دلایل روشن شدن چراغ چک (Check Engine Light) در خودروهای پرمخاطب ایرانی، عمدتاً حول محور سیستم‌های مدیریت موتور، سوخت‌رسانی، و آلایندگی است. اگرچه ECU (کامپیوتر خودرو) دلایل بسیار زیادی برای روشن کردن این چراغ دارد، اما برخی از خطاها به صورت متداول‌تر و تکراری‌تر در مدل‌های رایج داخلی مشاهده می‌شوند.
۱. جدول جامع دلایل روشن شدن چراغ چک در خودروهای داخلی
سیستم اصلی | قطعه معیوب احتمالی | کدهای خطای رایج (مثال) | علائم رانندگی | مدل‌های پرمخاطب (مثال) |
آلایندگی و اگزوز | سنسور اکسیژن (به خصوص سنسور دوم/پایین) | P0135, P0171 | افزایش مصرف سوخت، بوی خام‌سوزی، کاهش شتاب. | پژو 405/206، سمند، پراید، دنا. |
آلایندگی و اگزوز | کاتالیست کانورتر (مسدود شدن) | P0420 | کاهش محسوس قدرت و شتاب، افزایش دمای موتور. | هر خودرویی با عمر بالا (>80,000 km). |
سوخت‌رسانی | دریچه گاز برقی (ETC) | P2101, P2135 | نوسان دور موتور در حالت درجا، گاز نخوردن ناگهانی یا قفل کردن پدال. | دنا، TU5 جدید، تارا. |
سوخت‌رسانی | کثیفی انژکتورها | P0300, P0172 | لرزش موتور (میس‌فایر)، مشکل در استارت سرد. | تمام خودروهای انژکتوری. |
جرقه‌زنی | کوئل (Ignition Coil) | P0351 تا P0354 | لرزش شدید موتور، کارکرد با لرزش (به خصوص در زمان شتاب‌گیری). | TU5، EF7، و تیپ‌های کوئل دار پراید. |
زمان‌بندی | سنسور دور موتور (Crankshaft Sensor) | P0335 | عدم استارت خوردن یا خاموش شدن ناگهانی موتور پس از گرم شدن. | تمام خودروهای انژکتوری. |
ورودی هوا | سنسور MAP (فشار مطلق منیفولد) | P0106 | نوسان شدید مصرف سوخت، دود سیاه، کاهش قدرت. | پراید، تیبا، سمند EF7. |
سنسورهای متفرقه | ترموستات معیوب (کند عمل کردن) | P0128 | داغ شدن یا دیر گرم شدن موتور، افزایش مصرف سوخت. | تمام خودروها. |
۲. بررسی تخصصی شایع‌ترین دلایل
سه دلیل اصلی که معمولاً باعث روشن شدن چراغ چک در خودروهای پرمخاطب داخلی می‌شوند، عبارتند از:
الف) سنسور اکسیژن و آلایندگی (P0135 تا P0141)
سنسور اکسیژن (Lambda Sensor) یکی از رایج‌ترین دلایل روشن شدن چراغ چک است، به ویژه در سنسور دوم (پس از کاتالیست).
- نقش: وظیفه دارد مقدار اکسیژن باقی‌مانده در اگزوز را اندازه‌گیری کرده و گزارش دهد تا ECU نسبت سوخت و هوا (AFR) را تنظیم کند. سنسور دوم نیز سلامت کاتالیست را کنترل می‌کند.
- چالش در ایران: به دلیل کیفیت پایین بنزین (اکتان پایین) و وجود گوگرد زیاد، سنسورهای اکسیژن سریع‌تر دچار آلودگی (Fouling) می‌شوند و داده‌های اشتباه یا کند به ECU ارسال می‌کنند.
- علائم: افزایش مصرف سوخت، ثبت خطای P0420 (عدم کارایی کاتالیست زیر حد آستانه) که اغلب به دلیل خرابی سنسور دوم است.
ب) سیستم جرقه‌زنی و میس‌فایر (P0300 تا P0304)
هرگونه اختلال در فرآیند احتراق کامل، بلافاصله توسط ECU تحت عنوان میس‌فایر (Misfire) تشخیص داده می‌شود.
- کوئل و شمع: خرابی یکی از کوئل‌ها در موتورهای جدید (مانند TU5 و EF7) یا سیم‌پیچ‌های داخلی کوئل‌ها به دلیل گرما و لرزش، مانع تولید جرقه قوی می‌شود.
- سیم‌کشی: پارگی یا اتصال کوتاه در سیم‌کشی کوئل یا انژکتور.
- علائم: لرزش شدید و تکان خوردن موتور، به‌ویژه هنگام درجا کار کردن، و کاهش توان هنگام شتاب‌گیری.
ج) دریچه گاز برقی (Electronic Throttle Body)
در خودروهایی که از دریچه گاز سیمی به دریچه گاز برقی تغییر سیستم داده‌اند (مانند دنا، 206، و تارا)، خطاهای مربوط به پدال و دریچه گاز شایع است.
- نقص: خرابی سنسورهای موقعیت دریچه گاز (TPS) در داخل یونیت یا خرابی موتور DC (موتور پله‌ای) که دریچه را باز و بسته می‌کند.
- علائم: نوسان دور موتور (Idle Hunting)، عدم عکس‌العمل پدال گاز در حین رانندگی، یا قفل شدن دریچه در یک وضعیت خاص. این خطاها معمولاً با خطای ایمنی همراه هستند و ECU ممکن است موتور را به حالت اضطراری (Limp Mode) ببرد.
۳. نکته مهم: تأثیر کیفیت بنزین و روغن
لازم است توجه شود که در خودروهای داخلی، کیفیت پایین سوخت و دیر تعویض شدن روغن موتور، علت ثانویه بسیاری از خطاهای سنسوری است:
- روغن موتور: آلودگی روغن باعث رسوب در مجاری روغن و خرابی زودهنگام سیستم‌های دقیق مانند VVT (زمان‌بندی متغیر سوپاپ در EF7 و TC7) می‌شود و کد خطای مربوط به عملکرد نامناسب VVT را ثبت می‌کند.
- بنزین: بنزین نامرغوب باعث احتراق ناقص شده و به سنسور اکسیژن و کاتالیست فشار وارد می‌کند.
