کلاچ در اره موتوری یک سیستم حیاتی است که وظیفه انتقال نیروی موتور به زنجیر برش را به صورت کنترل شده دارد. این قطعه به طور خودکار و گریز از مرکز (Centrifugal) عمل می‌کند؛ در سرعت‌های پایین، انتقال قدرت را قطع کرده تا موتور خاموش نشود و زنجیر ساکن بماند، و در سرعت‌های بالا، درگیر شده و زنجیر را به حرکت درمی‌آورد. خرابی کلاچ می‌تواند ایمنی اره را به خطر انداخته و عملکرد آن را مختل کند.
۱. عملکرد و اجزای اصلی کلاچ
کلاچ اره موتوری از چند جزء اصلی تشکیل شده که هماهنگ با هم کار می‌کنند:
فلایویل (Flywheel): بخشی از موتور که دنده‌های کلاچ روی آن نصب می‌شود.
کفشک‌های کلاچ (Clutch Shoes): دو یا سه کفشک که در حالت عادی توسط فنر جمع شده‌اند. با افزایش سرعت موتور، نیروی گریز از مرکز باعث باز شدن آن‌ها می‌شود.
فنر کلاچ (Clutch Spring): وظیفه نگه داشتن کفشک‌ها در حالت جمع شده در سرعت‌های پایین (دور آرام) را بر عهده دارد.
کاسه کلاچ (Clutch Drum): بخشی که به زنجیر یا دنده زنجیر ($\text{Sprocket}$) متصل است. کفشک‌ها هنگام باز شدن به سطح داخلی کاسه کلاچ چسبیده و آن را می‌چرخانند.
دنده زنجیر (SPROCKET): وظیفه انتقال حرکت چرخشی از کاسه کلاچ به زنجیر را دارد.
۲. عیب‌یابی: تشخیص مشکلات رایج کلاچ
تشخیص صحیح منشأ مشکل (کفشک‌ها، فنر یا کاسه) کلید تعمیر موفقیت‌آمیز است.
الف) علائم لغزش کلاچ (زنجیر نمی‌چرخد)
موتور دور می‌گیرد، اما زنجیر نمی‌چرخد: نشان می‌دهد که کفشک‌ها به درستی به کاسه کلاچ نمی‌چسبند.
علت احتمالی:
سایش کفشک‌ها: کفشک‌ها فرسوده شده و ضخامت کافی برای ایجاد اصطکاک ندارند.
آلودگی: روغن یا گریس روی کفشک‌ها یا داخل کاسه کلاچ نشسته و اصطکاک را کاهش داده است.
ب) علائم درگیری دائم (زنجیر در حالت دور آرام می‌چرخد)
زنجیر در حالت دور آرام ($\text{Idle}$) حرکت می‌کند: این بسیار خطرناک است و نشان می‌دهد کفشک‌ها یا فنرها در وضعیت جمع شده باقی نمی‌مانند.
علت احتمالی:
کشیدگی فنر کلاچ: فنرها ضعیف شده‌اند یا شکسته و نمی‌توانند کفشک‌ها را در حالت بسته نگه دارند.
تنظیم اشتباه دور آرام: دور آرام موتور بسیار بالا تنظیم شده و نیروی گریز از مرکز، فنرها را تحت فشار قرار می‌دهد. (ابتدا دور آرام را تنظیم کنید).
گیر کردن کفشک‌ها: کثیفی یا آسیب مکانیکی مانع از جمع شدن کامل کفشک‌ها می‌شود.
ج) علائم سایش کاسه کلاچ و دنده زنجیر
صدای جیرجیر یا تق‌تق: نشان می‌دهد که دنده زنجیر یا کاسه کلاچ آسیب دیده است.
سایش نامنظم دنده زنجیر: دندانه‌های دنده زنجیر فرسوده شده و منجر به پاره شدن زودرس زنجیر می‌شوند.
۳. مراحل تخصصی تعویض و تمیزکاری کلاچ
تعمیر کلاچ اره موتوری معمولاً نیاز به ابزار تخصصی برای باز کردن دارد.
الف) جداسازی و دسترسی
ایمنی: دستگاه را خاموش کرده و شمع موتور را برای جلوگیری از راه‌اندازی تصادفی جدا کنید.
خارج کردن شمع: شمع را باز کنید.
قفل کردن پیستون: برای جلوگیری از چرخش میل‌لنگ هنگام باز کردن کلاچ، از یک قفل‌کن پیستون پلاستیکی یا طناب نرم استفاده کنید و آن را از سوراخ شمع وارد محفظه پیستون کنید.
باز کردن کلاچ: کلاچ‌های اره موتوری دارای رزوه چپ‌گرد هستند. برای باز کردن آن‌ها از ابزار تخصصی (کلید یا آچار کلاچ) یا آچار بکس استفاده کنید و در جهت حرکت عقربه‌های ساعت بچرخانید.
ب) تمیزکاری و تعویض کفشک‌ها و فنر
بازرسی کفشک‌ها: کفشک‌های فرسوده را با یک مجموعه نو تعویض کنید. همیشه کفشک‌ها و فنر را به صورت یک ست کامل تعویض کنید تا از عملکرد هماهنگ اطمینان حاصل شود.
بررسی فنر: اگر فقط فنرها شکسته یا کش آمده باشند، می‌توان آن‌ها را تعویض کرد.
تمیزکاری: کفشک‌ها و محفظه را از هرگونه روغن، گریس یا گرد و غبار با استفاده از اسپری تمیزکننده ترمز یا الکل ایزوپروپیل تمیز کنید.
ج) بازرسی و تعویض کاسه کلاچ و دنده زنجیر
بررسی کاسه کلاچ: کاسه کلاچ را از نظر وجود شیارها یا سایش شدید در سطح داخلی بررسی کنید. اگر سایش بیش از حد باشد، باید تعویض شود.
بررسی دنده زنجیر: دنده‌های دنده زنجیر را بررسی کنید. اگر دنده‌ها تیز، قلابی یا آسیب‌دیده باشند، باید تعویض شوند تا زنجیر جدید آسیب نبیند.
نصب مجدد: کاسه کلاچ جدید یا تمیز شده را در جای خود نصب کنید. در صورت تعویض دنده زنجیر، آن را نیز به درستی در کاسه قرار دهید.
د) مونتاژ نهایی
نصب کلاچ: کفشک‌های کلاچ جدید را در جهت خلاف عقربه‌های ساعت سفت کنید (به دلیل رزوه چپ‌گرد).
حذف قفل: قفل پیستون یا طناب را خارج کنید و شمع را دوباره نصب نمایید.
تست دور آرام: دستگاه را روشن کرده و دور آرام را تنظیم کنید تا مطمئن شوید زنجیر در حالت دور آرام کاملاً ساکن است.
۴. نگهداری پیشگیرانه
تنظیم دور آرام: همیشه دور آرام را طبق دستورالعمل سازنده تنظیم کنید تا از درگیری دائمی کلاچ جلوگیری شود.
گریس کاری مناسب: اطمینان حاصل کنید که فقط بلبرینگ سوزنی زیر کاسه کلاچ و نه خود کفشک‌ها یا کاسه، با گریس مناسب (در صورت لزوم) روان‌کاری شوند.
تعویض به موقع: دنده زنجیر (Sprocket) را همزمان با تعویض زنجیر (اگر به صورت جداگانه قابل تعویض است) تعویض کنید تا سایش زودرس زنجیر جدید رخ ندهد.
