چمن‌زن‌های برقی و ماشین‌های اصلاح مو، هر دو برای عملکرد بهینه، به سیستم انتقال قدرت (گیربکس) و تیغه‌های تیز و به درستی تنظیم شده وابسته هستند. در چمن‌زن‌ها، تیغه سنگین نیروی چرخشی موتور را برای برش چمن به کار می‌گیرد؛ در حالی که در ماشین‌های اصلاح، سیستم دنده کوچک و ظریف، حرکت چرخشی موتور را به حرکت رفت و برگشتی تیغه‌ها تبدیل می‌کند. تعمیر و نگهداری این اجزا، کلید حفظ کارایی و طول عمر این ابزارها است.
۱. بخش اول: تنظیم و نگهداری تیغه‌ها
تیزی و تعادل تیغه‌ها مستقیماً بر کیفیت برش و ایمنی دستگاه تأثیر می‌گذارد.
الف) تیغه‌های چمن‌زن برقی (Rotary Mowers)
بررسی تیزی و آسیب: تیغه‌های چمن‌زن به دلیل برخورد با سنگ یا ریشه، به راحتی کُند یا دندانه دندانه می‌شوند. تیغه کُند، چمن را پاره می‌کند و آن را مستعد بیماری می‌سازد.
سنگ‌زنی و تیز کردن: تیغه باید به صورت دوره‌ای با سنگ فرز یا سوهان تیز شود.
نکته ایمنی: هنگام تیز کردن، باید تعادل (Balance) تیغه حفظ شود. وزن هر دو طرف تیغه باید دقیقاً برابر باشد تا هنگام چرخش با سرعت بالا، لرزش ایجاد نشود. لرزش شدید می‌تواند به شفت موتور و بلبرینگ‌های آن آسیب برساند.
تعویض تیغه: هنگام تعویض تیغه:
قطع برق: حتماً کابل برق یا باتری را جدا کنید.
ثابت نگه داشتن تیغه: از یک بلوک چوبی یا آچار مخصوص برای ثابت نگه داشتن تیغه استفاده کنید.
باز کردن مهره: مهره نگهدارنده معمولاً بسیار سفت است. هنگام نصب تیغه جدید، آن را محکم ببندید اما از سفت کردن بیش از حد که به شفت آسیب برساند، خودداری کنید.
ب) تیغه‌های ماشین اصلاح (Hair Clippers)
تمیزکاری و روغن‌کاری: تیغه‌های ماشین اصلاح پس از هر بار استفاده باید با برس تمیز و با روغن ماشین اصلاح (Blade Oil) روغن‌کاری شوند. روغن‌کاری مناسب، اصطکاک را کاهش داده، از داغ شدن تیغه جلوگیری کرده و تیزی آن را حفظ می‌کند.
تنظیم تیغه (Zero-Gapping): برای اصلاح نزدیک (Close Shaving)، تیغه‌های ثابت و متحرک باید تنظیم شوند.
تکنیک: تیغه متحرک (بالایی) را کمی به عقب ببرید تا نوک آن دقیقاً پشت لبه تیغه ثابت (پایینی) قرار گیرد. این کار از آسیب زدن به پوست جلوگیری می‌کند. پس از تنظیم، پیچ‌ها را محکم کنید.
تعویض: اگر تیغه‌ها زنگ زده یا شدیداً کُند شده‌اند، مجموعه تیغه (Blade Set) باید تعویض شود.
۲. عیب‌یابی و تعمیر سیستم دنده (Gearbox) و انتقال قدرت
الف) گیربکس در چمن‌زن‌های برقی
بسیاری از چمن‌زن‌های برقی کوچک گیربکس ندارند و تیغه مستقیماً به موتور متصل است. اما در مدل‌های خودران (Self-Propelled)، یک سیستم دنده برای حرکت چرخ‌ها وجود دارد.
مشکل رایج: سایش دنده‌های پلاستیکی یا شکستگی تسمه انتقال.
عیب‌یابی: اگر چمن‌زن روشن می‌شود اما حرکت نمی‌کند، احتمالاً دنده‌ها در گیربکس چرخ‌ها شکسته یا تسمه انتقال قدرت به گیربکس پاره شده است.
تعمیر: دسترسی به گیربکس چرخ‌ها معمولاً مستلزم باز کردن محفظه چرخ است. دنده‌های فرسوده (معمولاً از جنس نایلون سخت) باید با نمونه‌های دقیقاً مشابه تعویض شوند.
ب) سیستم دنده در ماشین‌های اصلاح
موتورهای چرخشی (Rotary Motors) در ماشین‌های اصلاح از یک سیستم دنده کوچک یا کوپلینگ استفاده می‌کنند تا حرکت چرخشی شفت موتور را به حرکت رفت و برگشتی تیغه متحرک تبدیل کنند.
| علامت خرابی | علت احتمالی | راهکار تعمیر |
| تیغه متحرک، حرکت نمی‌کند | شکستگی یا سایش کوپلینگ پلاستیکی یا میل‌لنگ (Drive Lever) کوچک. | جداسازی و تعویض قطعه پلاستیکی یا فلزی متصل به شفت موتور که تیغه را به جلو و عقب می‌راند. |
| صدای بلند و خشن | سایش بلبرینگ‌های موتور یا نیاز شدید به روغن‌کاری قطعات داخلی. | باز کردن محفظه و روان‌کاری مجدد میل‌لنگ و بلبرینگ‌های کوچک. |
| موتور ضعیف کار می‌کند | در برخی مدل‌ها، پیچ تنظیم توان (Power Screw) شل شده است. | پیچ تنظیم را با یک پیچ‌گوشتی کوچک تنظیم کنید تا قوی‌ترین صدای موتور و تیغه را بشنوید و سپس آن را محکم کنید. |
۳. روان‌کاری و نگهداری پیشگیرانه
چمن‌زن‌ها: بلبرینگ‌های چرخ و گاهی شفت موتور نیاز به روان‌کاری با گریس دارند. موتورهای مدرن معمولاً دارای بلبرینگ‌های آب‌بندی شده هستند که نیاز به نگهداری ندارند.
ماشین اصلاح: روان‌کاری هفتگی تیغه‌ها و بازرسی دوره‌ای (ماهانه) سیستم داخلی برای تمیزکاری و روان‌کاری مجدد قطعات پلاستیکی انتقال قدرت، عمر دستگاه را تا حد زیادی افزایش می‌دهد. از روغن‌های سبک با درجه خوراکی (Food-Grade) یا روغن‌های معدنی مخصوص استفاده کنید.
نتیجه‌گیری: نگهداری از چمن‌زن و ماشین اصلاح، فرآیندی دوگانه است. در چمن‌زن‌ها، تمرکز بر حفظ تعادل مکانیکی و تیزی تیغه برای جلوگیری از لرزش و آسیب به موتور است. در ماشین‌های اصلاح، توجه اصلی به تمیزکاری، روغن‌کاری و تعویض به موقع قطعات پلاستیکی انتقال قدرت است تا از سایش و شکستگی جلوگیری شود.
