سوخت استاندارد
مهم‌ترین عامل در حفظ عملکرد و دوام موتورهای مدرن، به ویژه موتورهای دیزلی، کیفیت سوخت است.
- استاندارد گوگرد (Sulfur Content):
- استاندارد Euro IV، حداکثر 50 ppm(قسمت در میلیون) گوگرد را مجاز می‌داند.
- استانداردهای Euro Vو Euro VI، عمدتاً نیازمند سطوح 10 ppmیا کمتر هستند.
- وضعیت در ایران: با وجود تلاش برای توزیع سوخت با استاندارد Euro IVیا Euro Vدر کلان‌شهرها، توزیع یکنواخت و تضمین کیفیت در سراسر کشور هنوز یک چالش بزرگ است. وجود مقادیر بالاتر از حد مجاز گوگرد در سوخت، منجر به آسیب جدی به کاتالیست‌های SCRو فیلترهای DPFمی‌شود. این امر به کاهش عمر قطعات و افزایش هزینه تعمیر و نگهداری می‌انجامد و عملاً مزایای زیست‌محیطی موتور را از بین می‌برد.
- ناخالصی‌ها و تقلب در سوخت: کیفیت پایین پالایش و توزیع، می‌تواند منجر به وجود ناخالصی‌هایی شود که به انژکتورها و سیستم‌های سوخت‌رسانی حساس موتورهای جدید آسیب می‌رسانند.
۲.۲. چالش‌های تأمین مواد مصرفی خاص (AdBlue)
محلول AdBlueکه با نام تجاری DEF(Diesel Exhaust Fluid) نیز شناخته می‌شود، برای کارکرد سیستم SCRدر کاهش NO_x در موتورهای دیزلی Euro Vو Euro VIضروری است.
- کمبود و کیفیت نامناسب AdBlue:
- وضعیت در ایران: تأمین این محلول در گذشته عمدتاً از طریق واردات صورت می‌گرفت یا توسط تولیدکنندگان داخلی با چالش‌هایی در تضمین خلوص (Purity) مطابق با استاندارد ISO 22241تولید می‌شد.
- تأثیر عدم استفاده: در صورت عدم دسترسی به AdBlueیا استفاده از محلول‌های بی‌کیفیت (که باعث کریستالیزاسیون و رسوب در سیستم SCRمی‌شود)، سیستم مدیریت موتور (ECU) به صورت خودکار توان و گشتاور موتور را کاهش می‌دهد (Limp Mode) یا خودرو را از کار می‌اندازد تا از تخریب کاتالیست جلوگیری شود. این موضوع به خصوص در حمل و نقل جاده‌ای و خودروهای سنگین، اختلال جدی ایجاد می‌کند.
- مسائل لجستیکی و توزیع: شبکه‌های توزیع این محصول در ایران، به گستردگی شبکه سوخت بنزین و گازوئیل نیست و رانندگان، به ویژه در مسیرهای بین‌شهری و مناطق دورافتاده، با کمبود آن مواجه می‌شوند.
۳. چالش‌های نگهداری و تأمین قطعات
- فیلتر ذرات معلق (DPF): این فیلترها نیاز به فرآیند بازسازی (Regeneration) دوره‌ای دارند. اگر سوخت دارای گوگرد بالا باشد، فیلتر سریع‌تر مسدود شده و عمر آن کوتاه می‌شود. هزینه جایگزینی فیلتر DPFبسیار بالا است.
- روغن موتور با استاندارد پایین: موتورهای Euro Vو Euro VIنیازمند روغن‌هایی با سطح عملکرد بالا و خاص (معمولاً Low SAPSیا دارای سولفات خاکستر، فسفر و گوگرد پایین) هستند. استفاده از روغن‌های نامناسب، به کاتالیست‌ها و DPFآسیب می‌زند.
- وابستگی به واردات تکنولوژی: بسیاری از سنسورها، انژکتورها و قطعات سیستم‌های SCRو DPFهمچنان وارداتی بوده و تحریم‌ها، تأمین آن‌ها را با چالش جدی مواجه کرده است.
۴. نتیجه‌گیری و راهکارها
ارتقای اجباری استاندارد آلایندگی موتورها بدون تأمین زیرساخت‌های کیفی لازم (به ویژه سوخت)، نه تنها به بهبود محیط زیست منجر نمی‌شود، بلکه هزینه‌های عملیاتی و نگهداری خودروهای مدرن را به شدت افزایش داده و عمر مفید قطعات حساس را کاهش می‌دهد. در نهایت، مصرف‌کننده مجبور به حذف یا غیرفعال کردن سیستم‌های کنترل آلایندگی می‌شود (مانند حذف DPFو SCR) که این امر، کل هدف استانداردسازی را نقض می‌کند.
برای موفقیت در این مسیر، اجرای هم‌زمان دو اقدام حیاتی است:
- استانداردسازی کامل سوخت: تضمین توزیع پایدار گازوئیل با حداکثر 10 ppmگوگرد در سراسر کشور.
- بومی‌سازی و تضمین کیفیت AdBlue: حمایت از تولید داخلی این محلول با کیفیت ISO 22241و ایجاد شبکه توزیع گسترده و مطمئن.
آیا مایلید در مورد "تفاوت‌های فنی و تأثیرات زیست‌محیطی موتورهای Euro Vو Euro VIبر ذرات معلق و NO_x" اطلاعات بیشتری دریافت کنید؟
