سیم‌کشی داخلی (Wiring Harness) در خودروهای با عمر بالا، به ویژه مدل‌های مونتاژی که بیش از ده سال در جاده‌ها بوده‌اند، به یکی از شایع‌ترین منابع خرابی‌های الکتریکی تبدیل می‌شود. فرسودگی سیم‌کشی می‌تواند منجر به خطاهای کاذب سنسوری، عملکرد نامنظم قطعات الکتریکی و حتی خطر آتش‌سوزی شود.
۱. علل اصلی فرسودگی سیم‌کشی داخلی
فرسودگی سیم‌کشی خودرو ترکیبی از عوامل محیطی و شیمیایی است که به تدریج عایق و رسانایی سیم‌ها را تخریب می‌کند:
الف) عوامل حرارتی و فیزیکی
- گرمای موتور و ارتعاش: سیم‌کشی‌های مجاور موتور (به ویژه دسته‌های انژکتور، کوئل و سنسور اکسیژن) در معرض نوسانات شدید دما قرار می‌گیرند. گرما باعث خشک شدن، سفت شدن و ترک خوردن عایق پلاستیکی (Insulation) می‌شود. ارتعاش مداوم نیز باعث سایش سیم‌ها به قطعات فلزی و ایجاد اتصال کوتاه (Short Circuit) می‌شود.
- کشیدگی و خمیدگی مکرر: در مناطقی مانند درهای خودرو، صندوق عقب، یا محل اتصال ECU، خمیدگی و کشیدگی سیم‌ها در طول زمان منجر به پارگی‌های داخلی (Open Circuit) در رشته‌های مسی می‌شود که به صورت خطای متناوب (Intermittent Fault) ظاهر می‌شود.
ب) عوامل شیمیایی و محیطی
- نفوذ رطوبت و نمک: رطوبت (به خصوص در باتری یا جعبه فیوز) باعث اکسیداسیون (زنگ‌زدگی) کانکتورهای مسی و پایانه‌های سوکت می‌شود. اکسیداسیون، مقاومت الکتریکی را افزایش داده و منجر به افت ولتاژ و عملکرد نامناسب قطعات می‌شود.
- آلودگی روغن و سوخت: نشت روغن یا بنزین باعث حل شدن تدریجی عایق پلاستیکی سیم‌ها شده و سیم مسی را در برابر اتصال کوتاه آسیب‌پذیر می‌سازد.
- جوندگان: در مناطق گرم و مرطوب، جوندگان ممکن است سیم‌کشی‌ها را برای ساخت لانه بجوند که منجر به قطع شدن کامل مدار می‌شود.
۲. روش‌های تشخیص فرسودگی سیم‌کشی
عیب‌یابی سیم‌کشی‌های فرسوده نیازمند ابزارهای تخصصی و صبر است:
- بررسی ظاهری و لمسی: بررسی بصری مناطقی که سیم‌کشی در معرض حرارت زیاد است (مانند سیم‌کشی‌های عبوری از کنار منیفولد اگزوز). عایق‌های خشک، ترک‌خورده یا چسبناک (به دلیل روغن‌زدگی) نشانه فرسودگی هستند.
- تست افت ولتاژ (Voltage Drop Test): این حیاتی‌ترین تست است. یک ولت‌متر را به صورت موازی با یک قطعه الکتریکی فعال (مانند پمپ بنزین یا فن رادیاتور) وصل کنید. اگر افت ولتاژ در سیم‌کشی (مسیر مثبت یا منفی) بیش از 0.2 تا 0.5 ولت باشد، نشانه مقاومت زیاد (اکسیداسیون یا پارگی جزئی) در مدار است.
- تست تداوم (Continuity Test) و مقاومت بالا: با استفاده از مولتی‌متر، مقاومت سیم‌ها را تست کنید. هرگونه مقاومت بالاتر از حد استاندارد در یک سیم سالم (که باید نزدیک به 0 اهم باشد) نشانه مشکل است.
۳. تکنیک‌های تعویض و بازسازی تخصصی سیم‌کشی
در صورت مشاهده فرسودگی گسترده، باید تصمیم به تعویض کامل دسته سیم یا ترمیم موضعی گرفته شود.
الف) تعویض کامل دسته‌سیم (Wiring Harness Replacement)
- ملاحظات فنی: تعویض دسته‌سیم کارخانه (OEM) یا دسته‌سیم‌های استاندارد پس از بازار بهترین راهکار است.
- دقت در مسیربندی: دسته سیم جدید باید دقیقاً از همان مسیر و نقاط اتصال و بست‌ها استفاده کند تا از تماس با قطعات متحرک یا داغ جلوگیری شود.
- تطبیق ECU: در خودروهای مالتی‌پلکس، پس از تعویض دسته‌سیم اصلی و اتصال مجدد ECU، ممکن است نیاز به تعریف مجدد یونیت‌ها (Learning) و پاک کردن کدهای خطای ارتباطی باشد.
ب) ترمیم و بازسازی موضعی (Splicing and Repair)
- تکنیک لحیم‌کاری و اتصال: برای ترمیم موضعی سیم‌های آسیب‌دیده، از لحیم‌کاری با روکش حرارتی (Heat Shrink Tubing) استفاده کنید. این روش اتصالی قوی و ایزوله ایجاد می‌کند که در برابر رطوبت مقاوم است.
- هشدار: از کانکتورهای سیم پیچی (Wire Nuts) یا نوارهای چسب برق ساده که در معرض رطوبت و گرما باز می‌شوند، اجتناب کنید.
- تعویض پین‌های کانکتور: اگر مشکل از کانکتورها (سوکت‌ها) باشد، به جای تعویض کامل سیم‌کشی، می‌توان با استفاده از ابزارهای تخصصی De-pinning، پین‌های اکسیده شده را از سوکت خارج کرده و با پین‌های جدید جایگزین نمود.
ج) ملاحظات عایق‌بندی و حفاظت
- استفاده از روکش‌های محافظ (Loom Tubing): پس از ترمیم یا تعویض، سیم‌کشی‌های مجاور موتور باید با روکش‌های نسوز و مقاوم در برابر حرارت یا نوارهای پارچه‌ای خودرویی (مانند Tesa Tape) پوشانده شوند تا در برابر گرما و سایش محافظت شوند.
- استفاده از سیم استاندارد: سیم جایگزین باید دارای قطر (گیج)، استاندارد عایقی (مانند SAE J1128) و جنس رسانا (مس خالص) مشابه سیم فابریک باشد تا تحمل جریان مناسب را داشته باشد. استفاده از سیم نازک‌تر خطر ذوب شدن عایق و آتش‌سوزی را افزایش می‌دهد.
