دریل‌های برقی ابزارهای ضروری خانگی و نیمه‌صنعتی هستند که عملکرد آن‌ها به دو جزء اصلی وابسته است: بلبرینگ‌ها (Bearings) برای حرکت نرم شفت و کلید دیمر (Variable Speed Switch) برای کنترل دقیق سرعت موتور. خرابی بلبرینگ‌ها منجر به صدای بلند، لرزش شدید و گرم شدن بیش از حد می‌شود، در حالی که نقص در کلید دیمر باعث عدم کارکرد در سرعت‌های پایین یا از دست دادن کامل کنترل سرعت خواهد شد.
۱. عیب‌یابی و تعویض بلبرینگ‌ها
بلبرینگ‌ها سایش و اصطکاک را کاهش داده و عمر موتور و گیربکس را تضمین می‌کنند.
الف) تشخیص خرابی بلبرینگ‌ها
صدای سایش و زوزه: شنیدن صدای غیرعادی، شبیه به زوزه، خش‌خش یا سایش فلز به فلز در حین کار. این صدا اغلب با افزایش سرعت بیشتر می‌شود.
لرزش غیرعادی: لرزش شدید در بدنه دریل، حتی زمانی که مته متصل نیست.
گرمای بیش از حد شفت: گرم شدن شدید در ناحیه نزدیک به سه نظام (Chuck) یا بدنه موتور، در حالی که دریل تحت بار سنگین نیست.
تست دستی: دستگاه را از برق بکشید. سه نظام را با دست بچرخانید. اگر حرکت سخت، خشن و غیریکنواخت باشد، بلبرینگ‌ها فرسوده شده‌اند.
ب) مراحل تعویض بلبرینگ
جداسازی: بدنه پلاستیکی دریل را باز کنید (اغلب با پیچ‌های ستاره‌ای یا فیلیپس) و قطعات داخلی را با دقت جدا کنید.
مکان‌یابی: دریل‌های برقی معمولاً حداقل دو بلبرینگ دارند:
بلبرینگ شفت خروجی: نزدیک به سه‌نظام و گیربکس (بیشترین خرابی).
بلبرینگ آرمیچر: در پشت آرمیچر موتور.
خارج کردن بلبرینگ قدیمی:
از یک پـولر بلبرینگ (Bearing Puller) مناسب استفاده کنید تا بلبرینگ را بدون آسیب به شفت، خارج نمایید. در صورت عدم دسترسی به پولر، می‌توان با استفاده از یک بوش فلزی و ضربات آرام چکش، آن را خارج کرد، اما باید بسیار محتاط بود.
در صورت خرابی بلبرینگ شفت، باید مجموعه گیربکس را جدا کنید.
نصب بلبرینگ جدید: بلبرینگ جدید (که باید کاملاً هم‌اندازه و از نوع آب‌بندی شده (Sealed) باشد) را با استفاده از یک بوش و پرس مناسب، یا با ضربات بسیار آرام بر روی رینگ داخلی آن، در جای خود نصب کنید. از فشار مستقیم به مرکز یا رینگ خارجی بلبرینگ خودداری کنید.
۲. عیب‌یابی و تعویض کلید تنظیم سرعت (دیمر)
کلید دیمر یک مدار الکترونیکی شامل Triac و مقاومت‌های متغیر است که ولتاژ ارسالی به موتور را کنترل می‌کند.
الف) تشخیص خرابی کلید دیمر
عدم کارکرد در سرعت پایین: دریل فقط در حالت کامل (فشار حداکثری بر کلید) کار می‌کند و تنظیم سرعت در فشارهای کمتر کار نمی‌کند.
از دست دادن کنترل سرعت: با وجود فشار جزئی بر کلید، موتور بلافاصله با حداکثر سرعت روشن می‌شود. (شبیه خرابی Triac در حالت اتصال کوتاه).
عدم کارکرد کامل: موتور اصلاً روشن نمی‌شود، در حالی که ذغال‌های موتور سالم هستند.
جرقه زدن در کلید: جرقه زدن در داخل کلید هنگام کار یا هنگام رها کردن آن (نشان‌دهنده سایش یا خرابی اتصالات).
ب) مراحل تست و تعویض کلید
تست پیوستگی (برای عدم کارکرد کامل): دستگاه را از برق جدا کنید. مولتی‌متر را روی حالت پیوستگی (Continuity) قرار دهید.
کلید را فشار دهید. باید بین پایانه‌های ورودی و خروجی موتور پیوستگی وجود داشته باشد.
نکته: اگر مشکل فقط در تنظیم سرعت است، تست پیوستگی فایده‌ای ندارد و باید کلید را تعویض کرد، زیرا مدار دیمر داخلی آن خراب شده است.
جداسازی و تعویض:
کلید دیمر یک ماژول یکپارچه است که معمولاً قابل تعمیر نیست.
اتصالات سیم‌کشی (ورودی برق، خروجی به موتور، و سیم‌های مربوط به کلید Forward/Reverse) را با دقت از کلید قدیمی جدا کنید. بهتر است قبل از جداسازی، از محل سیم‌ها عکس بگیرید.
کلید دیمر جدید را (که باید کاملاً سازگار با مدل دریل شما باشد) نصب کرده و سیم‌کشی را طبق الگوی قبلی متصل کنید.
نکته: در برخی دریل‌ها، ترمینال‌های ورودی و خروجی برق از هم جدا نیستند و تنها دو سیم به موتور وصل می‌شود.
۳. مونتاژ مجدد و نکات ایمنی
تمیزکاری: قبل از مونتاژ مجدد، هرگونه گرد و غبار یا براده چوب را از داخل محفظه موتور (به ویژه اطراف آرمیچر و کلکتور) با هوای فشرده پاک کنید.
گیربکس: دنده‌های گیربکس را با گریس جدید مخصوص، روان‌کاری کنید.
مونتاژ بدنه: مطمئن شوید که تمامی سیم‌کشی‌ها به درستی در شیارهای خود قرار گرفته‌اند و هیچ سیمی زیر پیچ‌ها یا بین قطعات پلاستیکی گیر نمی‌کند. این می‌تواند باعث اتصال کوتاه یا آسیب به عایق سیم شود.
نتیجه‌گیری: صدای بلند و لرزش دریل برقی معمولاً به دلیل فرسودگی بلبرینگ‌ها است که نیاز به تعویض دقیق با ابزار مناسب دارد. مشکلات کنترل سرعت تقریباً همیشه ناشی از خرابی مدار Triac داخلی در کلید دیمر هستند و برای حل این مشکل، تعویض کلید به عنوان یک ماژول کامل، ضروری است.
