اجاق گازهای رومیزی (Built-in Cooktops) برای ایمنی و عملکرد، به دو سیستم کلیدی وابسته هستند: سیستم جرقه‌زنی (Ignition System) برای روشن کردن گاز و ترموکوپل (Thermocouple) برای جلوگیری از نشت گاز در صورت خاموش شدن ناگهانی شعله. خرابی در هر یک از این سیستم‌ها می‌تواند باعث عدم روشن شدن شعله یا خاموش شدن ناخواسته آن شود. تعمیر موفق این اجاق‌ها نیازمند درک دقیق نحوه عملکرد این دو جزء است.
۱. عیب‌یابی سیستم جرقه‌زنی (Ignition System)
سیستم جرقه‌زنی از دو جزء اصلی تشکیل شده است: ترانس جرقه‌زن (Ignition Module) و الکترودهای سرامیکی (Spark Plugs).
الف) مشکل: عدم تولید جرقه (No Spark)
| علت احتمالی | روش عیب‌یابی و تعمیر |
| ۱. الکترود جرقه‌زن کثیف یا مرطوب | تمیزکاری: آلودگی، چربی یا رطوبت روی الکترود سرامیکی باعث هدایت نادرست جرقه به بدنه می‌شود. با یک دستمال خشک یا برس نرم و کمی الکل ایزوپروپیل الکترود را تمیز کنید. |
| ۲. شکستگی الکترود سرامیکی | شکستگی یا ترک در بدنه سرامیکی الکترود باعث نشت جرقه به بدنه گاز می‌شود. الکترود شکسته باید تعویض شود. |
| ۳. خرابی ترانس جرقه‌زن (ماژول) | ترانس مسئول تولید ولتاژ بالا است. اگر همه شعله‌ها هم‌زمان جرقه نمی‌زنند، احتمالاً ترانس معیوب است. این قطعه معمولاً قابل تعمیر نیست و باید تعویض شود. |
| ۴. خرابی سوئیچ ولوم (Ignition Switch) | اگر فقط یک ولوم جرقه نمی‌زند، سوئیچ مکانیکی پشت آن ولوم معیوب است. سوئیچ را با مولتی‌متر تست پیوستگی کنید و در صورت نیاز تعویض نمایید. |
ب) مشکل: جرقه زدن دائمی (Continuous Sparking)
علت احتمالی: معمولاً ورود رطوبت یا مایعات به درون سوئیچ‌های زیر ولوم‌ها.
راهکار: گاز را از برق بکشید و بگذارید زیر ولوم‌ها کاملاً خشک شود. در صورت ادامه مشکل، باید سوئیچ معیوب را شناسایی و جدا کنید.
۲. عیب‌یابی و ترمیم سیستم ترموکوپل (Thermocouple System)
ترموکوپل یک سنسور ایمنی است که هنگام روشن بودن شعله، گرمای آن را به سیگنال الکتریکی ضعیفی (میلی ولت) تبدیل می‌کند. این سیگنال، یک شیر ایمنی مغناطیسی (Solenoid Valve) را باز نگه می‌دارد. اگر شعله خاموش شود، سیگنال قطع شده و شیر بلافاصله جریان گاز را می‌بندد.
الف) مشکل: شعله روشن می‌ماند، اما پس از رها کردن ولوم خاموش می‌شود
این علامت اصلی خرابی ترموکوپل یا نقص ایمنی است. | علت احتمالی | روش عیب‌یابی و تعمیر | | :--- | :--- | | ۱. ترموکوپل معیوب یا کثیف | نوک ترموکوپل (قسمت مسی/برنجی) باید مستقیماً در معرض شعله باشد و کاملاً تمیز باشد. آلودگی یا رسوب کربن مانع جذب حرارت می‌شود. نوک آن را با یک برس سیمی نرم تمیز کنید. | | ۲. نوک ترموکوپل دور از شعله | اگر ترموکوپل شل شده یا از موقعیت خود خارج شده باشد، گرمای کافی دریافت نمی‌کند. آن را مجدداً محکم کرده و مطمئن شوید که 3 تا 5 میلی‌متر از نوک آن در قسمت داغ شعله قرار می‌گیرد. | | ۳. خرابی شیر ایمنی (Magnetic Valve) | اگر ترموکوپل سالم باشد اما باز هم شعله خاموش می‌شود، شیر ایمنی که ترموکوپل به آن وصل است، خراب است و سیگنال ضعیف را نگه نمی‌دارد. این قطعه باید توسط متخصص تعویض شود. |
ب) تست عملکرد ترموکوپل (با مولتی‌متر)
برای اطمینان از سلامت ترموکوپل، باید ولتاژ خروجی آن را اندازه‌گیری کرد:
جداسازی: ترموکوپل را از شیر ایمنی در زیر اجاق جدا کنید.
تست: مولتی‌متر را روی حالت DC میلی‌ولت (mV) تنظیم کنید.
اندازه‌گیری: نوک ترموکوپل را در معرض شعله قوی قرار دهید. پس از 30 ثانیه، ولتاژ بین دو سر ترموکوپل را اندازه بگیرید.
نتیجه: یک ترموکوپل سالم باید ولتاژی در حدود 15 تا 35 میلی‌ولت تولید کند. اگر ولتاژ صفر یا بسیار پایین است، ترموکوپل معیوب است و باید تعویض شود.
۳. نکات مهم در تعویض و ایمنی
خاموش کردن گاز: پیش از هرگونه کار بر روی ترموکوپل یا شیر گاز، حتماً شیر اصلی گاز ورودی به اجاق را ببندید.
انتخاب قطعه: هنگام تعویض ترموکوپل، قطعه جایگزین باید از نظر طول و نوع اتصال به شیر ایمنی کاملاً با نمونه اصلی مطابقت داشته باشد.
تست نشتی پس از تعویض: پس از نصب مجدد قطعات و سفت کردن اتصالات، حتماً با استفاده از محلول کف صابون یا آب و مایع ظرفشویی، نشتی گاز در محل اتصال شیر و ترموکوپل را بررسی کنید. وجود حباب نشان‌دهنده نشتی گاز است که بسیار خطرناک است.
نتیجه‌گیری: عیب‌یابی سیستم جرقه‌زنی و ایمنی حرارتی در اجاق گازهای رومیزی، نیازمند جداسازی دقیق اجزای مشعل است. مشکلات جرقه‌زنی اغلب ناشی از آلودگی الکترودها و مشکلات ایمنی (خاموش شدن شعله) به دلیل عدم دریافت گرمای کافی توسط ترموکوپل یا خرابی خود ترموکوپل هستند. با تمیزکاری دقیق، تنظیم موقعیت سنسور و در صورت لزوم، تعویض قطعه معیوب (الکترود یا ترموکوپل)، می‌توان عملکرد ایمن اجاق گاز را بازیابی کرد.
