قطعات پلاستیکی لوازم خانگی (مانند بدنه جاروبرقی، دیگ لباسشویی، سینی‌های یخچال و محفظه‌های میکسر) اغلب در معرض ترک‌های خستگی (Fatigue Cracks) یا شکست‌های مکانیکی ناشی از تنش‌های مکرر، لرزش، یا شوک حرارتی قرار می‌گیرند. ترمیم مؤثر این قطعات نیازمند شناسایی نوع پلاستیک و انتخاب روش اتصال مناسب است: جوش پلاستیک برای اتصال دائمی و یکپارچه، یا چسب‌های ساختاری برای سهولت استفاده و استحکام بالا.
۱. عیب‌یابی: شناسایی نوع پلاستیک و ماهیت شکست
تعمیر موفق با شناسایی نوع پلاستیک آغاز می‌شود، زیرا جوشکاری فقط بر روی پلاستیک‌های هم‌جنس امکان‌پذیر است.
الف) شناسایی نوع پلاستیک
پلاستیک‌های مهندسی رایج: اغلب لوازم خانگی از پلیمرهای زیر ساخته می‌شوند:
ABS (Acrylonitrile Butadiene Styrene): سخت، مقاوم به ضربه (رایج در بدنه جاروبرقی و پنل‌ها).
PP (Polypropylene): انعطاف‌پذیر، مقاوم به مواد شیمیایی (رایج در دیگ لباسشویی، مخازن آب).
HDPE / PE (پلی اتیلن): نرم و لغزنده (رایج در لوله‌ها و قطعاتی که نیاز به انعطاف دارند).
روش تشخیص: علائم اختصاری (مانند PP یا ABS) معمولاً در پشت قطعه حک شده است. در صورت نبود علامت، از تست‌های ساده مانند تست شناوری (PP و PE روی آب شناور می‌مانند) یا تست چگالی استفاده کنید.
ب) ماهیت شکست (ترک‌های خستگی)
مشخصه: ترک‌های خستگی معمولاً به آرامی و در اثر چرخه بارگذاری مکرر ایجاد می‌شوند و اغلب در نزدیکی نقاط اتصال (مانند پیچ‌ها، گوشه‌ها یا لبه‌هایی که تنش متمرکز شده است) مشاهده می‌شوند.
راهکار: برای ترمیم دائمی ترک خستگی، ابتدا باید نوک ترک سوراخ شود (Stop-drilling) تا از گسترش بیشتر آن جلوگیری شود.
۲. روش ترمیم اول: جوش پلاستیک (Plastic Welding)
جوش پلاستیک بهترین روش برای ایجاد یک اتصال یکپارچه (Monolithic) و قوی است، زیرا قطعات را به طور فیزیکی ذوب و ترکیب می‌کند.
الف) اصول فنی
ابزار: هویه هوای داغ (Hot Air Welder) که پلاستیک را ذوب کرده و در همان حال، از یک میله پرکننده (Filler Rod) هم‌جنس برای پر کردن شکاف استفاده می‌شود.
انتخاب میله پرکننده: میله پرکننده باید دقیقاً از همان نوع پلاستیک قطعه مادر باشد (مثلاً PP برای PP، ABS برای ABS).
ب) مراحل گام به گام ترمیم ترک
آماده‌سازی ترک: ترک را با سایش (Grinding) به شکل V یا U آماده کنید تا فضایی برای نفوذ میله پرکننده ایجاد شود.
تمیزکاری: سطح را کاملاً با ایزوپروپیل الکل تمیز کنید تا از هرگونه چربی یا کثیفی پاک شود.
تثبیت موقت: لبه‌های ترک را با گیره تثبیت کنید.
جوشکاری:
هویه هوای داغ را روی دمای مناسب تنظیم کنید (مثلاً ABS حدود 300∘C و PP حدود 250∘C).
هوای داغ را به طور همزمان روی لبه‌های ترک و نوک میله پرکننده بگیرید.
با اعمال فشار ثابت، میله پرکننده ذوب‌شده را به آرامی در شکاف V-شکل فشار دهید.
