تیونینگ موتورهای تنفس طبیعی (Naturally Aspirated - NA)، به‌ویژه در خودروهای اقتصادی و پرتیراژ داخلی مانند پراید و تیبا که مجهز به نسخه‌های مختلف ECU، از جمله ME17، هستند، رویکردی کاملاً متفاوت با موتورهای توربوشارژ دارد. در این موتورها، هدف اصلی افزایش راندمان تنفسی و بهبود مدیریت سوخت و جرقه است، زیرا افزایش توان بدون توربو، ذاتی و گران‌تر است.
۱. شناخت موتورهای هدف و سیستم ME17
- موتورهای هدف: موتورهای M13 (پراید)، M15 (تیبا، ساینا، کوئیک) و نسخه‌های اولیه TU5 (پژو ۲۰۶).
- سیستم ECU (ME17): یونیت کنترل موتور Bosch ME17 یک سیستم مدیریتی نسبتاً مدرن است که در برخی از این خودروها استفاده شده است.
- مزیت برای تیونینگ: ECUهای ME17 قابلیت برنامه‌ریزی مجدد (ریمپ) نسبتاً خوبی دارند و تیونرها می‌توانند به راحتی جداول سوخت و جرقه را برای حداکثر راندمان تنظیم کنند.
۲. روش‌های اصلی تیونینگ در موتورهای تنفس طبیعی
تیونینگ NA بر پایه دو اصل استوار است: بهبود تنفس موتور (ورودی و خروجی) و بهینه‌سازی نرم‌افزار.
الف) بهبود تنفس (Breathing Modification)
این بخش مهم‌ترین فاکتور برای افزایش توان در موتور NA است.
- بهبود ورودی هوا (Intake):
- فیلتر هوای اسپرت (Cone Filter): جایگزینی فیلتر فابریک با نمونه‌های با جریان‌پذیری بالا.
- کیت مکش هوای سرد (Cold Air Intake - CAI): هدایت مسیر هوای ورودی از محیط سردتر (نه داخل محفظه موتور) برای افزایش تراکم و ورود اکسیژن بیشتر.
- بهبود خروجی اگزوز (Exhaust):
- منیفولد چدنی به هدرز (Header) فولادی: جایگزینی منیفولد اگزوز فابریک با هدرزهای طراحی‌شده (معمولاً با نسبت 4-2-1 یا 4-1) برای بهبود جریان گازهای خروجی. این امر باعث می‌شود گازهای سوخته سریع‌تر خارج شده و موتور نفس عمیق‌تری بکشد.
- کاهش کاتالیست و نصب لوله‌های با قطر بیشتر: حذف یا جایگزینی کاتالیست با منبع‌های کم‌مقاومت و استفاده از لوله‌های اگزوز بزرگتر، مقاومت خروجی را به شدت کاهش داده و توان را افزایش می‌دهد.
ب) ارتقاء داخلی موتور (Internal Upgrades)
این روش‌ها پرهزینه‌ترین هستند و معمولاً در سطح تیونینگ‌های نیمه‌حرفه‌ای و حرفه‌ای انجام می‌شوند.
- میل سوپاپ (Camshaft) افترمارکت: نصب میل سوپاپ با مدت زمان باز ماندن (Duration) و لیفت (Lift) بیشتر سوپاپ‌ها. این کار باعث می‌شود مخلوط سوخت و هوا برای مدت طولانی‌تری وارد محفظه شده یا گازهای سوخته طولانی‌تر خارج شوند. این تغییر بیشترین تأثیر را در دورهای بالای موتور دارد.
- پورت و پولیش سرسیلندر (Porting & Polishing): صاف و صیقلی کردن مجاری ورودی و خروجی سرسیلندر برای کاهش تلاطم و مقاومت هوا. این کار راندمان تنفسی را به شکل قابل توجهی افزایش می‌دهد.
ج) تیونینگ نرم‌افزاری (Remap) برای هماهنگی
پس از هرگونه تغییر سخت‌افزاری، ریمپ ECU ضروری است.
- هدف از ریمپ: تنظیم مجدد جداول سوخت و جرقه در ECUهای ME17 یا سایر نسخه‌ها، برای هماهنگی با جریان هوای بیشتر (ناشی از هدرز و CAI).
- نتیجه: بدون ریمپ، تغییرات سخت‌افزاری نه تنها بی‌فایده‌اند، بلکه ممکن است به دلیل برهم خوردن نسبت سوخت و هوا (AFR) باعث آسیب به موتور شوند. ریمپ ME17 در این مدل‌ها، می‌تواند واکنش پدال گاز و گشتاور میانی را نیز بهبود بخشد.
۳. برآورد افزایش توان و ملاحظات اقتصادی
به دلیل تنفس طبیعی بودن، میزان افزایش توان در این موتورها نسبتاً کم است و هزینه‌بر.
مدل و موتور | توان استاندارد (تخمینی) | توان تیون شده (تخمینی) | افزایش توان | ملاحظات هزینه |
پراید (M13) | 68 اسب بخار | 75 تا 85 اسب بخار | حدود 10% تا 25% | بیشترین هزینه مربوط به هدرز و میل سوپاپ است. |
تیبا/ساینا (M15) | 87 اسب بخار | 95 تا 105 اسب بخار | حدود 9% تا 20% | پتانسیل بیشتر به دلیل ساختار موتور قوی‌تر از M13. |
نکته: نصب توربوشارژر بر روی این موتورها (که در ابتدا تنفس طبیعی هستند) یک پروژه مجزا، بسیار گران و با ریسک بسیار بالاست که نیازمند تقویت کامل داخلی موتور و کاهش نسبت تراکم است و از موضوع این مقاله فراتر است.
۴. چالش‌ها و مشکلات رایج در تیونینگ NA داخلی
- لغو گارانتی: هرگونه تغییر در موتور، به ویژه ریمپ ECU، گارانتی خودرو را لغو می‌کند.
- پایداری: تیونینگ‌های شدید (مانند میل سوپاپ پرخاشگر) ممکن است مصرف سوخت در حالت درجا و قابلیت رانندگی روزمره (Daily Driveability) را مختل کند.
- هزینه/فایده: به دست آوردن هر ۱ اسب بخار در موتورهای NA، هزینه بالاتری نسبت به موتورهای توربو دارد. راننده باید ارزیابی کند که آیا هزینه ۱۰۰ میلیون تومانی برای ۱۰ تا ۱۵ اسب بخار، ارزش دارد یا خیر.
- مشکلات معاینه فنی: استفاده از هدرز و حذف کاتالیست می‌تواند در آزمون‌های آلایندگی معاینه فنی مشکل ایجاد کند.
۵. جمع‌بندی
تیونینگ موتورهای تنفس طبیعی مانند پراید و تیبا، یک مسیر مشخص برای بهبود تنفس موتور (هدرز، CAI و اگزوز) و بهینه‌سازی نرم‌افزاری (ME17 ریمپ) است. این تغییرات بیشتر برای بهبود گشتاور در دور میانی، واکنش پدال گاز و صدای موتور مفید هستند، تا افزایش چشمگیر توان نهایی.
