کمپرسور باد (Air Compressor) یکی از پرکاربردترین ابزارها در کارگاه‌ها، تعمیرگاه‌های خودرو و صنایع مختلف است. انتخاب مدل مناسب و تنظیم صحیح فشار خروجی آن، برای عملکرد بهینه ابزارهای بادی و جلوگیری از آسیب به تجهیزات بسیار حیاتی است.
۱. مخزن و حجم (Litre - L)
حجم مخزن کمپرسور میزان هوای فشرده‌ای را که می‌تواند ذخیره کند، تعیین می‌کند. این عامل بر اساس نوع مصرف (مداوم یا متناوب) و دبی مورد نیاز (CFM/LPM) انتخاب می‌شود.
الف) انتخاب حجم مخزن بر اساس کاربرد
حجم مخزن (لیتر) | کاربرد اصلی | نوع ابزار و مصرف | نکته کلیدی |
10 تا 25 لیتری | مصارف خانگی سبک و کوچک | باد کردن تایر خودرو و دوچرخه، تمیزکاری با هوا، استفاده کوتاه از پیستوله کوچک. | مناسب برای کارهای متناوب و سریع. موتور به سرعت خاموش و روشن می‌شود. |
50 تا 80 لیتری | کارگاهی و نیمه‌صنعتی | استفاده از بکس بادی برای خودروهای سواری، پیستوله رنگ پاشی (کوتاه مدت)، منگنه کوب و میخ کوب. | رایج‌ترین مدل کارگاهی. تعادل بین اندازه و ظرفیت. |
100 تا 250 لیتری | صنعتی و تخصصی | سوراخ‌کاری‌های بادی سنگین، پیستوله رنگ پاشی صنعتی و حرفه‌ای، استفاده همزمان از چند ابزار بادی. | مناسب برای کارهای با مصرف هوای بالا و مداوم. |
ب) نکته مهم: دبی (LPM/CFM)
تنها حجم مخزن کافی نیست. دبی (میزان تولید هوا در دقیقه) مهم‌ترین فاکتور است. دبی باید حداقل 1.5 برابر بیشترین دبی مصرفی ابزار شما باشد تا موتور کمپرسور برای پر کردن مخزن تحت فشار دائم قرار نگیرد.
۲. فشار خروجی (Bar/PSI)
فشار، نیروی هوای فشرده را مشخص می‌کند. کمپرسورها معمولاً تا فشار نهایی (8 تا 10 بار یا 116 تا 145 پی‌اس‌آی) مخزن را پر می‌کنند. اما فشار کاری ابزارها بسیار پایین‌تر است و باید توسط رگلاتور تنظیم شود.
الف) جدول فشار استاندارد برای ابزارهای رایج
ابزار بادی | فشار کاری مورد نیاز (Bar / PSI) | دبی متوسط (LPM - لیتر در دقیقه) |
بکس بادی (1/2 اینچ) | 6.2 تا 7 بار (90 تا 100 PSI) | 150 تا 250 |
پیستوله رنگ‌پاشی معمولی | 3 تا 4 بار (45 تا 60 PSI) | 150 تا 200 |
پیستوله رنگ‌پاشی HVLP (کم‌فشار) | 2 تا 3.5 بار (30 تا 50 PSI) | 200 تا 300 (دبی بالا) |
منگنه کوب / میخ کوب | 5 تا 8 بار (70 تا 115 PSI) | 40 تا 100 (بسته به مصرف) |
باد کردن تایر خودرو سواری | 2 تا 2.5 بار (28 تا 36 PSI) | متناوب |
۳. نحوه تنظیم رگلاتور (فشار شکن)
رگلاتور (فشار شکن) مهم‌ترین قطعه‌ای است که بین مخزن و شلنگ هوا قرار می‌گیرد. وظیفه آن کاهش فشار مخزن به فشار ایمن و مورد نیاز ابزار است.
الف) مراحل تنظیم عملی
- بررسی فشار مخزن: مطمئن شوید که فشار داخلی مخزن به بالاترین حد خود (معمولاً 8 یا 10 بار) رسیده و موتور خاموش شده باشد. (گیج اول)
- وصل کردن ابزار: ابزار بادی مورد نظر (مثلاً پیستوله) را به انتهای شلنگ و کوپلینگ وصل کنید.
- باز کردن پیچ رگلاتور: پیچ یا دستگیره رگلاتور را کاملاً شل کنید (پادساعتگرد بچرخانید) تا فشار خروجی صفر شود.
- تنظیم فشار کاری: پیچ رگلاتور را آرام و به تدریج ساعتگرد بچرخانید. همزمان، به گیج دوم (گیج خروجی/کاری) نگاه کنید تا فشار به میزان مورد نیاز ابزار (مثلاً 4 بار برای پیستوله) برسد.
- تست تحت جریان (Flow Test): در حالت کارکرد ابزار، رگلاتور را تنظیم کنید. فشار در زمان استفاده معمولاً کمی افت می‌کند؛ تنظیم نهایی باید در حین کار ابزار انجام شود تا مطمئن شوید که فشار واقعی، با فشار مورد نیاز مطابقت دارد.
- ثابت کردن رگلاتور: پس از تنظیم، معمولاً یک مهره یا ضامن برای قفل کردن پیچ رگلاتور وجود دارد که باید سفت شود تا تنظیمات در اثر لرزش تغییر نکند.
ب) اهمیت واحد فیلتر و رطوبت‌گیر
تنظیم رگلاتور باید بعد از واحد فیلتر/رطوبت‌گیر و جداکننده روغن (Air Treatment Unit) انجام شود.
- فیلتر رطوبت‌گیر (Water Trap): در محیط‌های مرطوب یا برای کار حساس (مانند رنگ‌پاشی) ضروری است. وجود آب در هوا باعث زنگ‌زدگی ابزارهای بادی و خراب شدن کیفیت رنگ می‌شود.
- روغن‌کاری (Lubricator): برخی ابزارهای بادی نیاز به روغن‌کاری مداوم در مسیر هوا دارند؛ این واحد روغن را به هوا تزریق می‌کند (برای ابزارهایی مانند بکس بادی و فرز بادی ضروری است).
۴. نکات ایمنی و نگهداری
- تخلیه آب مخزن: روزانه یا هفتگی، آب جمع شده در زیر مخزن (که ناشی از تقطیر رطوبت هوا است) را از طریق شیر تخلیه زیرین خالی کنید. عدم انجام این کار باعث زنگ‌زدگی مخزن و کاهش عمر کمپرسور می‌شود.
- فشار بیش از حد: هرگز فشار خروجی را بالاتر از حداکثر فشار توصیه شده توسط سازنده ابزار تنظیم نکنید؛ این کار باعث خرابی سریع مهر و موم‌ها و قطعات داخلی ابزار بادی می‌شود.
- شیر اطمینان: به طور دوره‌ای شیر اطمینان (Safety Valve) را بررسی کنید. این شیر باید در صورت کار نکردن سوئیچ فشار، در فشاری بالاتر از حد مجاز (معمولاً 10 بار) به طور خودکار باز شود تا از انفجار مخزن جلوگیری کند.
