تیغه‌های فرز دستی (Router Bits) و مته‌های گردبر (Hole Saws) ابزارهای حیاتی در نجاری، کابینت‌سازی و فلزکاری هستند. تیزی و سلامت لبه‌های برش این ابزارها برای دستیابی به برش‌های تمیز، دقیق و ایمن ضروری است. نگهداری صحیح و تیز کردن تخصصی عمر این ابزارها را تا چندین برابر افزایش می‌دهد.
۱. ابزارشناسی و اجزای برش
الف) تیغه‌های فرز دستی (Router Bits)
تیغه‌های فرز معمولاً از جنس کاربید تنگستن (Tungsten Carbide) هستند که روی یک بدنه فولادی جوش داده شده است.
- لبه برش (Cutting Edge): لبه اصلی کار است که باید تیز بماند.
- زاویه سینه (Rake Angle): زاویه‌ای که لبه برش به سمت بیرون دارد.
- زاویه پاشنه (Clearance Angle): زاویه‌ای که پشت لبه برش دارد و برای کاهش اصطکاک با قطعه کار طراحی شده است.
ب) مته‌های گردبر (Hole Saws)
این مته‌ها معمولاً از فولاد تندبر (HSS - High-Speed Steel) یا نوک‌های کاربید ساخته شده‌اند.
- دندانه‌ها: لبه‌های برش اصلی.
- شیار براده (Gullet): فضاهای بین دندانه‌ها برای تخلیه براده و کاهش حرارت.
۲. نگهداری پیشگیرانه و تمیزکاری
نگهداری تخصصی قبل از تیز کردن، ضروری است.
- تمیزکاری رزین و دوده: پس از استفاده از تیغه‌های چوب، رزین و چسب روی لبه‌های کاربید می‌نشینند. این مواد با افزایش اصطکاک، دمای برش را بالا برده و باعث می‌شوند تیغه زودتر کند شود.
- روش: تیغه‌ها را در محلول‌های تمیزکننده مخصوص تیغه‌ها یا حلال‌های قوی رزین (مانند استون) قرار داده و سپس با یک برس سیمی نرم یا مسواک تمیز کنید.
- جلوگیری از زنگ‌زدگی (برای HSS): تیغه‌های فولادی باید پس از استفاده خشک شوند و با یک لایه نازک روغن سبک (مانند روغن 3-in-1) پوشانده شوند تا از زنگ‌زدگی جلوگیری شود.
- بررسی حرارت: اگر تیغه به سرعت داغ می‌شود، حتی پس از تمیزکاری، نشانه آن است که نیاز به تیز کردن حرفه‌ای دارد.
۳. روش‌های تخصصی تیز کردن
تیز کردن تیغه‌های کاربید و HSS نیاز به ابزارهای متفاوت دارد.
الف) تیز کردن تیغه‌های کاربید (Router Bits)
تیز کردن کاربید باید با ابزارهای الماسه انجام شود، زیرا کاربید از فولاد سخت‌تر است.
- ابزار: استفاده از سنگ‌های الماسه (Diamond Whetstones) یا ابزارهای چرخشی (Dremel) با نوک الماسه.
- تمرکز بر زاویه پاشنه: برای تیز کردن اکثر تیغه‌های کاربید، فقط نیاز است زاویه پاشنه (Clearance Angle) را اصلاح کنید. هرگز زاویه سینه (Rake Angle) را دستکاری نکنید، زیرا این زاویه برای عملکرد و ایمنی توسط سازنده تنظیم شده است.
- تکنیک: تیغه را محکم در یک فیکسچر یا گیره نگه دارید. سنگ الماسه را با کمی روغن یا آب خیس کرده و فقط یک یا دو بار روی زاویه پاشنه بکشید. هدف برداشتن مقدار بسیار کمی از فلز برای ایجاد یک لبه جدید است.
ب) تیز کردن دندانه‌های گردبر (Hole Saws)
تیز کردن گردبرهای HSS با سنگ‌ها یا سوهان‌های معمولی امکان‌پذیر است.
- ابزار: استفاده از سوهان‌های ظریف (Needle Files) یا دیسک‌های سنگ‌زنی با نوک نازک.
- اصلاح زاویه سینه (Rake): هر دندانه را به صورت جداگانه با سوهان، از قسمت جلویی (Rake) تیز کنید. سوهان باید فقط در جهت برش کشیده شود و به عقب بازگردانده نشود.
- حذف پلیسه (Deburring): پس از تیز کردن، لبه‌ها را با یک سنگ چرب (Oil Stone) یا الماسه به آرامی صاف کنید تا پلیسه‌های احتمالی (Burrs) حذف شوند.
ج) کالیبراسیون و بررسی نهایی
- اندازه‌گیری زاویه: برای تیغه‌های گران‌قیمت یا تخصصی، از کولیس دیجیتال برای اطمینان از حفظ زاویه اصلی استفاده کنید.
- تعادل (Balancing): تیز کردن نابرابر باعث می‌شود تیغه یا گردبر از تعادل خارج شده و لرزش ایجاد کند.
۴. بازسازی و تعمیرات تخصصی
- ترمیم لب‌پریدگی کاربید: در صورت لب‌پریدگی کوچک کاربید (Chip)، می‌توان با سنگ زنی حرفه‌ای با دستگاه‌های مخصوص و حفظ زاویه اصلی، تیغه را بازسازی کرد. اما در صورت آسیب جدی، ایمنی کاهش یافته و تیغه باید تعویض شود.
- جوشکاری (Brazing) مجدد: در صورت جدا شدن نوک کاربید از بدنه، یک متخصص می‌تواند با استفاده از فلاکس (Flux) و نقره برز (Silver Braze) نوک کاربید را دوباره به بدنه جوش دهد.
- کاهش لرزش گردبر: لرزش در گردبرها اغلب به دلیل خم شدن میله مرکزی یا عدم تعادل دندانه‌ها است. مطمئن شوید که سنتر پین (Pilot Bit) سالم بوده و به درستی محکم شده است.
