المنت‌های حرارتی (Heating Elements) و ترموستات، دو جزء اصلی در هر دستگاه گرمایشی مانند کتری برقی (Electric Kettle) و پلوپز (Rice Cooker) هستند. المنت وظیفه تبدیل انرژی الکتریکی به گرما را دارد و ترموستات مسئول کنترل این گرما و قطع خودکار جریان برق در زمان رسیدن به دمای مطلوب است. خرابی هر یک از این اجزا، منجر به عدم گرمایش، طولانی شدن زمان پخت یا عدم عملکرد صحیح قطع کن می‌شود.
۱. عیب‌یابی و تمیزکاری المنت‌های حرارتی
المنت‌ها به ویژه در کتری‌های برقی، به شدت در معرض رسوبات آب (کُلِر) قرار می‌گیرند که مانع انتقال حرارت می‌شود.
الف) تشخیص خرابی المنت (عدم گرمایش)
علامت: دستگاه روشن می‌شود، اما آب یا محتویات داخلی گرم نمی‌شود.
علت احتمالی:
سوختن سیم‌پیچ داخلی المنت (مدار باز): به دلیل عمر بالا یا نوسانات برق.
تجمع رسوبات (کُلِر) بیش از حد: در کتری‌ها و پلوپزهای قدیمی‌تر با المنت‌های شناور.
ب) تست المنت با مولتی‌متر
دسترسی: دستگاه را از برق بکشید. المنت معمولاً دارای دو یا سه ترمینال است.
تست مقاومت (Ohms): مولتی‌متر را روی حالت مقاومت تنظیم کنید و پروب‌ها را به پایانه‌های المنت وصل کنید.
نتیجه: یک المنت سالم بسته به قدرت (W)، باید مقاومتی پایین (معمولاً بین 10 تا 100 اهم) نشان دهد. اگر مولتی‌متر OL (مدار باز) نشان دهد، المنت سوخته است و باید تعویض شود.
ج) رسوب‌زدایی المنت (کتری برقی)
رسوبات آهکی باعث می‌شود المنت گرمای تولید شده را به آب منتقل نکند، در نتیجه مصرف برق افزایش یافته و زمان جوش آمدن طولانی می‌شود.
استفاده از سرکه: کتری را تا نصف با محلول مساوی سرکه سفید و آب پر کنید. بگذارید یک ساعت بماند (بدون روشن کردن). سپس محلول را دور ریخته و کتری را چندین بار با آب تازه بجوشانید.
استفاده از اسید سیتریک: 2 قاشق غذاخوری پودر اسید سیتریک (جوهر لیمو) را در آب حل کرده و بجوشانید. این روش سریع‌تر و مؤثرتر از سرکه است و بوی کمتری دارد.
۲. عیب‌یابی و تنظیم ترموستات و حسگرها
ترموستات وظیفه قطع برق دستگاه را پس از رسیدن به دمای مشخص دارد.
الف) ترموستات کتری برقی (Steam Sensor)
در کتری‌های برقی، ترموستات در پایه یا زیر المنت قرار دارد. یک حسگر کوچک بخار (معمولاً Bi-Metallic Disk) را تشخیص داده و کلید اصلی را قطع می‌کند.
مشکل: عدم قطع خودکار:
علت احتمالی: تجمع رسوبات یا رطوبت در مسیر انتقال بخار به سنسور زیر دسته.
راهکار: ناحیه حسگر بخار را (معمولاً در نزدیکی دسته یا بالای المنت) تمیز کنید.
خرابی پایه‌ها: اگر کتری روی پایه، آب را جوش می‌آورد اما قطع نمی‌شود، احتمالاً اتصال برقی بین بدنه کتری و پایه دچار مشکل شده یا ترموستات داخلی پایه (Strix Controller) فرسوده شده است.
ب) ترموستات پلوپز (Magnetic Thermostat)
پلوپزها معمولاً از یک ترموستات مغناطیسی (Magnetic Thermostat) در کف بدنه استفاده می‌کنند. این سیستم از یک آهنربا و یک سنسور دما استفاده می‌کند که وقتی دما به نقطه مشخصی (حدود 100∘C) می‌رسد، خاصیت مغناطیسی ضعیف شده و کلید به حالت "گرم نگهدار" (Warm) می‌پرد.
مشکل: پخت ناکافی یا پریدن زودتر از موعد:
علت احتمالی: تجمع مواد غذایی یا تغییر شکل کاسه داخلی (Insert Pot). اگر کاسه داخلی کثیف باشد یا تاب برداشته باشد، انتقال حرارت به سنسور مغناطیسی درست انجام نمی‌شود.
راهکار: مطمئن شوید کاسه داخلی تمیز و کاملاً صاف روی المنت قرار گرفته است. تمیزکاری اطراف سنسور مغناطیسی در کف دستگاه.
مشکل: همیشه در حالت پخت می‌ماند (عدم پرش به Warm):
علت احتمالی: خرابی یا کثیفی سنسور مغناطیسی یا فنر مربوط به آن.
راهکار: فنر و اهرم سنسور مغناطیسی را بررسی کنید. در صورت وجود لجن یا رسوب، آن را تمیز کنید. اگر باز هم عمل نکرد، ترموستات مغناطیسی باید تعویض شود.
۳. تعویض المنت (در صورت لزوم)
در پلوپزها و کتری‌هایی که المنت داخلی دارند، تعویض المنت یک کار تخصصی است و اغلب کل مجموعه المنت حرارتی و ترموستات به صورت یکجا تعویض می‌شود.
دسترسی: باید پنل زیرین پلوپز را باز کرده و به المنت و ترمینال‌های آن دسترسی پیدا کنید.
جداسازی: اتصالات برقی و پایه‌های المنت را جدا کنید.
عایق‌بندی: المنت جدید باید با همان نوع واشرها و عایق‌ها نصب شود تا از تماس رطوبت با قطعات الکتریکی جلوگیری شود.
نتیجه‌گیری: در کتری‌های برقی، اصلی‌ترین مشکل رسوب آهکی است که با روش‌های ساده‌ای چون سرکه یا اسید سیتریک حل می‌شود. در پلوپزها، عملکرد نادرست معمولاً به دلیل عدم تماس صحیح یا خرابی سنسور مغناطیسی است. در هر دو دستگاه، اگر گرمایی تولید نشود، تست مقاومت المنت با مولتی‌متر برای تشخیص مدار باز بودن آن، اولین گام تعمیرات است.