تقویت پشتی: در صورت امکان، یک لایه جوش ثانویه یا یک توری تقویتی (Mesh) در سمت پشتی (داخلی) اعمال کنید.
پرداخت: پس از خنک شدن کامل، جوش اضافی را با سنباده یا ابزار برش تمیز کنید.
۳. روش ترمیم دوم: چسب‌های ساختاری (Structural Adhesives)
چسب‌های ساختاری (به‌ویژه اپوکسی‌های دوجزئی و متیل متاکریلات (MMA)) جایگزینی عالی برای جوشکاری هستند، به ویژه زمانی که پلاستیک ناشناخته است یا جوشکاری دشوار است.
الف) انواع چسب‌ها و کاربرد
اپوکسی دوجزئی: استحکام بالا، زمان پخت طولانی‌تر، مناسب برای انواع پلاستیک‌ها به جز پلی الفین‌ها (مانند PP و PE).
چسب‌های MMA (متیل متاکریلات): استحکام فوق‌العاده سریع، قابلیت پر کردن شکاف، بهترین گزینه برای اتصال پلاستیک‌های متفاوت.
چسب‌های سیانوآکریلات تقویت‌شده (Super Glue): فقط برای شکستگی‌های بسیار کوچک و دقیق، به همراه پرکننده پودری (مانند جوش شیرین) برای استحکام بیشتر.
ب) مراحل گام به گام ترمیم با چسب MMA
آماده‌سازی سطح: بهترین نتیجه با سایش مکانیکی (خراشیدن) سطوح داخلی برای بهبود چسبندگی حاصل می‌شود.
تمیزکاری و پرایمر: سطوح باید کاملاً با ایزوپروپیل الکل تمیز شوند. توجه: برای پلاستیک‌هایی مانند PE و PP، استفاده از پرایمرهای مخصوص سطح پایین انرژی (Low Surface Energy Primer) قبل از اعمال چسب الزامی است.
اعمال چسب: چسب MMA دوجزئی را مخلوط کرده و سریعاً به شکاف تزریق کنید.
تقویت: برای استحکام بیشتر در ترک‌های خستگی، یک توری فایبرگلاس (Fiberglass Mesh) را روی ناحیه اتصال (در سمت پشتی) قرار داده و با لایه دوم چسب ساختاری بپوشانید. این کار تنش را در ناحیه وسیع‌تری توزیع می‌کند.
۴. مقایسه و انتخاب تکنیک ترمیم
| ویژگی | جوش پلاستیک (Welding) | چسب‌های ساختاری (MMA/Epoxy) |
| استحکام اتصال | بسیار عالی (یکپارچگی مواد) | عالی (بسته به نوع چسب و آماده‌سازی) |
| نوع پلاستیک | فقط هم‌جنس (PP با PP) | اتصال پلاستیک‌های غیرهمجنس یا پلاستیک به فلز. |
| سختی کار | نیاز به تجهیزات و مهارت بیشتر | استفاده آسان، نیاز به تمیزکاری و پرایمر. |
| آب‌بندی | آب‌بندی کامل و دائمی | آب‌بندی خوب (بسته به نوع چسب) |
| کاربرد ایده آل | تعمیرات ساختاری و محفظه‌های تحت تنش (مانند دیگ لباسشویی). | اتصال قطعاتی که نیاز به حفظ ظاهر دارند و ترمیم‌های سریع. |
نتیجه‌گیری: انتخاب روش ترمیم باید بر اساس نوع پلاستیک و اهمیت تحمل بار تعیین شود. برای تعمیرات بحرانی و ساختاری قطعاتی چون دیگ لباسشویی (PP) یا بدنه جاروبرقی (ABS)، جوش پلاستیک به دلیل ایجاد اتصال همگن و بادوام ارجحیت دارد. در مواردی که اتصال پلاستیک‌های مختلف یا ترمیم سریع مورد نیاز است، چسب‌های ساختاری MMA با تکنیک تقویت توری، بهترین راه حل هستند. در هر دو حالت، آماده‌سازی صحیح سطح و توقف گسترش ترک (Stop-drilling)، حیاتی است.
