سیستم‌های تصفیه آب خانگی (به ویژه مدل‌های اسمز معکوس - RO) برای حفظ کارایی و کیفیت آب تصفیه شده، نیازمند نگهداری دوره‌ای و تعویض به موقع فیلترها هستند. فیلترهای اشباع شده نه تنها آلاینده‌ها را حذف نمی‌کنند، بلکه خود به محیطی برای رشد باکتری و منبع آلودگی تبدیل می‌شوند.
۱. جدول زمانبندی تعویض فیلترهای متداول
عمر مفید فیلترها به طور مستقیم به کیفیت آب ورودی و میزان مصرف بستگی دارد. با این حال، زمانبندی زیر بر اساس شرایط استاندارد و متداول‌ترین سیستم‌های RO ارائه شده است:
مرحله | نوع فیلتر | عملکرد اصلی | زمان تعویض استاندارد |
مرحله 1 | فیلتر رسوب‌گیر (PP/Sediment) | حذف ذرات معلق، شن، ماسه، زنگار. | 3 تا 6 ماه |
مرحله 2 | کربن فعال دانه‌ای (GAC) | حذف کلر، بو، طعم، و ترکیبات آلی فرار (VOCs). | 6 ماه |
مرحله 3 | کربن بلوکی (CTO) | تکمیل جذب کلر و محافظت از فیلتر اصلی (RO). | 6 ماه |
مرحله 4 | غشای اسمز معکوس (RO Membrane) | حذف فلزات سنگین، نیترات، باکتری و ویروس. | 18 تا 36 ماه |
مرحله 5 | کربن نهایی (Post-Carbon) | بهبود طعم نهایی آب پس از خروج از مخزن ذخیره. | 12 تا 18 ماه |
۲. راهنمای گام به گام تعویض فیلترهای اولیه (1 تا 3)
فیلترهای اولیه (رسوب‌گیر و کربن فعال) مصرفی‌ترین قطعات هستند که معمولاً به صورت همزمان تعویض می‌شوند.
مرحله اول: قطع جریان آب و تخلیه فشار
- بستن ورودی آب: شیر ورودی آب تصفیه‌کن (که معمولاً به شیر زیر سینک متصل است) را ببندید.
- قطع برق: آداپتور یا برق دستگاه را قطع کنید (برای جلوگیری از کارکرد پمپ).
- تخلیه فشار: شیر برداشت (شیر روی سینک) را باز کنید تا فشار آب داخل سیستم و مخزن ذخیره تخلیه شود.
مرحله دوم: باز کردن و تمیزکاری
- باز کردن محفظه: با استفاده از آچار مخصوص که همراه دستگاه ارائه شده است، محفظه فیلترها (هوزینگ) را در جهت عقربه‌های ساعت باز کنید.
- خارج کردن فیلتر قدیمی: فیلترهای استفاده شده را خارج کرده و دور بیندازید.
- تمیزکاری محفظه: با استفاده از یک پارچه تمیز و کمی آب و صابون (یا مایع ظرفشویی)، داخل محفظه‌ها را کاملاً تمیز کنید. واشرهای مشکی رنگ (اورینگ) را بررسی کنید که ترک یا پارگی نداشته باشند.
مرحله سوم: جایگذاری فیلتر جدید و مونتاژ
- برداشتن محافظ: پوشش پلاستیکی فیلترهای جدید را بردارید.
- نصب: فیلترهای جدید را در محفظه مربوطه قرار دهید (فیلترهای کربن نباید سر و ته گذاشته شوند).
- محکم کردن: محفظه‌ها را در جهت خلاف عقربه‌های ساعت با دست محکم کنید، سپس با آچار به آرامی بچرخانید (سفت کردن بیش از حد به هوزینگ آسیب می‌زند).
مرحله چهارم: شستشو و راه‌اندازی (Flush)
برای فیلترهای کربن جدید این مرحله بسیار حیاتی است.
- راه‌اندازی اولیه: ورودی آب و برق را وصل کنید. بگذارید دستگاه برای چند دقیقه کار کند و آب وارد محفظه شود.
- تخلیه اولیه (Flush): آب تصفیه شده خروجی را برای حداقل 10 تا 15 دقیقه تخلیه کنید تا گرد و غبار سیاه رنگ ناشی از کربن فعال کاملاً از سیستم خارج شود.
۳. نکات تعویض فیلترهای تخصصی
تعویض فیلتر RO و فیلتر پست‌کربن (مراحل 4 و 5) دارای ملاحظات متفاوتی هستند:
الف) غشای اسمز معکوس (RO Membrane)
- زمان تعویض: هر 2 تا 3 سال یک بار. تعویض به موقع فیلترهای اولیه، عمر این غشای گران‌قیمت را افزایش می‌دهد.
- علامت خرابی: کاهش شدید سرعت تولید آب یا افت شدید کیفیت آب خروجی (با دستگاه TDS متر، اگر TDS آب خروجی بیش از 10% آب ورودی باشد).
- شیوه تعویض: غشا درون یک محفظه افقی یا عمودی قرار دارد. پس از قطع جریان و تخلیه، درب محفظه با آچار مخصوص باز شده، غشای قدیمی با انبر خارج و غشای جدید با رعایت جهت نصب (وجود 2 یا 3 اورینگ در یک سمت) نصب می‌شود.
ب) فیلتر پست‌کربن (Post-Carbon - مرحله 5 به بعد)
- زمان تعویض: هر 12 تا 18 ماه.
- شیوه تعویض: این فیلترها معمولاً "خطی" (Inline) هستند و بدون محفظه جداگانه، توسط دو رابط (کوئیک کانکتور) به شلنگ‌ها متصل می‌شوند. برای تعویض، باید با فشار دادن قفل کانکتورها، شلنگ‌ها را جدا کرده و فیلتر جدید را جایگزین کنید. حتماً جهت جریان آب (فلش روی فیلتر) را رعایت کنید.
۴. چرا تعویض به موقع فیلترها حیاتی است؟
- خرابی غشای RO: اگر فیلترهای رسوب‌گیر و کربن فعال به موقع تعویض نشوند، کلر و ذرات معلق وارد غشای RO شده و عمر مفید آن را به شدت کاهش می‌دهند.
- ایجاد آلودگی ثانویه: فیلترهای کربن اشباع شده، دیگر قادر به جذب نیستند و حتی ممکن است آلاینده‌های جذب شده را به آب پس دهند. همچنین، کربن مرطوب و اشباع شده، به محیطی عالی برای رشد باکتری‌ها تبدیل می‌شود.
- افت فشار و تولید آب: گرفتگی فیلتر رسوب‌گیر باعث کاهش شدید فشار آب ورودی به غشای RO شده و سرعت تولید آب را بسیار کند می‌کند.
